Nikaragua Orta Amerika Cumhuriyeti-Tarihi-Ekonomisi

Nikaragua Orta Amerika Cumhuriyeti-Tarihi-Ekonomisi

Orta Amerika cumhuriyetlerinin en büyüğüdür Kuzeyinde Honduras, güneyinde Kosta Rika, batısında Büyük Okyanus, doğusunda da Karayib Denizi bulunur Karayib kıyısının kuzey kesiminde, Mosquito Kıyısı olarak adlandırılan bataklık bir bölge vardır Karayib kıyısından başlayarak batıya gidildikçe yükseltiler artar, kuzeybatı güneydoğu yönünde uzanan bir dağ zincirine dönüşür

Dağlık bölge batıdaki geniş havzaya doğru keskin bir biçimde alçalır Bu havzada, uzunluğu yaklaşık 160 km, ortalama genişliği 70 km olan Nikaragua Gölü ile ondan daha küçük olan Managua Gölü yer alır Bu göllerdeki fazla sular San Juan Irmağı yoluyla Karayib Denizi'ne ulaşır Büyük Okyanus kıyısı ile havza arasında, bazıları hâlâ etkin olan 40 kadar yanardağ vardır

Nikaragua'nın iklimi sıcak ve çoğunlukla nemlidir; özellikle Mosquito Kıyısı bol yağış alır Volkanik bölgelerde sık sık deprem olur Ülkenin büyük bir bölümü maun, gülağacı ve sedir gibi değerli ağaçlan da içeren tropik ormanlarla kaplıdır Bu ormanlarda puma, jaguar, maymun ve karıncayiyen ile çeşitli sürüngenler yaşar
Nikaragua halkının üçte ikisinden fazlasını mestizo adı verilen İspanyolYerli melezleri oluşturur Ülke nüfusunun yüzde 15'e yakını beyazdır Ayrıca Mosquito Kıyısı'nda Yerliler ve Siyahlar yaşar

NİKARAGUA'YA İLİŞKİN BİLGİLER
NİKARAGUA

RESMİ ADI: Nikaragua Cumhuriyeti

YÖNETİM BİÇİMİ: Tek meclisli, çok partili cumhuriyet

YÜZÖLÇÜMÜ: 130682 km2

NÜFUS (1992): 4131000

BAŞKENT: Managua

BAŞLICA KENTLER VE NÜFUSLARI (1985): Managua (682111), Leön (100982), Granada (88636), Masaya (74946), Chinandega (67792)

DOĞAL YAPI: Ülkenin batısı verimli ovaların bulunduğu dağlık bir bölgedir Doğudaki Karayib kıyısında Mosquito Kıyısı adı verilen bataklık bir bölge bulunur

BAŞLICA ÜRÜNLER: Kahve, pamuk, pirinç, şekerkamışı, muz, sığır eti, kereste, kimyasal maddeler

EĞİTİM: 613 yaş arası çocuklar için temel eğitim parasız ve zorunludur

Resmi dili İspanyolca olan Nikaragua'da halkın büyük çoğunluğu Katolik'tir Nikaragua'da son yıllarda eğitime, özellikle de yetişkinlerin eğitimine büyük önem verilmektedir Ülkenin en önemli iki üniversitesi başkent Managua ve Leön'dadır Başkent Managua'nın nüfusu 682111'dir (1985)

Nikaragua halkının başlıca ekonomik uğraşı çiftçiliktir Et ve süt üretimi için büyük sayıda sığır beslenir Dışanya satılan başlıca ürünler kahve, pamuk ve susamdır Öbür önemli ürünler arasında muz, şekerkamışı, kakao ve pirinç sayılabilir İç tüketim için mısır, manyok ve fasulye yetiştirilir Ülkede altın, gümüş ve bakır çıkarılmaktadır Az sayıda fabrikada metal eşya ve kimyasal maddeler üretilir

Balıkçılık önemli bir gelir kaynağıdır
Nikaragua halkının çoğunluğu Nikaragua ve Managua göllerinin batı kıyılarıyla Büyük Okyanus arasındaki bölgede yaşar Başkent Managua ile Leon, Granada, Masaya ve Chinandega kentleri de bu bölgede yer alır Managua 1931'de deprem ve yangından büyük zarar gördü 1972'deki depremden sonra kentin iş merkezi 9 km uzağa taşındı Ülkenin başlıca limanı olan Büyük Okyanus kıyısındaki Corinto'nun Managua'yla demiryolu bağlantısı vardır Panamerikan Karayolu Nikaragua'yı boydan boya geçer; bununla birlikte ülke içi demiryolu ve karayolu taşımacılığı yetersizdir

Tarih

Nikaragua'nın yerli halkı belirsiz bir tarihte Amerika'nın güneyinden gelip batı kıyısına yerleşmiş, 10 yüzyılda Meksika'dan ve Orta Amerika'dan dalgalar halinde yeni bir göç hareketi olmuştu Kristof Kolomb 1502'de,dördüncü seferinde Nikaragua'ya çıktı Granada ve Leön'da ilk yerleşimler 1520'lerde Hernândez de Cördoba tarafından gerçekleştirildi Hıristiyan'laştırma yoluyla İspanyollar Yerli halka kolayca boyun eğdirdi Nikaragua sonraki üç yüzyıl boyunca, Mosquito Kıyısı dışında İspanyol sömürgesi olarak kaldı

Mosquito Kıyısını tutan İngiliz korsanlar 17 ve 18 yüzyıllarda Karayibler'e korku saldılar Bu bölge 1786'ya kadar İngilizler'de kaldı 1821'de Orta Amerika'daki öbür İspanyol sömürgeleri El Salvador, Guatemala, Honduras, Kosta Rika ve Panama ile birlikte Nikaragua da bağımsızlığını kazandı Sonraki yıl yeni kurulan Meksika İmparatorluğu'na katılan Nikaragua, 1823'te imparatorluktan ayrıldı

1826'da Panama dışında kalan beş eski İspanyol sömürgesinin Orta Amerika Birleşik Eyaletleri adıyla kurduğu federasyonun bir parçası oldu 1838'de ise birlikten ayrılarak bağımsız bir cumhuriyet haline geldi Bu tarihten sonra, Leön ve Granada kentlerini merkez edinen karşıt siyasal güçler arasındaki iktidar mücadelesi sürerken, ülkenin doğu kıyısı 184860 arasında yeniden İngiliz egemenliğine girdi 1856'da ABD'li serüvenci William Walker kendisini Nikaragua başkanı ilan etti; ama bir yıl sonra bölgedeki cumhuriyetlerin baskısıyla devrildi 1857'de karşıt siyasal güçler uzlaşarak Managua'yı başkent yaptılar Uzunca bir süre iktidar liberaller ve muhafazakârlar arasında el değiştirdi

Bu dönemde ABD, kendi desteğiyle iktidara gelen muhafazakârları desteklemek için 191233 arasında ülkeyi birkaç kez işgal etti
1925'te bir iç savaş, 1927'de de liberallerin öncülük ettiği bir ayaklanma baş gösterdi ABD kuvvetleri Nikaragua'ya geldi ve silahlı mücadeleyi sürdüren Cesar Augusto Sandino' nun dışındaki liberal önderler ABD denetiminde yapılacak bir seçime katılmayı kabul ettiler 1928 ve 1932'deki iki başkanlık seçimini de liberaller kazandı 1933'te ABD askerlerinin ülkeden ayrılması ve liberal Başkan Juan Bautista Sacasa'nın göreve başlaması üzerine Sandino da silahlı mücadeleyi bıraktı Ama, bir süre önce ABD'li subayların gözetiminde kurulan Nikaragua Ulusal Muhafızları' nın komutanı Anastasio Somoza 1934'te Sandino'yu kaçırtarak öldürttü

Somoza'nın 1936'da kendisini geniş yetkilerle başkan seçtirerek baskıcı bir yönetim kurmasıyla birlikte, Somoza ailesinin 1979'a kadar sürecek olan diktatörlük dönemi başladı Bu dönem boyunca yapılan göstermelik başkan seçimlerini hep Somoza ailesinin üyeleri kazandı Ne var ki, bu süreç içinde ülkede Somoza rejimine karşı muhalefet de güçlendi

1962'de, adını General Cesar Augusto Sandino'dan alan Sandinista Ulusal Kurtuluş Cephesi (FSLN) adlı gerilla örgütü kuruldu Ardından, rejime muhalefetiyle tanınan La Prensa gazetesinin yöneticisi Pedro Joaquın Chamorro'nun kurduğu bir muhalefet örgütü ortaya çıktı Chamorro'nun 1978'de öldürülmesi üzerine ülke çapında grevler ve protesto eylemleri başladı Sonunda, rejime karşı olan bütün toplum kesimlerinin desteğini sağlayan FSLN 17 Temmuz 1979'da diktatörlüğü devirdi Son diktatör Anastasio Somoza Debayle yurtdışına kaçtı

Sandinistalar yönetimi alır almaz ülkenin ekonomik ve sosyal gelişmesi için bir dizi reforma giriştiler 1984'te Daniel Ortega Saavedro başkan seçildi Sosyalist ülkelerle yakın ilişkilere girilen bu dönemde, ABD Nikaragua'ya ekonomik yardımı kesti Bir yandan da Honduras'ta üslenerek Nikaragua'ya karşı silahlı mücadele veren ve Contra\ar adıyla tanınan gerillaları desteklemeye başladı Sandinista yönetimi muhalefetin ve ABD'nin baskısıyla yeni seçimler yapılmasını kabul etti 1990 Şubat'ında yapılan seçimleri Sandinistalar yitirdi Ulusal Muhalefet Birliği'nin (UNO) adayı Violetta Barrios de Chamorro başkan seçildi

Chamorro'nun 25 Nisan 1990'da görevi teslim almasının ardından ABD de Nikaragua'ya ekonomik yardımı yeniden başlattı Mayıs ayında yönetim ve Ccm/ra'lar arasında ateşkes yapıldı ve gerillaların silahlarını 10 Haziran 1990'a kadar Birleşmiş Milletler birliklerine teslim etmesi kararlaştırıldı Gerillaların silah teslimi sürerken ülkede yeni yönetimin ekonomik karar ve uygulamalarına karşı tepkiler de başlamıştı
Chamorro yönetimi 1991'de bazı Contra gruplarının çıkardığı olayları yatıştırıcı bir politikayla önlemeye çalışırken, ekonomik durgunluğa ve yüksek enflasyona karşı bir kemer sıkma programı uygulamaya başladı Temel gıda maddeleri, benzin ve elektrik fiyatlarındaki yükselişe göre ücret artışlarını yetersiz bulan sendikalar birçok işyerinde greve gittiler Ama yeniekonomik politikaların olumlu sonuçlarının görülmeye başlamasıyla hükümet ve sendikalar arasında anlaşma sağlandı Nikaragua gecikmiş borçlarını önemli ölçüde kapatarak güvenilirliğini yeniden kazandı

ABD 1992'de Sandinistler'in ülkeyi hâlâ denetim altında tuttukları gerekçesiyle Nikaragua'ya yardımı durdurdu Bu iddiaya karşı çıkan hükümet, yardımın kesilmesiyle Nikaragua'nın ekonomik hedeflerine ulaşmasının zorlaşacağını ileri sürdü Öte yanda ABD'nin baskısı üzerine, Sandinist yönetim döneminde kamulaştırılmış mülkler için tazminat ödeme yoluna gidildi

DEVLETİN ADI: Nikaragua

BAŞŞEHRİ: Managua

NÜFUSU: 4131000

YÜZÖLÇÜMÜ: 130000 km2

RESMİ DİLİ: İspanyolca

DİNİ: Hıristiyanlık

PARA BİRİMİ: Cordoba

Kuzeyde Honduras, batıda Karayip Denizi, güneyde Kostarika ve doğuda Pasifik Okyanusu ile çevrili olan Nikaragua, 10° 43' ve 15° kuzey enlemleriyle 83° 09' ve 87° 41' batı boylamları arasında yer alır Nikaragua Orta Amerika'nın yüzölçümü en büyük, nüfus yoğunluğu en düşük olan ülkesidir


Târihi


1502 yılında Nikaragua kıyıları Colombus tarafından keşfedildiğinde ülke nüfûsunu Miskitolar gibi birçok yerli kabile meydana getiriyordu 1523'de bir İspanyol kaptanı Garanada ve Léon'de yerleşme merkezleri kurdu On yedi ve on sekizinci yüzyıllarda İspanyollar Nikaragua'nın büyük bölümünü sömürge hâline getirdiler


Nikaragua 1821'de İspanya'dan bağımsızlığını kazandıktan sonra, kısa bir süre Meksika ile daha sonra Orta Amerika Birleşik Eyâletleri ile birleşti Nihâyet 1838'de bağımsız ayrı bir cumhûriyet oldu Bundan sonra, liberaller ve muhâfazakârlar ülkede idâreyi ele geçirmek için birbirleriyle mücâdele ettiler Amerika Birleşik Devletleri Deniz Kuvvetleri, yirminci yüzyıl başlarında son olarak 1926 ve 1933 yılları arasında olmak üzere defâlarca ülkeyi işgâl etti
Yapılan seçimler sonunda, 1 Ocak 1937'de Anastasia Somoza iktidârı ele geçirince, 42 yıl devam eden Somoza âilesinin diktatörlüğü başlamış oldu

Aralık 1972'de Managuada vukû bulan zelzele, Somoza âilesi diktatörlüğünün yıkılmasına başlangıç teşkil etti Somozalar zelzele için verilmiş olan milyonlarca dolarlık yardımı kendi özel maksatları için kullandılar Bütün kamuoyu aleyhlerine döndü Ayrıca Sandinista Millî Kurtuluş Cephesi devlet için önemli bir tehlike arz ediyordu 1978'de rejim kuvvetlerindeki bölünme hızlandı


Aynı yılın başlarında da Prensa Gazetesi'nin rejimin ateşli muhâlifi olan başyazarı öldürülünce, olay Somoza rejimine mal edildi Bu olay ülke çapında genel bir grev ve lokavta sebep oldu Sandinistalar birçok hükümet görevlisini rehin alarak, Somoza'yı, tutuklanan gerillaları serbest bırakmaya zorladı 1978 Ağustos ve Eylülünde, rejime karşı yapılan hareket başarısızlıkla sonuçlandı 1979 Haziranında solcu Sandinista gerillaları rejime karşı son askerî harekâtı başlattılar Kostarikada sürgünde bir hükümet kurdular Somoza 19 Temmuz 1979'da kaçınca, marksist Sandinista gerillaları ülkede yönetimi ele geçirdiler On bir yıl ülkeyi yöneten marksist Sandinista lideri Daniel Ortega 25 Şubat 1990'da yapılan seçimlerde yenilgiye uğradı On dört partinin meydana getirdiği Millî Muhâlefet Birliği(UNO) Millî Meclisteki 92 sandalyeden 51'ini kazandı ve Videta Barrioi de Chamorro başkan oldu


Fizikî Yapı


130000 km2lik yüzölçüme sâhip olan Nikaragua, üç farklı bölgeye ayrılır Batıda Pasifik alçak arâziler bölgesi, orta kesimde And Dağlarının kuzey-güney istikâmetindeki sıradağlarla birleştiği yerlerdeki yüksek arâziler ve doğuda Mosquito kıyısı adı verilen Karayib alçak arâziler bölgesi Batıda Pasifik kıyısında, deniz seviyesinden yüksekliği 37 metre olan ve yaklaşık 61 km uzunluğunda ve 26 km genişliğinde Managuva Gölü yer alır Bu göl Tipitipa Nehriyle ülkenin en büyük gölü olan Nikaragua Gölüne irtibatlanır Nikaragua Gölü deniz seviyesinden 32 metre yüksek olup, 160 km uzunluğunda ve 72 km genişliğindedir Bu göl, Karayib Denizine dökülen ve Kostarika ile sınırın büyük kısmını teşkil eden San Juan Nehrini besler


Pasifik kıyı bölgesinin doğusunda, Orta Amerika Dağlarının kuzeyden güneye uzanan iki sıradağı yer alır Bu sıradağlar bir yayla ile birbirlerinden ayrılmıştır Burası ülkenin en büyük bölgesidir Batıdaki dağ zincirinin kenarında, 20'den fazlası arasıra püsküren volkanik tepeler bulunur

Nikaragua'da zelzele de çok olur Bâzan bu yer sarsıntıları büyük zararlara yol açmaktadır 1931'de başşehir hemen hemen tamâmen tahrip olmuştur 1972'de vukû bulan başka bir zelzelede başşehir dümdüz hâle gelmiştir Dağların ve yaylanın doğusunda Karayib Kıyı Ovası uzanır Burada ilk oturan Miskito yerlileri sebebiyle, bu kıyı Mosquito (Miskito) kıyısı olarak bilinir


İklim


Nikaragua tropikal bölgede yer alır Ülkenin büyük bölümünde sıcak ve nemli bir iklim hâkimdir Alçak arâzilerde çok yüksek sıcaklıklar vukû bulur Bununla berâber doğudan esen alizeler buralarda iklimi bir miktar mûtedil (ılıman) hâle getirmektedir

Tepelerde ve dağlarda da iklim mûtedildir Atlantik kıyıları, Pasifik kıyılarına nazaran daha çok yağış alır Pasifik kıyısında yıllık ortalama yağış miktarı 3810 mm, Atlantik kıyısında ise yılda ancak 1140 mm yağış alan Managua hâriç 2030 milimetredir Sene, biri kurak, diğeri yağışlı olmak üzere iki mevsime ayrılır Managua'da sıcaklık ortalaması, aralıkta 27°C, mayıs ve haziranda 30°C arasında değişir


Tabiî Kaynakları


130000 km2lik yüzölçüme sâhip olan Nikaragua arâzisinin yaklaşık 62400 km2si kereste ormanı ile kaplıdır 50 çeşide yakın ağaç vardır Bunların en önemlileri çam, meşe, mahun ve sedirdir Ülkenin vahşî hayvanları puma, jaguar, geyik, maymun ve timsahlardır Ülkenin en başta gelen yeraltı kaynakları altın, gümüş ve bakırdır


Nüfus ve Sosyal Hayat







4131000 kişilik Nikaragua nüfûsunun % 40'ı şehirlerde, kalanı köylerde yaşamaktadır Ülkenin en büyük şehri başşehir Managua olup, nüfûsu 1026000'dir Diğer önemli şehirler Leon, Granada ve Chiandega'dır Nikaragua nüfûsunun büyük çoğunluğunu, Avrupalılarla Amerikalı yerlilerin karışımından meydana gelen melezler teşkil eder Bununla berâber Karayib kıyısında ülkenin kalan nüfusundan oldukça farklı olan iki grup yaşamaktadır Bunlar, hâlâ geniş ölçüde kabileler hâlinde yaşayan Mosquito (Miskito) yerlileri ve 19 yüzyılda ülkenin bu kısmına İngilizler tarafından Afrika'dan köle olarak getirilen Jamaikalıların soyundan gelenlerdir Bunlar diğer Nikaragualılardan ekonomik ve kültürel bakımdan büyük ölçüde ayrı kalmıştır







Nikaragualıların büyük çoğunluğu resmî olarak Roma katoliğidir Karayib kıyısındaki Blufields bölgesinde Jamaikalıların soyundan gelen 70000 kadar protestan vardır Ülkede okuma yazma oranı % 70'tir ve her bin kişiye 13 öğretmen düşmektedir 1979'da başa geçen ihtilal hükümeti dış ülkeler de dâhil olmak üzere, nüfûsun birçok sektöründen öğretmen temin etmiştir Diğer ülkelerden getirtilen öğretmenlerin çoğu Küba'dandır Yüksek tahsil Managua'da ve Leeon'da kolları olan devlet üniversitesinde veManagua'daki Orta Amerika Katolik Üniversitesinde yapılmaktadır Ayrıca üç yüksek teknik okul vardır


Ekonomi


1978-1979'daki iç savaş sanâyi merkezlerini yıkmış ve tarımı ciddî şekilde kötü duruma sokmuştur İhtilâl hükümeti tarafından girişilen zora başvuran reformların bir netîcesi olarak ekonomi daha da düzensiz hâle gelmiştir İhtilalden beri birçok ülkeden alınan yardım geniş ölçüde ekonominin geliştirilmesinden ziyade ülkenin yeniden inşasına ayrılmaktadır



Çalışan nüfûsun % 47,9'u tarımla, % 15'i îmâlât, inşâat, mâdencilik gibi işler ve % 35'i çeşitli hizmetlerde, ulaştırma ve ticâretle uğraşmaktadır Tarım ve hayvancılık Nikaragua ekonomisinin en büyük bölümünü meydana getirmektedir Pamuk, kahve, et, kimyevî ürünler ve şeker başlıca ihraç mallarıdır Ekilen toprakların yarıdan fazlası pamuk ve pirince ayrılmıştır Kalan topraklarda kahve, şeker kamışı, tahıl, süpürge darısı ve fasulye ekilmektedir







Îmâlât sanâyiinin ana dalları, şeker sanâyi, yemeklik yağ üretimi, plastik sanâyi, deri sanâyi, tekstil sanâyi, kimyâsal ürünler, çimento sanâyi, meşrubat ve alkollü içkiler, et ve süt mâmulleri, kontraplak sanâyiidir Nikaragua'da başlıca altın ile gümüş ve bakır mâdenleri işletilmekte ve bunların çoğu ihraç edilmektedir Nikaragua en çok ABD, Venezuela, Almanya, Japonya, Kostarika ve Guatemala ile ticâret yapmaktadır Başlıca ithal malları, makina ve arabalar, kimyâ malzemeleri, ham petrol ve gıdâ maddeleridir


Ülkede ulaşım demir, kara ve hava yollarıyla sağlanır Demiryollarının uzunluğu 300 km, karayollarının uzunluğu ise 14997 km olup, bunun ancak % 10'u asfalttır Ülkede bir tâne uluslararası havaalanı vardır