Tulum-Aerofonlar Sınıfından Çalgı

Tulum-Aerofonlar Sınıfından Çalgı



Türk halk müziğinde, aerofonlar (havanın hareketiyle ses veren çalgılar) sınıfından bir çalgıdır Doğu ve Kuzeydoğu Anadolu'da yaygındır Bazı yörelerde tulumzur-na, bazı yörelerde de gayda diye adlandırılan bu çalgı, genellikle oğlak tulumuna (karnı yarılmadan, özel bir yöntemle yüzülen ve geçirimsizliği sayesinde içinde su ve yağ gibi maddeler saklanabilen deri kap) iki ya da üç boru takılarak yapılır

İki borulu tulumlarda borunun biri üsttedir Çalan, sık sık bu borudan üfleyerek tulumu havayla doldurur Öteki boru ise alttadır Bu, yedi delikli bir tür kavaldır Çalan, iki elinin parmaklarıyla bu delikleri açıp kapayarak melodiyi seslendirir Üç borum tulumlarda, üçüncü boruda genellikle iki delik bulunur Çalan, bu delikleri açıp kapamaz; bu boru sürekli olarak aynı sesi verir Üç borulu tulumların melodi kavalında genellikle beş delik vardır Hava sızdırmayacak biçimde kafa ve ayak yerleri kapatılan tulum, çalan tarafından koltuk altında tutulur ve sürekli olarak sıkıştırılır




Bu, içindeki havanın kavaldan basınçla çıkmasını, dolayısıyla da kavalın dilini titreştirerek ses vermesini sağlamak içindir Tulum genellikle, başka çalgının eşliği olmaksızın, oyun havaları çalmaya yarar Son zamanlarda, büyük kent ya da kasabalara yakın yörelerde tulumun yerini akordeon almıştır Pek çok kültürde, birbirine az ya da çok benzeyen bu tip çalgılar görülür Örneğin, ingilizce bagpipe, Fransızca cornemuse ve musette, İspanyolca gaita galleg, Portekizce gaita de fole, Almanca Dudelsack, hep aynı ilkeye dayalı çalgıların adlandır