Sahra çölü-Büyük Sahra

Sahra çölü-Büyük Sahra




Dünyanın en büyük çölüdür Afrika'nın dörtte birinden daha fazlasını kaplar ve kıtanın Atlas Okyanusu'ndan Kızıldeniz'e kadar bütün kuzey kesimi boyunca yayılır Bu büyük çölün kuzeyinde Akdeniz ve Atlas Dağları, güneyinde kurak Sahel bölgesi yer alır Sahra Çölü güneye doğru yayılarak ekvatora 1500 km kadar yaklaşır Yüzölçümü 8600000 km2' dir




Batı Sahra, Fas, Cezayir, Tunus, Libya, Mısır, Moritanya, Mali, Nijer, Cad ve Sudan'ın bazı bölümleri Sahra Çölü'nün içinde kalır Çölün yüzeyinin büyük bölümünü, geniş sırtlarla birbirinden ayrılan alçak çukurluklar oluşturur Yağmurun sıklığı ve miktarı mevsimden mevsime değişir Sahra Çölü'nün orta kesimlerinde evleri yıkan şiddetli yağmurlar bile görülmüştür Bunun yanında yıllarca yağmur almayan bölgeler de vardır Gündüz sıcaklığı oldukça yüksektir; 60°C'ye ulaşır Geceler serindir ve özellikle yüksek kesimlerde don ve buzlanma görülür Gökyüzü çoğunlukla bulutsuzdur; havadaki nem oranı çok düşüktür





Sahra Çölü bütünüyle kumdan oluşan bir düzlük değildir Kum çölleri arazinin ancak yüzde 20'sini kaplar Oldukça yüksek dağlar, geniş, çıplak yaylalar vardır Güneş ve don kayaları aşındırır, rüzgâr da aşınmış parçaları sürükler İncecik kum taneleri büyük toz bulutları halinde uzaklara taşınır Kum çöllerinin arasında "kumul" adı verilen kum tepeleri bulunur (bak Kumul) Bazı kumullar 230 metre yüksekliğe kadar ulaşır Çölün büyük bölümünü kaplayan düzlüklerde bütün yüzey, sürüklenen kumların aşındırarak yuvarlatıp parlattığı çakıl ve taş yığınlarıyla kaplıdır

Sahra Çölü'nde su kaynaklarının az oluşu bitkilerin yetişmesini engellediği gibi, insanların ve çölde yaşayabilecek hayvanların sayısını da kısıtlar Bitkiler su kaybına karşı kendilerini az sayıdaki yaprakları (bazılarında yaprak yerine diken vardır), kalın kabuklan ve çok derine inen kökleriyle korurlar Sahra Çölü'nde yaşayan hayvanlar da uzun süre bir şey içmeden yaşayabilen, hızlı ve uzaklara gidebilen ceylan, antilop, çakal ve tilki gibi hayvanlardır En önemli ağaç, meyvesi insanlarca yenen, kırılmış çekirdekleri de develeri beslemekte kullanılan hurma ağacıdır Ayrıca buğdaygiller ile akasya ve ılgın türleri de bulunur





Sahra Çölü bölgesinde yaşayanların sayısı 2 milyona yaklaşır Bu sayının hemen hemen yarısını göçebeler oluşturur Göçebeler deve, keçi ve koyun besler;, hayvanlarını sayısı çok az olan otlaklara götürebilmek için sürekli yer değiştirirler Başlıca yiyecekleri süt ve hurmadır Yerleşik kavimlerse tepelik kırlar-daki ırmaklar boyunca ya da suyun bulunduğu vahalarda yaşarlar (bak Vaha) Kuyulardan yeraltı suyu çıkarılır (bak Artezyen Kuyusu) Hurma ağaçlarının meyveleri yenir; gövdelerinden kereste yapılır; yaprakları da sepet yapımında kullanılır Palmiyelerin gölgesinde meyve ağaçlan ve sebze yetiştirilir Öbür tarım ürünleri arpa, buğday ve tütündür Demir, manganez ve bakır bulunur Çıkartılan petrol ve doğal gaz borularla Akdeniz kıyısına iletilir
Çok sayıda havayolu Sahra Çölü'nün üzerinden geçer Çöl boyunca doğu-batı yönünde düzenli otobüs servisleri vardır Deve kervanları çöl yerlilerine, tuz ve hurma ile değişmek üzere, dışarıdan getirilen kumaş ve sanayi ürünlerini taşırlar

Sahel, Sahra Çölü'nü Batı Afrika'nın tropik çayırlarından ayıran bir kuşak oluşturur Burası geniş bir fundalık ve otlak bölgesidir; sığır, koyun ve deve sürülerini otlatan göçe-belerce kullanılır Sahel'de yağmur, bazı tahılların yetiştiği güneye doğru gidildikçe artar Ama Sahel halkı kuraklık yüzünden açlıkla karşı karşıyadır Hayvanların otlatılması bitki örtüsünü büyük ölçüde yok etmekte, çöl de kuzeyden güneye doğru yayılmaktadır

Dünyanin En Büyük Çölü : Büyük Sahra

Cezayir topraklarının yüzde 85'ini kaplayan Büyük Sahra, dünyanın en büyük çölü Toplam yüzölçümü 8,6 milyon km2 Arapçada “çöl” anlamına gelen Sahra, Fas, Cezayir, Tunus, Libya, Mısır, Sudan, Çad, Nijerya ve Mali'ye yayılmış durumda Üzerinde yaşayan nüfus, çoğunluğu Faslı ve Cezayirli olmak üzere 1,5 milyon Yerleşim genellikle vahalarda yoğunlaşmış halde İklim çok kuru ama yılın belli dönemlerinde, birkaç milimetre küpü geçmeyen miktarda yağmur da var Sahra'nın dörtte biri dağlık arazi Bazı dağların zirvesinde kış aylarında kar bile görülebiliyor Sahra'nın sadece 200 bin km2'lik bölümünde tarım yapılabiliyor; yani vahalarda ya da yeraltı sularıyla beslenen bölgelerde

Yeraltı nehirleri Atlas dağlarından geliyor Bazen bu nehirlerin suları yüzeye çıkıyor ve vahalar doğuyor Gece-gündüz sıcaklığı arasındaki fark, 35-40 dereceye ulaşabiliyor Yağmurun yıllarca yağmadığı dönemler de oluyor Bitki örtüsü yok denecek kadar az Kimi bölgelerde develer en pratik ulaşım aracı

Sık sık kum fırtınalarına rastlanıyor Bazı bölgelerde insan gerçek ötesi bir yerdeymiş hissine kapılıyor, ay yüzeyindeymiş gibi Biraz ürkütücü, biraz korkutucu, biraz vahşi ama her zaman ilginç ve çekici Uçsuz bucaksız kum denizleri, devasa kumullar, inanılmaz renklerde kumlar: gri, toprak rengi, kızıl, pembe, turuncu Gece bastırdığında çöl hareketleniyor Hayvanlar yuvalarından çıkıp yiyecek bulmaya çalışıyorlar Çoğunun hayatta kalmak için su içmeye de ihtiyacı yok: Deve, çakal, çöl tilkisi, kunduz, sarı akrep, yırtıcı kertenkele, engerek, kaya porsuğu, deve kuşu, beyaz antilop, buğday karıncası, dağ tavuğu, kemirgenler

Bir zamanlar çok verimli olan Sahra'da iklimin giderek kurulaşması sonucunda tüccarlar bölgeye uğramamaya, çiftçiler de topraklarını terk etmeye başlamışlar Sahra, uzunca bir süre Kuzey Afrika ile “Kara” Afrika arasında iş yapan kervanların izlediği bir ticaret yolu olmuş Kuzey Sahra zamanla, geniş petrol yataklarının bulunması ile kayda değer bir ekonomik önem kazanmış

Sahra, Cezayir'i keşfetmek isteyenlerin, özellikle de doğa tutkunlarının mutlaka ziyaret etmesi gereken bir bölge

Sahra'da en ilgi çekici yerler ise şöyle sıralanıyor:

Hoggar: Şiddetli volkanik patlamalarla oluşmuş bir dağ çemberi Atakor bölgenin merkezi Ülkenin en yüksek noktası, Hoggar kitlesinde 3000 metre yükseklikteki Tahat zirvesi Ünlü Garet el Cenun, devasa bir granit yapı Özellikle Mertutek

çevresinde büyüleyici güzellikte kaya oyuklarına ve çıkıntılarına sahip Gecici akarsular ve çölde yitip giden dereler var: Tamanrasset, Tin Tarabin, Tafassaset gibi Yüksek doruklar (en bilinenleri Ilaman -2740 m- ve Assekrem platosu -2730m-), kule gibi yükselen ya da kubbeye, piramide benzeyen kayalar, bazalt kuyucuklar, renkleri pırıltılı sarıdan mora uzanan donmuş lavlar, yükseklikler arasında kalmış vadiler, kum taşı platoları, kum ve kum taşlarının yığıldığı tassili denen oluşumlar ilginç görüntüler oluşturuyorlar

Hoggar'ın kuzey doğusunda yer alan Amadror, tuz dolu devasa bir küvet gibi Touaregler için çok önemli bir zenginlik

Téfédest: Tamanrasset'nin 250 km kuzeyinde, 130 km uzunluğunda ve 40 km genişliğindeki bir eksen boyunca uzanan granit zinciri Kaygan-parlak kubbeli kayalar hemen dikkat çekiyor Batı yamaçlarında rengi siyah, doğu yamaçlarında ise beyaz Farklılık, dag eteğinde toplanan kumların renginden geliyor Tefedest, güneyindeki Mertutek köyünde bulunan kaya resimleriyle tanınıyor

Tamanrasset: 1400 m yükseklikte, 40 bin nüfuslu bir şehir Ilgın ağaçlarının gölgelediği daracık sokaklara sahip Ünlü misyoner Charles de Foucauld buraya 1905 yılında geldiğinde, sadece 10-15 kulübe varmış

Tassili N'Ajjer: Atakor'un kuzey doğusunda, bir akarsu platosu Sarp falezler, dar kanyonlar, taş ormanları, Akdeniz'e özgü zakkum ağaçları ve servilere sahip Canet, Tassili'nin incisi, hurma bahçeleri ve palmiyelerle dolu “beyaz” bir şehir Tassili N'İmmidir ise, yüksek rakımın düzenli yağmur getirdiği, bu nedenle her türden bitki örtüsünün yaşayabildiği bir bölge

Tassili N'Ajjer'in güney doğusunda bulunan Tadrart, 300 km uzunluğunda bir plato Anlamı “dağ” Gerçek bir labirent Erozyonun muhteşem şekiller yarattığı, renklerinin sarıdan kırmızıya beyaza döndüğü kumullarla kaplı göz kamaştırıcı ergler var Tadrart Akakus bölgesi, nadide kaya resimleri ve gravürleri ile Unesco'nun korunması gereken eserler kategorisinde Toprak tıpkı bölgede bulunan resimlerde olduğu gibi kırmızı Tegharghart'ta ünlü “ağlayan inek” gravürleri var

Timimun ve Gurara bölgesinde efsanevi vahalar mevcut Yarım milyon palmiye, buğdaygiller ve sebze yetiştirilen -soğan, domates, bakla gibi bahçeler var Kanallarla sulama yapılıyor Tanezruft ise Güney Cezayir'de 150 bin km2 genişliğinde, ıssız, hiç yerleşeni olmayan bir “korku ve susuzluk beldesi”

Bölge insanları ağırlıklı olarak, islamiyeti seçmiş “maures” ve tuareg kabileleri Tuaregler, Hoggar, Air ve Tassil N'Ajjer bölgelerinde yoğunlaşmış durumdalar