Kuşlar Dünyası - Kuşlar Hakkında Genel Bilgiler

Kuşların en önemli duyusu nedir?

Bir kuşun en önemli duyusu görmedir Kuşların çoğunda koklama duyusu çok zayıftır Atmacada olduğu gibi, bazı kuşlarda gözler, insan gözünden on kez daha keskindir Atmacalar avcıdır, gözleri başlarının önündedir Bu nedenle başlarını çevirmeden avlarını gözleyebilirler

Kuşlar çevrelerini nasıl görür?

Tohum, tane ve böceklerle beslenen küçük kuşların gözleri başlarının yanındadır Sağ ve sol taraflarında nelerin olup bittiğini görebilirler Besin ararken, düşmanlarını gözlerken her iki tarafa bakabilirler Gündüz kuşlar, renkli gördüğü halde, gece yalnız grinin tonlarını görebilirler

Gözlerin ve kanatların ortak özelliği ancak bütünüyle gelişmiş bulundukları takdirde vazifelerini yerine getirebilmeleridir Başka bir deyişle, eksik gözle görülmez, yarım kanatla uçulmaz

Kuşlar sesleri nasıl duyar?

Kuşlarda, insanda olduğu gibi ses dalgalarını kulağa yönelten kulak kepçesi yoktur Kulak delikleri tüylerle örtülüdür Buna rağmen çok iyi işitebilirler Yine de kuşların pek çoğu, sesin yönünü kolayca bulamaz Yalnız, baykuşlar, sesin yönünü iyi bulur Baykuşların iç kulakları özel bir yapıya sahiptir Avlarının çıkardığı en ufak sesi duyabilirler Bazı kuşlarda çok alçak sesleri çok rahat duymalarını sağlayan kulak zarları vardır

Kuşlar, nasıl koku alır?

Kuşların çoğunda burun delikleri gaganın tepesindedir Burun delikleri koku almada değil, solunum için kullanılır Kuşlar genellikle iyi koku almaz
Kuşlarda duyuların algılanması işlevini orta beyin ve ön beyin birlikte üstlenir Memelilerde ise orta beyin iyice küçülmüştür ve daha çok ön beyin ile arka beyin arasındaki bağlantıyı sağlar

Bazı kuşlar düşmanlarını yanıltmak için seslerini çeşitli şekillerde kullanırlar Örneğin ağaç deliklerinde yuva yapan birçok kuş rahatsız edildiğinde bir yılan gibi tıslar Yuvaya saldıran yırtıcı hayvanlar da, delikte muhtemelen bir yılan olduğunu düşünerek bu deliği kurcalamazlar

Kuşların da insanlar gibi gırtlakları vardır Fakat bunlar ses üretmezler Gırtlak kuşlarda suyun ve besinlerin nefes borusuna kaçmaması için kapakçık görevi yapar Kuşların sesi başka hiçbir canlıda olmayan ve vücutlarının derinliklerinde yer alan farklı bir yapı olan "syrinx"ten gelir Kutu şeklindeki bu organın çevresi kıkırdakla kuvvetlendirilmiştir ve kuşun nefes borusunun alt kısmında yer alır Syrinx burada iki tüp şeklinde kola ayrılarak ciğerlere bağlanır Kuş, ciğerlerini kastığı zaman bu tüplerin her birinden çok hızlı bir şekilde geçen hava, melodili bir ses oluşturur Syrinxteki kaslar her bir tüpün ağzındaki kapakçıkların bağımsız olarak titreşmesini sağlar ve böylece sesin perdesi farklılaşarak notaların kalitesi artar

Kuşlarla ilgili kesin olarak bilinen birşey varsa bu da sahip oldukları duyu organlarının ve bu organlarıyla algıladıkları dünyanın insanlarınkinden farklı olduğudur Aslında gelişmiş duyusal yetenekler hayvanlar dünyasında sıklıkla rastlanan şeylerdir Kuşların polarize ışığı algılayabildikleri son yıllarda yapılan labaratuvar çalışmalarıyla kanıtlanmıştır Gökyüzünden gelen ışığın polarizasyonu güneşin konumuna göre gün boyunca farklılık gösterir Böylece bulutlar güneşi kapatmış olsa da kuşlar güneşin konumunu algılayabilirler Ayrıca renkli görüş ve gece görüşünün gerçekleşmesini sağlayan koni ve çubuk hücreleri insan gözü retinasının fovea denilen bölgesinde yoğunlaşmışken, kuşlarda tüm retina üzerinde homojen ve yoğun bir dağılım gösterir Bu nedenle kuşların genel görüşü bir insanın bir cisme odaklandığında gördüğü netliğe eşdeğerdir Ayrıca kuşlar insanların gördüğü dalga boylarına ek olarak morötesi ışınları da algılayabilirler Güvercinlerin işitme duyularıyla ilgili olarak yapılan deneyler de süpriz sonuçlar vermiştir İnsanlardan farklı olarak güvercinler çok düşük frekanslı sesleri duyabilirler İnsanların duyabildiği en düşük frekans 20Hz’ken güvercinler 01Hz’e kadar duyabilir, buna ek olarak ses frekansındaki çok küçük değişimleri de algılayabilirler Doğada şimşekler, manyetik fırtınalar, yer sarsıntıları, deniz dalgaları, rüzgar akımlarının dağların doruklarından geçerken çıkardıkları sesler gibi düşük frekanslı birçok ses kaynağı vardır Düşük frekanslı sesler aynı zamanda büyük dalga boyuna da sahip oldukları için (radyo dalgaları gibi) çok uzun mesafeler kat edebilirler, bu yüzden kuşlar yaklaşmakta olan hava durumunu tahmin etmekte ustadırlar ayrıca bu sesler yönlerini bulmalarında da yararlı olabilir

DUYU ORGANLARI

Kuşlar görme ve işitme duyuları çok gelişmiş olan canlılardır Buna bağlantılı olarak diğer algılama sistemleri fazla gelişkin değildir Körelen duyuların başında ise koklama gelmektedir

GÖRME

Kara omurgalıları içinde, hatta tüm omurgalılar içinde görme yeteneği en iyi gelişmiş ve vücuduna göre gözü en büyük olan hayvan grubu kuşlardır Kuşların duyu organları arasında çok önemli bir yere sahip olan gözler, yön, uzaklık, şekil, renk, derinlik, hareket ve büyüklük gibi nesnelerle ilgili özelliklerin tümünü algılamaktadır
Kuşların büyük bir bölümünde gözler kafanın iki yanında yer alır Sadece gece yırtıcılarında gözler kafanın ön tarafındadır Kuşlarda gözlerin çok az hareketli olmasına karşın baş ve boyun büyük hareket kabiliyetine sahiptir Göz kapakları çok hareketlidir Göz kapaklarından ayrı olarak gözü örtebilen hareketli ve saydam bir zar ( nicitans ) bulunur Bütün kuşlarda daralıp genişleyebilen göz bebekleri yuvarlaktır Retina tabakası ön kısma nazaran daha geniştir Göz çevreleyen katı tabakanın içinde ve cornea kenarlarının arkasında kemik tabakacıklarından oluşan bir halka vardır Cornea tabakası bütün kuşlarda kuvvetli bir şekilde kubbeleşmiştir Retina tabakasının büyüklük ve gelişmişliğine paralel olarak keskin ve net görebilme çok gelişmiştir Durdukları yerde bir dairenin 300 derecelik sahasını görebilirler



Renk görme olayı bir çok canlıda gelişmemişken kuşlarda vardır Örneğin köpeklerin renk görmedikleri düşünülürse kuşlar bu konuda oldukça yeteneklilerdir Bir güvercinin 20 renk tonunu birbirinden ayırt edebildiği saptanmıştır ( insanda bu rakam 160 dır )

İŞİTME

İşitme organı olan kulak gözlerin hemen arkasında, başın iki yanında yer alır Kuşlarda da kulak, iç, orta ve dış kulak olmak üzere üç kısımdan ibarettir Fakat dış kulak pek dikkati çekmez Genellikle dıştan bir tutam kalem tüyü ile çevrili ve örtülüdür Bazı kuşlarda kulağı çevreleyip örten kalem tüylerinin rengi değişiktir Sadece bazı türlerde örneğin baykuşlarda dış kulak kepçesi gelişmiştir

Kuşların 40 – 30000 Hz’lik sesleri duydukları saptanmıştır Kural olarak 100 Hz’den daha düşük sesleri çok az duyarlar En duyarlı oldukları ses aralığı 1000 – 3000 Hz arasıdır

Beslenme

İç organlar bölümünde kuşların sindirim sistemi hakkında özet bilgiler verilmiştir Kuşlarda gaga besinleri tutmaya,koparmaya ve parçalamaya yararAğız kısmında aldığı besinleri öğütmeye,ufalamaya yarayan diş gibi bir organ yokturTaneyle beslenenler taneleri olduğu gibi veya gagalarıyla kırarak,etle beslenenler ise avların parçalayarak yutarlarKuşların çoğu besinlerini büyük parçalar halinde yutarYutulan besinler kursağı olan kuşlarda bir süre kursakta kalıp yumuşatılırBesinler midede parçalanırÖn midede sindirim fermentlerini alarak taşlığa (kaslı mide) geçen besinler burada küçük parçalar haline gelir ve bağırsaklara geçerSindirim bağırsakta tamamlanırSelüloz ise kör bağırsakta sindirilirÇok hareketli olan ve çok enerji harcayan kuşlar çok gıda almak zorundadırlarYalnız ot ve yaprak gibi besinlerle beslenen kuş türü çok azdırBitkisel besinlerle beslene kuşlar genellikle filiz,körpe yaprak meyve tohumları yerlerBitkisel besinlerin sindirimi hayvansal besinlerden daha zor olduğundan ve gelişme süresince protein ihtiyacı yüksek olduğundan bitki ve tane yiyen kuşların çoğu yavrularını böcek ve kurtlarla beslerlerBelli bir süre sonra hayvansal proteinle beslenen yavrular gelişince yine bitki ve tanelerle beslenmeye başlarlarKuşların büyük bir bölümü hayvansal gıdalarla beslenirlerBöcekler,kurtlar,larvalar,yumuşakça lar,krustaseler, sürüngenler,balıklar,küçük memeliler,orta boy memeliler ve yavruları ile çeşitli kuşlar değişik kuş türlerinin besinlerini oluştururlar Hayvansal besinlerle beslenen kuşlar sindiremedikleri tüy ve kemikleri (baykuşta olduğu gibi) bir yumak halinde ağız yoluyla dışarı atarlar Böcek yiyen kuşların çoğu da sert kitin parçalarını aynı şekilde kusarlarGündüz yırtıcıları tüy,kemik,kıl gibi parçaları yemezlerAkbabalar özellikle Kuzukuşu kalın sığır kemiklerini bile midede oluşan asit (HCL) ile eritirlerBalıkla beslenen kuş türlerinden Yalı çapkınları pul ve kılçıkları ağız yoluyla dışarı atmalarına karşın,martı,pelikan ve balıkçıllar bu kısımları da sindirirler Meyvelerle beslenen kuşların birçoğu meyvelerin etli kısımlarını yer ve sindirirler,çekirdekleri ise bağırsak veya ağız yoluyla dışarı atarlarBöylece bitkilerin yayılmasını da sağlamış olurlar

Kuşların dışkıları da beslenmelerine göre farklıdırTane ve tohumlarla beslenen kuşların dışkıları kuru ve katıdırHayvansal besinlerle beslenenlerin ise cıvık ve genellikle yapışkandırMeyvelerle ve bitkilerle beslene kuşların dışkıları genellikle renkli(yeşil,mor) ve içlerinde çeşitli tohumlar vardır

Kuşların birçoğu yavrularını uzun bir süre yuvada beslerlerBir kısmı kursaklarında yada ön midede yumuşayan,yarın sindirilmiş besinler kusarak,veya yavruların gagalarını ağız ve kursaklarına kadar sokmalarını sağlayarak beslerlerGüvercin yavruları ise ana babalarının kursaklarında oluşan sütümsü bir maddeyi,gagalarını ana ve babalarının boğazına sokarak alıp beslenirler

Beslenme

İç organlar bölümünde kuşların sindirim sistemi hakkında özet bilgiler verilmiştir Kuşlarda gaga besinleri tutmaya,koparmaya ve parçalamaya yararAğız kısmında aldığı besinleri öğütmeye,ufalamaya yarayan diş gibi bir organ yokturTaneyle beslenenler taneleri olduğu gibi veya gagalarıyla kırarak,etle beslenenler ise avların parçalayarak yutarlarKuşların çoğu besinlerini büyük parçalar halinde yutarYutulan besinler kursağı olan kuşlarda bir süre kursakta kalıp yumuşatılırBesinler midede parçalanırÖn midede sindirim fermentlerini alarak taşlığa (kaslı mide) geçen besinler burada küçük parçalar haline gelir ve bağırsaklara geçerSindirim bağırsakta tamamlanırSelüloz ise kör bağırsakta sindirilirÇok hareketli olan ve çok enerji harcayan kuşlar çok gıda almak zorundadırlarYalnız ot ve yaprak gibi besinlerle beslenen kuş türü çok azdırBitkisel besinlerle beslene kuşlar genellikle filiz,körpe yaprak meyve tohumları yerlerBitkisel besinlerin sindirimi hayvansal besinlerden daha zor olduğundan ve gelişme süresince protein ihtiyacı yüksek olduğundan bitki ve tane yiyen kuşların çoğu yavrularını böcek ve kurtlarla beslerlerBelli bir süre sonra hayvansal proteinle beslenen yavrular gelişince yine bitki ve tanelerle beslenmeye başlarlarKuşların büyük bir bölümü hayvansal gıdalarla beslenirlerBöcekler,kurtlar,larvalar,yumuşakça lar,krustaseler, sürüngenler,balıklar,küçük memeliler,orta boy memeliler ve yavruları ile çeşitli kuşlar değişik kuş türlerinin besinlerini oluştururlar Hayvansal besinlerle beslenen kuşlar sindiremedikleri tüy ve kemikleri (baykuşta olduğu gibi) bir yumak halinde ağız yoluyla dışarı atarlar Böcek yiyen kuşların çoğu da sert kitin parçalarını aynı şekilde kusarlarGündüz yırtıcıları tüy,kemik,kıl gibi parçaları yemezlerAkbabalar özellikle Kuzukuşu kalın sığır kemiklerini bile midede oluşan asit (HCL) ile eritirlerBalıkla beslenen kuş türlerinden Yalı çapkınları pul ve kılçıkları ağız yoluyla dışarı atmalarına karşın,martı,pelikan ve balıkçıllar bu kısımları da sindirirler Meyvelerle beslenen kuşların birçoğu meyvelerin etli kısımlarını yer ve sindirirler,çekirdekleri ise bağırsak veya ağız yoluyla dışarı atarlarBöylece bitkilerin yayılmasını da sağlamış olurlar

Kuşların dışkıları da beslenmelerine göre farklıdırTane ve tohumlarla beslenen kuşların dışkıları kuru ve katıdırHayvansal besinlerle beslenenlerin ise cıvık ve genellikle yapışkandırMeyvelerle ve bitkilerle beslene kuşların dışkıları genellikle renkli(yeşil,mor) ve içlerinde çeşitli tohumlar vardır

Kuşların birçoğu yavrularını uzun bir süre yuvada beslerlerBir kısmı kursaklarında yada ön midede yumuşayan,yarın sindirilmiş besinler kusarak,veya yavruların gagalarını ağız ve kursaklarına kadar sokmalarını sağlayarak beslerlerGüvercin yavruları ise ana babalarının kursaklarında oluşan sütümsü bir maddeyi,gagalarını ana ve babalarının boğazına sokarak alıp beslenirler

Üreme ve Kuş Yumurtaları

Kuşlarda üreme yumurtlama yoluyla olurBütün kuşlar hazırladıkları bir yuvaya veya uygun bir yere yumurtlarlar, bir süre kuluçkada yatar ve yavruların yumurtadan çıkmasını sağlarBazı türlerde yumurtadan çıkan yavrular yuvayı hemen terkeder,ana-babalarıyla birlikte besinlerini ararlarBir kısım kuşlarda ise yavrular belli bir süre yuvada kalır,ana,baba veya herhangi biri tarafından beslenir,uçacak hale gelince yuvayı terkederGuguk kuşu yuva yapmaz,yumurtalarını başka kuşların yuvalarına bırakır,yumurtadan çıkan yavrular da yuva sahibi kuş tarafından beslenip büyütülürKuşlar genellikle ilkbaharda çiftleşerek yuvalanır ve yumurtlarlarBu bazı kuşlarda senede bir,bazılarında iki,bazılarında 3-4 kez kuluçka olayı görülürEn çok yumurtlayan kuşlar tavukgillerdirBıldırcın 10-16,keklik ve sülün ise 15-20 yumurta yapar

Kuşların yumurtaları şekil,büyüklük ve renk bakımından çok çeşitlidirGenel olarak yumurta büyüklüğü kuşla ve çıkacak yavru büyüklüğü ile orantılıdırKuş büyüklüğüne göre en büyük yumurtayı kivi,en küçüğü de guguk kuşu yaparYumurtaların renkleri yuva yerlerine göre değişirOyuklarda,karanlık,kapalı yuvalarda kuluçkaya yatan kuşların yumurtaları ise ortama uyacak şekilde renkli ve benekli olur

Kuş Yuvaları

Bazı kuşlar herhangi bir yuva yapmadan yumurtalarını doğruca yere veya pek derin olmayan bir çukura bırakarak kuluçkaya yatarlar Bir kısmı yerde bulduğu veya yaptığı bir çukuru yumuşak ot,yaprak, yosun gibi maddelerle döşerDiğer bir kısım kuşlar hazır bulundukları ağaç kovuklarında, kaya oyuklarında yuvalanırlar Bu kovuk ve oyukları da bazıları yumuşak otlar, yosunlar ve tüylerle döşerler Bazı kuşlar ise yuvalandıkları kaya oyuklarının giriş yerini çamurla sıvar,girebilecekleri kadar bir uçma deliği bırakırlar(sıvacı kuşları) Açıkta yuva yapan kuşların yuvaları çok değişik şekillerde olur Genellikle kase şeklinde, üstü açık olan yuvalar yerde,otlar, sazlar ve dallar arasında kurulurBir kısmı çalı çırpıdan özensiz yapılmış ve sığdır Bir kısım yuvalar ise çalı,çırpı,ot,yosun gibi malzemeyle ve oldukça özenle yapılmış,derince sağlam yuvalardırBu sağlam yuvalar ertesi yılda onarılarak kullanılır Çoğu dallara, sazlara, otlara sağlam bir şekilde bağlanmıştırAçıkta yapılan her tarafı kapalı yuvalarda çeşitli malzemelerden yapılır Bunların yalnız bir yerinde kuşun girip çıkabileceği büyüklükte bir delik bulunur Kapalı yuvaların en mükemmelini çulha kuşu yapar Kavak ve söğüt tohumu pamukları veya doğuca pamuğu çok güzel ve sağlam bir şekilde birbirine yapıştırarak ve örerek yaptığı yuvayı tepesinden uzanan saplı bir dal ucuna veya saza bağlayarak asarKırlangıçlarda çamurları tükürükleriyle yapıştırarak ve arasına saman çöp sıkıştırılarak çatı altlarına, pencere içlerine kemer ve kolon altlarına yarım küre şeklindeki yuvalarını yaparlar Kuru otlardan, çalı çırpıdan yapılmış çeşitli kapalı yuvalara da rastlanır Kuşlar yuvalarını münferit olarak çeşitli yerlerde yaptıkları gibi küçük gruplar ve oldukça büyük koloniler halinde bir arada yaparlar

Kuşların Yaşama Ortamları

Dünyada ve yurdumuzda her türlü yaşama ortamında kuşlara rastlarızKöy,kasaba ve şehirlerde serçe, güvercin, gugucuk, sığırcık, kırlangıç, karga, saksağan, kukumav ve leyleklere rastlanır Bunların birçoğu saçak ve kiremit altlarında, baca deliklerinde, çatılarda yuvalanır Bir kısmı ise ağaçlarda, damlarda, balkon, kapı ve pencere kirişlerinde açık veya kapalı yuvalar yaparlar Birçoğu insanlardan artan gıdalarla beslenirlerYerleşim yerleri dışında tarım alanları, çalılık ve ağaçların bulunduğu kırlarda yaşarlar Ağaçlar, çalılar, otluklar ve kayalıklar yuvalanmaları ve barınmalarını sağlarlar Meyveler, tohumlar, böcekler ve küçük hayvanlarla beslenirler Göllerde, bataklık ve sazlarda, akarsu boylarında rastlanan ve çoğunluğu suya bağımlı olan kuşlar sazlıklarda, adacıklarda, oyuklarda yuvalanırlar, balıklar, böcekler, kurtçuklar ve bitkilerle beslenirler Deniz kıyılarında rastlanan kuşların çoğu da kıyıda veya denizde avlandıkları canlılar ve kıyılardaki yarlarda, kayalıklarda veya kumsallarda yuvalanırlar Ormanlarda ise ağaçlarda, ağaç kovuklarında ve dallarda yuvalanan, böcekler,meyve ve tohumlarla beslenen kuşlara, kuşlar ve küçük memelilerle beslenen gündüz ve gece yırtıcılarına rastlanır Sarp kayalıklarda, dağların yüksek yerlerinde buraya has kartal, akbaba gibi büyük yırtıcı kuşlara, dağ kargaları, urkeklik ve kaya serçesi, kaya ardıcı gibi kuşlara rastlanır Steplerde ise yerde yuvalanan ve iyi koşabilen, tohum ve böceklerle beslenen kuşlara ve çeşitli yırtıcı kuşlara rastlanır Her yaşama ortamının kendine özgü, ortama çok iyi uyum sağlamış kuş türleri vardır Bazı türler ise çok değişik ortamlara uyum sağlayabilir ve değişik ortamlarda rastlanırlar

Kuşlarda Göç

Kuşlarla ilgilenen,kuşları azçok tanıyan herkes ilkbaharın geldiğini kırlangıçların ve leyleklerin gelmesi ile fark ederDaha bir çok kuş baharla birlikte yurdumuza gelerek yuvasını yapar ve kuluçkaya yatar Yavrularını büyüten bu kuşlar sonbaharın gelmesiyle tekrar geldikleri sıcak ülkelere dönerlerBu kez sonbaharda yurdumuz üzerinden geçerek güney ülkelerine giden veya yurdumuzun sulak sahalarında, bataklıklarında kışlamaya gelen diğer kuşlara rastlarızAvcı olanlar yaban ördekleri ve kazların gelişini ve dönüşlerini,bıldırcınların,çullukların belli bölgelere gelmelerini gayet iyi takip ederlerKuşların ilkbahar ve sonbaharda muntazaman tekrarladıkları ve uzun mesafeleri kat ederek gerçekleştirdikleri bu büyük göç milyonlarca yıldan beri süre gelmektediriçgüdüsel bir hareket olduğu kabul edilen bu büyük göçün nedenleri henüz tam olarak bilinmemekle beraber ortaya konan çeşitli varsayımlar vardırBunlardan biri ve hala geçerli sayılanı buzulçağının bitmesiyle Afrika,Güney Asya ve Güney Amerika' daki çeşitli kuşlar kuzeye doğru yayılmış ve şimdiki kuluçka alanlarına gelerek bahar ve yaz aylarında uygun kuluçka,barınma ve beslenme alanları bulmuşlardırFakat kışın başlamasıyla barınma ve beslenme olanaklarının daralması üzerine anavatanları olan güneye inmişlerdirDönüşte de geldikleri yolu izlemişlerdirUygun ortamlarda yaşamlarını sürdürmek için yapılan bu göçler gelecek nesillere kalıtsal bir özellik olarak geçmiştirGöç besin azlığını gidermekten çok içgüdüsel bir hareket haline dönüşmüştür Göçten alıkonan göçmen kuş yavruları yaşlılar gittikten sonra sahndıklarında doğrultu içgüdüsüyle güneye yönelirler,ama gerçek göç yolunu bulamazlarYavrular göç yollarını ana babalarından öğrenirler Kuşların göç sırasında aynı yolu nasıl buldukları eskiden beri bilimsel olarak incelenmektedir Varılan kanılar kuşların yön bulmak için güneşi, ayı ve yıldızları çok iyi kullandıkları, ayrıca dünyanın manyetik alanını da kullandıkları doğrultusundadır Eski dünyanın kuzeyinde kuluçkaya yatan kuşların bir bölümü kışı Güney Avrupa, Kuzey Afrika, Akdeniz sahilleri, Ortadoğu ve Basra körfezinde, bir kısmı Kızıldeniz, Nil vadisi, Orta ve Güney Afrika'da, diğer bir kısmı da Hindistan ve Güneydoğu Asya'da geçirmektedirler Her yıl muntazaman uzun bir göçe katılan bu kuşlara "Göçmen Kuşlar" diyoruz Göçmen kuşların bir kısmı ilkbahar ve yazın yurdumuzda olurlar (Yaz Göçmenleri), bir kısmı ise sonbahar ve kış aylarında raslanırlar (Kış Göçmenleri) Bir kısmı ise güneye göç sırasında yurdumuzdan geçerler (Geçit Kuşları)

Bu büyük göçün dışında bazı kuşlar, yerli kuşların bir bölümü de yine iklim, barınma ve beslenme şartlarındaki değişiklikler dolayısıyle kısa mesafeli, dağların yüksek yerlerinden vadi tabanlarına veya daha ılıman bölgelere kısa göçler yaparlar Doğu ve Orta Anadolu'nun birçok yerinde bilinen ve raslanan keklik sökünleri örnek olarak verilebilir Orta Anadolu'nun tamamen karla kaplandığı, göllerin donduğu zamanlarda yerli ve göçmen ördekler, kazlar güneye, Akdeniz kıyısındaki sulak alanlara giderler Bu diğer büyük göçten ayrılmalıdır

Bu kısa göçlerin dışında bazı kuşlar daha iyi beslenebilmek için yer değiştirirler Bu her yıl tekrarlanabildiği gibi, kurak ve yağışlı yıllara bağlı olarak daha uzun periyotlar içinde de olabilir Mesela Step Tavuğu (Syrraptes paradoxus) bazı yıllar İran'dan batıya doğru, Orta Avrupa'ya kadar gitmektedir Bu tip hareket eden kuşlara "Gezginci kuş" denir
Yurdumuz Orta ve Doğu Avrupa ile Kuzeybatı Asya'da yazı geçiren kuşların göç yolu üzerinde önemli bir yer işgal eder Orta ve Doğu Avrupa'daki kuşlar Balkanlar ve Trakya istikametinden gelerek Boğazlan geçer Marmara, Ege ve Orta Anadolu üzerinden Akdeniz kıyılarına ve Doğu Akdenize, oradan güneye Nil vadisi, Orta ve Güney Afrika, Arabistan ve Basra körfezine ulaşırlar Karadenizi doğruca geçen bir kısım kuşta Orta Anadolu'yu katederek güneye inerler Diğer önemli bir kol da Karadenizin doğusu ve Kafkaslar üzerinden inerek Çoruh vadisi, Karasu ve Fırat vadilerini takiben güneye iner Bütün bu göç yolları Doğu Akdenizde ve Güneydoğu Anadolu'da birleşerek yukarda belirtilen yolu takiben güneye iner

Kuş Tüylerinin Yapısı

Kuşların sürüngenlerden evrimleştiğini iddia eden evrim teorisi, bu iki ayrı canlı sınıfı arasındaki dev farkları asla açıklayamamaktadır Kuşlar; içi boş hafif kemiklerden oluşan iskelet yapıları, kendilerine özgü ak ciğer sistemleri, sıcakkanlı metabolizmaları gibi özellikleriyle sürüngenlerden çok farklıdır Kuşlarla sürüngenlerin arasına aşılmaz bir uçurum koyan bir başka özellik ise, tamamen kuşlara has bir yapı olan tüylerdir
Tüyler kuşları bu kadar ilginç kılan estetik unsurlardan en önemlisidir "Tüy gibi hafif" sözü tüyün o zarif yapısındaki mükemmelliği açıklar niteliktedir
Temelde protein yapısına sahip olan tüyler keratin adı verilen bir maddeden yapılmıştır Keratin, derinin alt tabakalarındaki yaşlı hücrelerin besin ve oksijen kaynaklarından uzaklaşarak ölmesi ve yerlerini genç hücrelere terk etmesi sonucu oluşan sert ve dayanıklı bir maddedir

Kuş tüylerindeki tasarım hiçbir evrimsel süreçle açıklanamayacak kadar komplekstir Ünlü kuş bilimci Alan Feduccia, "tüylerin her özelliği aerodinamik fonksiyona sahiptir Hafiftirler, kaldırma kuvvetleri vardır ve kolaylıkla eski biçimlerine dönebilirler" der Feduccia, evrim teorisinin çaresizliğini ise şöyle kabul eder:

Uçmak için böylesine tasarlanmış bir organın, nasıl olup da ilk başta başka bir amaca yönelik olarak ortaya çıktığını anlayamıyorum

Tüylerdeki bu tasarım, Charles Darwin'i de çok düşündürmüş, hatta tavus kuşu tüylerindeki mükemmel estetik kendi ifadesiyle Darwin'i "hasta etmiş"ti Darwin, arkadaşı Asa Gray'e yazdığı 3 Nisan 1860 tarihli mektupta "gözü düşünmek çoğu zaman beni teorimden soğuttu Ama kendimi zamanla bu probleme alıştırdım" dedikten sonra şöyle devam ediyordu:

Şimdilerde ise doğadaki bazı belirgin yapılar beni çok fazla rahatsız ediyor Örneğin bir tavus kuşunun tüylerini görmek, beni neredeyse hasta ediyor

Tüycükler ve Çengeller

Eğer bir kuş tüyünü mikroskop altına alır ve incelersek, karşımıza olağanüstü bir tasarım çıkar Tüylerin ortasında hepimizin bildiği uzun ve sert bir boru vardır Bu borunun her iki tarafından yüzlerce tüy çıkar

Boyları ve yumuşaklıkları farklı olan bu tüyler kuşa aerodinamik özellik kazandırır Ancak daha da ilginç olanı, bu tüylerin herbirinin üzerinde de, "tüycük" denilen ve gözle görülemeyecek kadar küçük olan çok daha küçük tüylerin bulunmasıdır Bu tüycüklerin üzerinde ise "çengel" adı verilen minik kancalar vardır Bu kancalar sayesinde her tüycük birbirine sanki bir fermuar gibi tutunur Bu muhteşem yaratılışı daha yakından görmek için turna kuşunun tüylerinin yalnızca birisini ele alalım Bu tek tüyün üzerinde, tüy borusunun her iki yanında uzanan 650 tane incecik tüy vardır Bunların her birinde ise 600 adet karşılıklı tüycük bulunur Bu tüycüklerin her biri ise, 390 tane çengelle birbirlerine bağlanır Çengeller bir fermuarın iki tarafı gibi birbirine kenetlenmiştir Birbirine çengellerle kenetlenen tüycükler, o kadar bitişiktir ki, duman üflendiği takdirde bile aralarından geçemez Çengeller herhangi bir şekilde birbirinden ayrılırsa, kuşun bir silkinmesi veya daha ağır hallerde gagasıyla tüylerini düzeltmesi tüylerin eski haline dönmesi için yeterlidir

Kuşlar hayatlarını devam ettirebilmek için tüylerini daima temiz, bakımlı ve her an kullanıma hazır tutmak zorundadır Tüylerin bakımı için kuyruklarının dibinde bulunan yağ keselerini kullanır Gagalarıyla bu yağdan bir miktar alarak, tüylerini temizler ve parlatır Bu yağ, yüzücü kuşlarda, suyun içinde veya yağmur altındayken suyun deriye ulaşmasına engel olur

Dahası kuşlar tüylerini kabartarak, soğuk havalarda vücut ısılarının düşmesini engeller Sıcak havalarda ise tüylerini vücutlarına yapıştırarak, vücutlarının serin kalmasını sağlar

Tüy Tipleri

Vücudun çeşitli yerlerinde bulunan tüylerin her birinin görevi farklıdır Kuşun karnındaki tüyle kanat ve kuyruk tüyleri birbirinden farklı özelliklere sahiptir Büyük tüylerden meydana gelen kuyruk tüyleri dümen ve fren görevini yerine getirir Kanat tüyleri ise, kanat çırpma esnasında açılarak yüzeyi genişletecek ve kaldırma kuvvetini artıracak bir yapıdadır Kuşun kanadını aşağı doğru çırpması sırasında, tüyler birbirlerine yakın duruma gelerek, aralarından hava sızması engellenir Kanatların yukarıya doğru kalkışı esnasında ise tüyler iyice açılarak aralarından havanın geçmesine elverişli bir pozisyon alır Kuşlar, uçabilme yeteneklerini koruyabilmek için belirli dönemlerde tüy döker Yıpranmış ya da yırtılmış büyük tüyler, görevlerini tam olarak yerine getiremedikleri için hızla yenilenir

KUŞLARIN KANATLARINDAKİ SANAT



Bu zincirleme hareket, küçük bir serçegil olan kızıl kuyruğun uçuşundaki farklı safhaları gösteriyor:

Havalanma, kısa bir uçuş ve konma




Uzun kuyruklu parlak tüylü Amerikan papağanının teleği

Albatros uzun ve dar kanatları sayesinde okyanusların üzerinde uçabilir Doğan ise geniş kanatları sayesinde sıcak hava akımlarından kolaylıkla yararlanabilir Bunun yanında keçisağan kuşunun dalgalı kanatları onun çok hızlı uçmasını sağlar Uçucu kuşların uzun süre havada kalabilmelerini sağlayan şey, kanatlarındaki dalgalı yapıdır




Doğan kuyruğu teleği

Tüylerin işlevleri çok çeşitlidir Kanatlarda bulunan telekler, hayvanın uçmasına yarar Kuyruğu oluşturan kuyruk teleği ise, bir dümen görevi görür ve kuşun yere konarken fren yapmasını
kolaylaştırır



Kuşların tüyleri bozulmaya uğradığında, eski tüylerle yeni tüyler, türlere göre farklı bir ritimle yer değiştirir Bu olaya "tüy değiştirme" denir ve genellikle göç öncesi yaşanır

Baş, gövde ve kanatlar üzerindeki tüyler kuşları suya ve soğuğa karşı korur Ayrıca kuşun havanın içinde süzülmesini de kolaylaştırır; Yan taraftaki tüyler, ait oldukları kuşun yumuşak tenini örter Bu da vücut sıcaklığının korunmasını sağlar



Kanattaki kıvrım yüzünden, hava tarafından uygulanan basınç üst yüzeyde daha zayıftır, bu da kuşun yükselmesini sağlar (sol altta)Eğer kanat fazla eğimli ise, hava akımının üst kısma uyguladığı artan basınç, aşağıya doğru bir güç oluşturur Böylece kuş irtifa kaybeder

KUŞLARDAKİ UÇUŞ ÖZELLİKLERİ

Kuşları incelediğimizde, vücutlarının tüm özelliklerinin uçuş için özel olarak tasarlandığını görürüz Öz kütlenin düşürülmesi ve böylece ağırlığın azaltılması için kemiklerin içi boş olarak yaratılmış ve vücuda hava keseleri yerleştirilmiştir Dışkının katı olmayıp yarı sıvı olması vücutta gereksiz su tutulmasını ve böylece ağırlığın artmasını engeller Tüyler de hacimlerine karşılık son derece hafif yapılardır

Kuşlardaki bu özel yapıları sırayla inceleyelim

1- İskelet

Kuş kemiklerinin içi boş olmasına rağmen, iskelet, hayvanın sahip olduğu kuvvete oranla fazlasıyla güçlüdür Örneğin 18 cm uzunluğundaki kocabaş kuşu, bir zeytin çekirdeğini kırmak için gagasıyla ona 68,5 kglık bir basınç uygulayabilir Kara canlılarınınkinden daha "derli-toplu" bir yapıya sahip olan kuş iskeletinde omuz, kalça ve göğüs kemerleri birbirine kaynaşmış bir şekilde birleşiktir Bu tasarım kuşa daha sağlam bir yapı kazandırmaktadır İskeletin bir başka özelliği, başta belirttiğimiz gibi diğer bütün omurgalı canlıların iskeletinden hafif olmasıdır Örneğin bir güvercinin iskeleti, hayvanın vücut ağırlığının toplamının sadece % 44'ünü oluşturmaktadır Bir Fregat kuşunun kemiklerinin toplamı ise 118 gr gelmektedir ve bu miktar, hayvanın tüylerinin toplam ağırlığından daha azdır



Kuş kemikleri çok hafif ve sağlamdır Bunun en büyük nedeniyse, içlerinin boş oluşudur Boş kısımlaırn içinde hava bulunur Kmeikler iç kısımda eğik desteklerle sağlamlaştırılmıştır Modern uçaklaırn kanatları da, kuş kemiklerinden ilham alınarak içleri boş şekilde tasarlanmaktadır

2- Solunum Sistemi

Kara canlılarıyla kuşların solunum sistemleri de birbirlerinden tamamen farklı prensiplerle çalışır Bunun sebebi kuşların oksijen ihtiyacının kara canlılarına göre çok daha fazla olmasıdır Örneğin, bir kolibri kuşunun oksijen ihtiyacı bir insanınkinin neredeyse 20 katıdır Dolayısıyla, bir kara canlısının akciğeri, kuşun ihtiyacı olan yeterli oksijeni sağlayamaz Bu nedenle, kuşların akciğerleri çok farklı bir tasarımla yaratılmıştır

Kara canlılarının akciğerleri "çift yönlü" bir yapıya sahiptir: Nefes alma sırasında, hava akciğerdeki dallanmış kanallar boyunca ilerler ve küçük hava keseciklerinde son bulur Oksijen-karbondioksit alışverişi burada gerçekleştirilir Ancak daha sonra, kullanılmış olan bu hava, tam ters yönde hareket eder ve geldiği yolu izleyerek akciğerden çıkar, ana bronş yoluyla da dışarı atılır



KUŞLARA ÖZEL AKCİĞER

Kuşlar, sözde ataları olan sürüngenlerdne çok farklı bir anatomiye sahiptir Kuş akciğerleri, kara canlılarına tamamen ters bir biçimde işler Kara canlıları havayı aynı nefes borusundan alır ve verir Kuşlarda ise hava akciğere ön taraftan girerken arka taraftan dışarı verilir Uçuş sırasında çok yüksek miktarda oksijene ihtiyaç duyan kuşlara böyle özel bir "tasarım" yapılmıştır Böyle bir yapının sürüngen akciğerlerinden evrimleşerek ortaya çıkması imkansızdır

Kuşlarda ise hava akciğer kanalı boyunca "tek yönlü" hareket eder Akciğerlerin giriş ve çıkış kanalları birbirlerinden farklıdır ve hava daimi olarak akciğer içinde tek yönlü olarak akar Böylece kuş, havadaki oksijeni kesintisiz olarak alabilir Böylece kuşun yüksek enerji ihtiyacı karşılanmış olur Bu durumu konunun uzmanı HRDuncker şöyle ifade eder:

"Kuşlarda ana bronş, akciğer dokusunu oluşturan tüplere ayrılır Parabronşi diye adlandırılan bu tüpler sonunda tekrar birleşerek, havanın akciğerler boyunca tek bir yönde devamlı akımını sağlayacak sistemi meydana getirirler Kuşlardaki akciğerlerin yapısı ve genel solunum sisteminin çalışması tümüyle kendine özgüdür Kuşlardaki bu "avien" sistemi başka hiçbir omurgalı akciğerinde bulunmaz Bu sistem bütün kuş türlerinde aynıdır"

Ünlü bir biyokimyacı olan Michael Denton bir yazısında bu kadar mükemmel bir sistemin kademeli evrimle oluşamayacağını şöyle açıklar:



Kuş akciğerlerinin çevresinde hava kesecikleri bulunur Hava, önce bu keseciklerde toplanır sonrada düzenli olarak akciğerin içine pompalanır böylece kuşların yüksek oksijen gereksinimi de karşılanmış olur "Böyle tamamen değişik bir solunum sisteminin, azar azar küçük değişiklerle standart omurgalı dizaynından evrimleşmiş olduğu iddiası, düşünülmeden ortaya atılmış bir tezdir Solunum faaliyetinin bu evrim süresince hiç aksamadan korunması, organizmanın hayatını sürdürmesi için gereklidir En küçük bir eksik fonksiyon ölümle sonuçlanacaktır Kuş akciğeri de, içinde dallanmış olan parabronşlar ve bu parabronşlara hava sağlanmasını garanti eden hava kesesi sistemi ile birlikte en üst düzeyde gelişmiş olana kadar ve beraberce, iç içe geçmiş mükemmel bir şekilde işlevini yapana kadar, bir solunum organı olarak görev yapamaz"
Kısacası, kara tipi akciğerden hava tipi akciğere geçiş, ara geçiş safhasında bulunan bir akciğerin hiçbir işlevselliğinin olmaması sebebiyle mümkün değildir Akciğeri çalışmayan bir canlı ise birkaç dakikadan fazla yaşayamaz Çünkü mutasyonların kendisini tesadüfen kurtarmalarını bekleyecek milyonlarca yılı yoktur
Kuş akciğerinin bu benzersiz yapısı, uçuş için gerekli olan yüksek miktarda oksijen ihtiyacını karşılamaya yönelik, çok mükemmel bir tasarımın varlığını göstermektedir Yalnızca kuşlara özgü bu anatominin bilinçsiz mutasyonların amaçsız bir sonucu olamayacağını görmek için, biraz sağduyu yeterlidir

3-Denge Sistemi

Allah tüm canlılar gibi kuşları da kusursuz bir biçimde yaratmıştır Bu gerçek, her detayda kendini belli eder Kuşların vücutları uçuştaki muhtemel bir dengesizliği engellemek için özel bir tasarımla var edilmiştir Hayvanın uçuş sırasında öne doğru eğikleşmesini engellemek için, kafası özel olarak hafif kılınmıştır: Ortalama bir kuşun kafasının ağırlığı, vücut ağırlığının yalnızca %1' ini oluşturur

Tüylerin aerodinamik yapısı da kuşların denge sistemindeki önemli bir özelliktir Özellikle kanat ve kuyruk bölgelerindeki tüyler, kuşa çok etkili bir denge sistemi sağlar
Bu özellikler, bir doğanın (falcon pereginus) saatte 384 km hızla avına dalarken, hiçbir şekilde dengesini yitirmemesini sağlar

4- Güç ve Enerji Problemi

Bir olaylar zinciri şeklinde ortaya çıkan her bir süreç, ister biyoloji, ister kimya veya fizik bilimlerini ilgilendirsin, "enerjinin korunumu prensibi"ne uygun olarak gelişir Bunu özetle "belli bir işin yapılabilmesi için belirlenmiş miktarda enerji gereklidir" şeklinde de anlatabiliriz

Enerjinin korunumu prensibinin çarpıcı bir örneğini, kuşların uçuşunu gözlemlediğinizde bulabilirsiniz Göçmen kuşların, uçuşa başlamadan önce, yolculuklarını tamamlamalarını sağlayacak miktarda enerji depolamaları şarttır Buna karşın, uçmanın bir diğer şartı da mümkün olduğunca hafif olabilmektir Uçabilmek için, bedeli ne olursa olsun fazla kilolardan kaçınılmalıdır Bu arada yakıtın da mümkün olduğunca verimli olması şarttır Yani yakıt minimum ağırlıkta tutulurken, verdiği enerjinin maksimum olması gereklidir Bunların hepsi kuşlar için çözümlenmiş olması gereken problemlerdir
İlk adım en ekonomik uçuş hızının tespit edilmesidir Eğer kuş çok yavaş uçacak olsa, havada asılı kalması için çok enerji sarf etmesi gerekecektir Çok hızlı uçacak olsa, bu sefer de meydana gelen hava direncini aşmak için çok yakıt tüketmesi gerekecektir Bu durumda yakıtın en az tüketilmesi için ideal değerde bir uçuş hızının gerektiğini görürüz Bu arada şunu da hatırlatmak gerekir ki, iskeletlerinin ve kanatlarının aerodinamik yapılarındaki farklılar nedeniyle her kuş için farklı bir ideal hız geçerlidir
Bu enerji sorununu altın yağmur kuşu (Pluvialis dominica fulva) üzerinde inceleyelim: Bu kuş, kışı geçirmek için her yıl Alaska'dan Hawaii'ye göç eder Durmaksızın yaptığı uçuşu sırasında rotası üzerinde hiç ada bulunmaz Dolayısıyla kuşun uzun yolculuğu sırasında hiçbir dinlenme imkanı yoktur Varış, başlangıç noktasından 4000 km uzaktadır ve bu mesafe aralıksız yaklaşık 250 bin kanat çırpışını gerektirir Yolculuğun tümü 88 saaten fazla sürer

Kuşun yolculuğa başlarken ağırlığı 200 gramdır Bunun 70 gramı, yolda yakıt olarak kullanılacak yağlardan oluşur Ancak kuş bilimciler, bir altın yağmur kuşunun bir saat uçmak için harcadığı enerjiyi tespit etmiş ve kuşun 88 saatlik uçuş için en az 82 gram yakıt harcayacağı sonucuna varmışlardır Yani kuşun 12 gramlık bir açığı vardır ve hesaplara göre Hawai'ye varmadan yüzlerce kilometre önce enerjisinin bitmesi ve denize düşmesi gerekmektedir

Ama bu hesaba rağmen altın yağmur kuşları hiçbir zaman denize düşmez ve her sene başarıyla Hawai'ye ulaşır

Peki bu canlıların sırrı nedir?

Bu kuşları yaratan Allah, onlara uçuşlarını kolaylaştıracak ve verimlileştirecek bir yöntem ilham etmiştir Kuşlar gelişigüzel bir şekilde değil, sürü halinde uçar Uçarken de hepsi belirli bir sıraya girer ve havada bir "V" şekli oluşturur Bu V şekli, karşılaştıkları hava direncini azaltır Bu uçuş düzeni o kadar etkilidir ki, kuşlar bu sayede yaklaşık % 23'lük bir enerji tasarrufu sağlar Bu şekilde, yere indiklerinde fazladan 6-7 gram daha yağları kalmış olur Bu artan yağ ise gereksiz değildir; rüzgarların ters yönden esmesi durumunda kullanılacak yedek yakıttır

Bu olağanüstü durum karşısında şu soruları sormak gerekir:
Uçuş için ne kadar yağ gerektiğini kuş nereden bilir?
Bu kadar yağı tam yolculuk öncesi nasıl ayarlayabilir?
Uçuş mesafesini ve tam olarak ne kadar yakıt tüketileceğini nasıl hesaplar?
Kuş Hawai'nin Alaska'dan daha iyi koşullarda olduğunu nereden bilir?
Kuşların bu bilgilere ulaşmaları, bunlara uygun hesaplar yapmaları ve bu hesaplara uygun toplu uçuşlar gerçekleştirmeleri imkansızdır Bu ise, yaptıkları işlerin gerçekte kuşlara "ilham edildiğini", bu canlıların üstün bir güç tarafından yönlendirildiklerini gösterir

Serçenin kalbi dakikada 460 defa çarpar vücut sıcaklığı ise 42 derecedir Bir kara omurgalısına ölüm getirecek olan bu vücut ısısı, gücü arttıran bir etken olarak kuşlar için hayati önem taşır Kuşların uçuş sırasında ihtiyaç duydukları büyük enerji, bu hızlı metabolizma sayesinde karşılanmaktadır

Yolu nasıl buluyorlar?

Uçmak çok fazla güç gerektirir Bu nedenle kuşlar, vücut kütlelerine oranla en fazla kas dokusuna sahip canlılardır Metabolizmaları da kasların harcadığı güçle doğru orantıda ayarlanmıştır Bir canlının metabolik hızı, ısıdaki 10 derecelik bir artışla ortalama iki katına çıkar Bir serçenin 42 derecelik, bir ardıç kuşunun 435 derecelik vücut sıcaklıkları ise, metobolizmalarının ne kadar hızlı çalıştığını gösterir Bir kara omurgalısına ancak ölüm getirecek olan bu vücut ısısı, enerji tüketimini ve böylece gücü artıran bir etken olarak, kuşlar için hayati önem taşır

Kuşlar bu derece fazla enerji sarf ettikleri için, yedikleri besinleri de çok iyi biçimde sindirecek bir yapıya sahiptir Kuşların sindirim sistemi, alınan besinin en verimli şekilde değerlendirilmesini sağlar Örneğin büyümekte olan yavru leylek, yediği 3 kg besinle 1 kg ağırlık kazanır Bu oran, aynı besinlerle beslenen memelilerde 10 kg'a karşılık 1 kg ağırlıktır Kuşların dolaşım sistemi de, yine yüksek enerji ihtiyacına uygun olarak yaratılmıştır İnsanın kalbi dakikada ortalama 78 kere çarparken, bu sayı serçede 460, sinek kuşunda 615'tir Aktif uçma çok yüksek bir enerji gerektirdiği için, kan dolaşımı da kara canlılarına göre çok daha hızlı gerçekleşmektedir Bu yüksek metabolik hız ve enerji sarfiyatı için gerekli olan oksijen, özel "hava tipi" akciğerler aracılığıyla vücuda alınır

Kuşlar bu denli yüksek enerji harcarlar, ama bu enerjiyi de çok yüksek verimle kullanır Kara canlılarıyla karşılaştırıldığında, enerji sarfiyatları kadar verimlilikleri de çok yüksektir Örneğin göç sırasında bir kırlangıç her kilometre 25 kilokalori harcarken, bu küçük bir memelide 41 kilokaloridir

Kuşları kara canlılarından ayıran bu özelliklerin hiçbiri mutasyonlarla ortaya çıkamaz Eğer rastgele mutasyonlarla bu özelliklerden herhangi birisinin meydana geldiği farz edilse bile -ki bu imkansızdır- bu özellik dahi tek başına hiçbir anlam ifade etmeyecektir Uçmak için gerekli olan yüksek miktarda enerjiyi sağlayan metabolizmanın oluşması, hava tipi bir akciğer olmaksızın hiçbir işe yaramayacak, aksine yetersiz oksijen alımından dolayı canlının boğularak ölmesine yol açacaktır Öncelikle hava tipi akciğerin oluşması durumunda ise, canlı gereğinden çok daha fazla oksijen alacak ve bunun sonucunda zarar görecektir Bir başka imkansızlık iskelet yapısından kaynaklanır: Kuş, bir şekilde hava tipi bir akciğere ve metabolik adaptasyonlara sahip olsa bile, yine de havalanamayacaktır Zira canlı ne kadar güçlü olursa olsun, bir kara canlısının ağır ve nispeten ayrık iskelet yapısıyla havalanması mümkün değildir Kanatların oluşması ise, başta da değindiğimiz gibi, apayrı ve yine kusursuz bir "tasarım" gerektirir

KUŞLARDAKİ GÖZ TASARIMI

Başının her iki yanında bulunan gözler, güvercine çok geniş bir görüş alanı sağlamaktadır (turuncu ve sarı alanlar) Baykuşun gözleri başının önünde bulunur Bu tasarım, kuşa çok verimli ve net bir "binoküler" görüş kazandırır (sarı alan) Bu tasarım doğal olarak geniş bir kör bölge oluşturmaktadır, ancak bu, kuşa hiçbir dezavantaj vermez Çünkü başını yaklaşık 270 derece çevirebilmekte ve istediği anda kolaylıkla arkasına dönüp bakabilmektedir

Ağaçkakan uzun dili ile ağaç gövdelerindeki derin deliklerde yaşayan larvalara rahatlıkla ulaşabilir Kolibrinin ise ince ve çatallı bir dili vardır Bu yapı, çiçeklerdeki nektarları rahatlıkla toplamasını sağlar

Kuşlarda en gelişmiş duyular görme ve işitmedir Avcı kuşlarda daha ziyade görme duyusu güçlüdür Gece avlananlarda ise işitme duyusu daha hassastır

Bazı dalgıç kuşlar, örneğin balıkçıl veya karabatak ise, suda görmeye elverişli gözlerle donatılmıştır Bu kuşların korneaları yassıdır, böylece ışığın kırılması azalır ve su altında net görüntü elde eder

Kuşların çoğunda gözler çoğunlukla kafanın iki yanındadır Bu tasarım sayesinde geniş bir görüş açısı kazanır



Gece avlanan yırtıcı kuşların gözlerinin kafalarının ön kısmında olması ise yine kusursuz bir tasarımdır; çünkü bu kuşlar geniş görüş açısından çok, "binoküler" olarak adlandırılan, dar ama daha net görüntü açısına ihtiyaç duymaktadır (İnsanlar da aynı görüntü açısına sahiptir)

Kuşların ayrıca çok ilginç bazı duyuları da vardır Bu sayede havadaki titreşimleri, hissedebilir, dünyanın manyetik alanını algılayıp buna göre yön tayini yapabilir
Bazı kuşlar için iyi koku alma yeteneği hayati bir önem taşır Urubu denilen siyah tüylü Amerikan akbabası, oldukça uzaklardan algılayabildiği kokular sayesinde leşlerin yerini kolaylıkla bulur ve böyle beslenir

Yağmur kuşu son derece hızlı hareket edebilir, havada keskin manevralar yapabilir Bu sırada pek çok kuşunkinden daha geniş bir görüş alanına ihtiyaç duyar Başının iki yanında bulunan iri gözleri, ona ihtiyacı olan bu geniş görüş alanını sağlamaktadır

Kuşların kafatası da diğer tüm canlılarınki gibi kusursuz bir tasarıma sahiptir Görme, işitme ve koku gibi algılar için kafatasında özel boşluklar açılmıştır

Gündüz avlanan yırtıcı kuşların görme duyarlılığı insanlardan daha güçlüdür Bir insan uzaktaki bir fareyi bulanık görür Oysa bir aladoğan aynı mesafedeki fareyi çok daha net olarak görebilmektedir


KUŞLARDA UÇUŞ TEKNİKLERİ

Albatroslardan akbabalara kadar tüm kuşlar, rüzgardan yararlanmalarını sağlayacak uçuş yöntemleri ile birlikte yaratılmıştır

Uçmak çok fazla enerji gerektiren bir iştir Bunun için kuşlar, gelişmiş göğüs kasları, büyük bir kalp ve hafif bir iskelete sahip bir bedenle yaratılmıştır Kuşlardaki üstün yaratılış örnekleri sadece bedenleri ile sınırlı değildir Çoğu kuşa uçmak için gerekli olan enerjiyi azaltacak yöntemler de ilham edilmiştir

Kerkenez, Avrupa, Asya ve Afrika'da çok bilinen yırtıcı bir kuştur Kerkenezin çok ilginç bir özelliği vardır: Rüzgarla karşılaştığı zaman kafası görünmeyen bir el ile tutuluyormuşçasına tamamen hareketsiz kalır Gövdesi rüzgara göre yalpalanmasına rağmen, kafası sabittir Bu sayede kuşun görüş yeteneği her türlü sarsıntıya rağmen hep mükemmeldir Bu yöntem savaş gemilerinde kullanılan ve denizdeki çalkantılara rağmen silahları hedefe bağlı tutan jiroskoba benzemektedir Bu neden kerkenezin kafası, bilim adamlarınca "jirostabilize kafa" olarak adlandırılır

Zamanlama Tekniği

Kuşlar uçarak avlanma sürelerini azami verim alacak şekilde düzenler Kerkenezlerin ana besin kaynağı tarla faresidir Tarla faresi toprağın altındaki oyuklarda yaşar ve beslenmek için her iki saatte bir yeryüzüne çıkar Kerkenezler de avlanmalarını tarla faresinin beslenme vaktine göre ayarlar Gündüz avlanmalarına karşın, avlarını bekletir ve akşam karanlığında yerler Bu sayede gün boyunca boş mide ile uçar ve dolayısıyla ağırlıklarını azaltmış olur Bu yöntem uçuş için harcanan enerjiyi azaltır Kerkenezin bu sayede %7'lik bir enerji tasarrufu yaptığı hesaplanmıştır

Rüzgarda Süzülme


Kerkenezler avlanırken, harcadıkları enerjiyi rüzgarı kullanarak da azaltır Kanatları üzerindeki hava akımını artırmak için rüzgarda süzülür ve eğer yeterli rüzgar varsa havada kanatları açık şekilde "asılı" kalabilir Hava akımının yerden yukarıya doğru olması da onlara ayrı bir avantaj sağlayacaktır

Hava akımlarından yararlanarak enerji sağlayıp, bunu uçarken kullanmaya "süzülme" denir Kerkenez, bu yeteneğe sahip birçok kuştan sadece biridir Süzülebilme özelliği bu türlerin havadaki üstünlüğünün bir işaretidir

Süzülerek uçuşun başlıca iki yararı vardır

Birincisi, yiyecek ararken ya da avlanma alanını diğer kuşlardan korurken, havada kalabilmek için gerekli enerjiyi azaltır İkincisi, kuşa çok daha uzun uçuşlar yapabilme olanağı verir Süzülerek uçan bir martı, kanat çırparken harcadığı enerjinin %70'ini tasarruf eder

Hava Akımlarından Gelen Enerji

Bir kuş, hava akımlarından farklı şekillerde enerji elde edebilir: Bir yamaçtan süzülen kerkenezin ya da denize inen sarp kayalıklardan aşağıya süzülen bir martının yukarı çıkan hava akımını kullanarak yaptığı uçuşlar "eğimli süzülme" diye adlandırılır

Bir tepenin üzerinden kuvvetli bir rüzgar estiği zaman, hava akımı hareketsiz dalgalar şekline dönüşür Kuşlar bu dalgaları kullanarak da dalga süzülmesi yapabilir

Sümsükkuşu ve diğer deniz kuşları, adaların neden olduğu bu çeşit hareketsiz dalgaları kullanır Ender olarak kuşlar, gemilerin üzerinde süzülen martıların yaptığı gibi, daha küçük engellerin oluşturduğu havayı kullanarak da süzülür
Kuşun yukarı doğru süzülmesini sağlayan akımlar, daha çok hava cephelerinde görülür

Su üzerinde alçaktan uçuş

Skimmerlar (kırlangıç benzeri bir kuş) da alışılmadık bir şekilde avlanırlar Skimmer'ın alt çenesi, üst çenesinin iki katı büyüklüğündedir Suya çok yakın uçarken bu uzun alt çenesini suya daldırarak avlanır Gaganın ucuna bir cisim değdiğinde hemen üst çenesini de kapatarak avını yakalar Bazen bunlar suda yüzen sert cisimler de olabilir Skimmer'ın gagasını bu sert cisimler ağzındayken aniden kapatmasıyla oluşacak şokun kendisine zarar vermesi gerekirken, böyle olmaz Çünkü Skimmer'in başında ve boynunda şok emici güçlü kaslar vardır Skimmer ilk taramada nadir olarak başarılı olur İkinci atakta kuş tekrar havalanır ve biraz önce farkettiği ava doğru tekrar uçar Su yüzeyinde hala kabarcıklar vardır ve bu kabarcıklar genellikle suyun üstünü araştırmak isteyen balıkları çeker İşte bu Skimmer'ın ikinci atağıdır ve bu defa çok daha başarılı olur

Kanat açıklığı 3 metreyi bulan albatros dünyanın en büyük kuşlarından biridir Böylesine büyük bir gövdenin uçması için de büyük bir enerjiye gereksinim vardır Ancak Albatros eğimli süzülme metoduyla kanat çırpmadan ustaca uçabilir Bu uçuş tekniği, canlıya büyük bir enerji tasarrufu sağlamaktadır

Skimmer kuşu, suyla temas ettiğinde tüylerinin birbirine yapışmasını önleyen yağdan yoksundur Bu nedenle diğer su kuşları gibi avlanmak için dalış yapmaz Ancak alt gagası üsttekinden daha uzun olarak yaratılmıştır ve uçları dokunmaya karşı hassastır Öte yandan kanatları öyle tasarlanmıştır ki, suyun hemen üstünde hiç kanat çırpmadan uzunca bir süre süzülebilir Alt gagasını suya sokarak bu teknikle uçar Gagasına bir av temas ettiğinde ise hemen onu yakalar

Yaban kazları 8000 metre yükseklikte uçabilir Ancak atmosfer, 5000 metrede bile deniz seviyesine kıyasla %65 daha seyrektir Atmosferin bu denli seyrek olduğu bir yükseklikte uçan kuş, daha hızlı kanat çırpmak zorundadır Ama çok kanat çırpmak için de daha çok oksijen yakması gerekir Nitekim bu hayvanların ciğerleri, yükseklerdeki seyrek oksijenden maksimum oranda faydalanabilecek şekilde yaratılmıştır Memeli hayvanlarınkinden farklı şekilde çalışan akciğerler, kuşların seyrek havadan normalden fazla enerji almalarını sağlar

Albatroslar

Albatroslar açık denizlerde yaşarlar Kanatlarını rüzgara karşı tamamen açarak havada durmak albatrosun uçması için yeterlidir Kuş bunu kanatlarını olabildiğince geniş açarak gerçekleştirir ve bu esnada kuşun kanatlarının genişliği "35 m'ye" ulaşır ki bu, kuşlar arasında en geniş kanat uzunluğudur Albatrosların kanat kemiklerinde kanatlarını açık pozisyonda tutmaya yarayan bir çeşit kilit sistemi vardır Böylece günlerce, haftalarca hatta aylarca minimum seviyede enerji kullanarak hiç durmadan uçabilirler Albatros yukarıya doğru yükselen dalgaları ve rüzgarı kullanarak, onların yönünde ilerler ve rüzgarın içinden zigzaglar çizerek bir dalganın tepesinden diğerine geçer Bu şekilde albatros tek bir kanat bile çırpmadan saatlerce su üstünde uçabilir

KUŞ YUMURTALARI

Kuşlardaki yaratılış mucizeleri kanatları, tüyleri ya da göç yetenekleriyle sınırlı değildir Bu canlılardaki olağanüstü tasarımlardan biri de yumurtalarında ortaya çıkar Bize çok basit gibi görünen tavuk yumurtasının kabuğunda, golf topu girintilerini andıran 15 bin kadar gözenek bulunur Daha küçük bazı kuşların yumurtaları ise, ancak mikroskop altında görülebilen süngersi bir kabuğa sahiptir Bu girintili-çıkıntılı yapılar, kuş yumurtasına büyük bir esneklik kazandırmakta ve darbelere karşı direncini artırmaktadır
Yumurta tam bir paketleme harikasıdır Gelişmekte olan civcivin gereksinim duyduğu tüm besin ve suyu sağlar Yumurtanın sarısı, protein, yağ, vitamin ve mineraller içerirken, akı da bir su deposu işlevini görür

Gelişmekte olan civcivin besine ve suya olduğu kadar oksijen almaya ve karbondioksitini dışarı atmaya da gereksinimi vardır Civcivin ayrıca bir ısı kaynağına, kemiklerinin gelişmesi için kalsiyuma, suyunun korunmasına, bakterilerin bulaşmasına ve mekanik darbelere karşı bir koruma sistemine gereksinimi vardır Tüm bu gereksinimleri yumurta kabuğu karşılar Civciv, kabuk zarlarının iç yüzeyinde bulunan bol damarlı bir katman aracılığıyla oksijen alır ve karbondioksitini atar Gaz alıp verme, erişkin hayvanlarda olduğu gibi akciğerlerle değil, kabuktaki küçük gözenekler yoluyla olur
Yumurta kabukları, şaşırtıcı ölçüde sağlam olmalarına karşın, çok da incedir Bu özellik, kuluçkadaki ana ya da babanın ısısının, yumurtanın içine kadar kolayca iletilmesini sağlar

Gerekli Bir Kayıp

Kuluçka dönemi sırasında, yumurtadaki suyun ortalama %16'sı gözeneklerden dışarı buharlaşarak kaybolur Biyologlar eskiden bu su kaybının, yumurta kabuğunun hava geçirebilen yapısı nedeniyle zorunlu, ama zararlı bir kayıp olduğunu düşünüyorlardı Oysa son araştırmalar, bu su kaybının civcivin yumurtadan çıkması için gerekli olduğunu göstermiştir Civcivin yumurtadan çıkarken gagasındaki yumurta dişini kullanarak kendisine bir delik açtığı ilk aşamada, fazla oksijene ve başını oynatacak kadar bir boşluğa gereksinimi vardır Bu gereksinimler, yumurtadaki suyun kaybedilmesi, dolayısıyla yer açılması ve bu açılan yerde daha çok oksijen bulundurulmasıyla karşılanır

Konunun daha da ilginç olan yönü, farklı yumurta kabuklarının su kaybetme oranlarının da, ideal olan % 15-20'lik su kaybını sağlayacak şekilde ayarlanmış olmasıdır Örneğin, dalgıç kuşu yumurtasının su kaybetme oranı, daha kuru ortamda kuluçkaya yatırılan aynı büyüklükteki bir başka yumurtadan üç kat daha fazladır


Yumurtadaki Dayanıklılık Tasarımı

Bir yumurta kabuğunun, gaz, su ve ısı işlemini düzenlemesi gerektiği kadar sağlam da olması gerekir Kabuk, gelişmekte olan civcivi dış darbelere karşı koruyacak ve kuluçkaya yatan annenin ağırlığını kaldırabilecek kadar dayanıklı olmalıdır
Nitekim kuş yumurtalarına baktığımızda, son derece dayanaklı bir biçimde tasarlandıklarını görürüz Allah, küçük ve büyük yumurtaları birbirinden farklı şekilde yaratmıştır Büyük kuşların yumurtaları genellikle sert ve esnek olmayan bir yapıya sahiptir Daha küçük kuşların yumurtaları ise yumuşak ve esnektir

Yumurta, civcivi 20 günlük kuluçka dönemi boyunca koruyacak kadar sağlam, ama dışarı çıkmasına imkan sağlayacak kadar da kırılgandır

Pek çok kuşun yumurtası kamufle olmalarını sağlaycak renklerde yaratılmıştır Deniz kuşunun yumurtaları ise armut biçimindedir Bu, sarp kayalıklar için tasarlanmış ideal bir şekildir Darbe çemberler çizenbir yörünge izler

Tavuk yumurtalarının kabukları sert ve gevrektir ancak yuvada birbirleri üzerine yuvarlandıklarında kırılmaz Bu tür kabuk, aslında tüm iri yumurtalarda bulunmaktadır Bu sağlamlık, yumurtayı saldırganlardan korumaktadır Eğer bu sert ve gevrek kabukları küçük yumurtalarda olsaydı çok çabuk kırılırlardı Araştırmalar, küçük yumurtalardaki kabukların gevrek değil, ama dayanıklı ve esnek olduğunu göstermektedir Olası bir darbede esneyebilmeleri onları kırılmaktan kurtarır

Bir kabuğun gevrek ya da esnek yapıda olması, sadece civcivi korumak açısından değil, onun dünyaya geliş biçimi açısından da belirleyici rol oynar Sert ve gevrek bir kabuktan çıkacak olan civcivin, kafasını ve bacaklarını çıkarmadan önce yumurtanın basık ucunda sadece bir-iki delik açması yeterlidir Böylece delikleri birleştiren bir takım çatlaklar oluşur ve civciv şapka biçiminde bir kapağı kaldırmakla özgürlüğüne kavuşabilir

İLGİNÇ KUŞLAR

Su geçirmezlik ve kuşlar

Papağanlar ve balıkçıl kuşları kanatlarını temizlemek için bir çeşit "toz" üretirler Bu toz tüylerinin yıpranmış uçlarından gelir Bazı türlerde, güvercinler ve papağanlarda olduğu gibi kuşun tüyleri arasına dağılmıştır Diğerlerinde özellikle balıkçıl kuşlarında bu tozlar küçük öbekler halinde toplanmıştır Tozun ne işe yaradığı henüz tam olarak anlaşılamamıştır, fakat kanatların su geçirmezliğine yardımcı olduğu tahmin edilmektedir Beyaz balıkçıllar, pelikanlar ve diğer su kuşları kendilerini kuyruklarının alt kısmındaki derilerinde yer alan bir bezden salgılanan yağ ile yağlarlar Yıkama, topraklama ve tozlamayla tüyler tekrar uçuşa uygun pozisyon için hazırlanır
Deniz kırlangıçlarının inanılmaz yolculuğu Kuzey Kutbu'nda yaşayan deniz kırlangıçları, her yıl 30000-40000 km kanat çırparlar Bu kırlangıçların vatanları Kuzey Kutbu'dur Fakat her yıl Kuzey Amerika, Grönland ya da Sibirya'daki üreme bölgelerinden, Kuzey Kutbu sularındaki kışlık bölgelere doğru yolculuk yaparlar

Penguenler

Penguenler, Güney Kutup Bölgesi'nde yaşarlar Bu hayvanların vücut sıcaklığı 40derece'dirC, yaşadıkları ortamın sıcaklığı ise -40 derece'dir Bu da penguenlerin, 80 derece'lik bir sıcaklık farkına dayanmaları demektir Bunu sağlayan, hayvanın derisinin altında bulunan kalın yağ tabakasıdır Bu tabaka, vücut sıcaklığının kaybolmasına engel olur

Sakallı akbaba

Sakallı akbaba hayvanların etinden çok kemiklerini tercih eder Bu kemiklerde ilik bulunur ve bu besin bakımından oldukça zengindir Akbabanın bu kemiği kırıp içindeki iliği alabilmek için gerekli kırma aleti yoktur Fakat bu problemi başka türlü halleder Bir kemiği alır ve çıplak bir kayanın tepesine havalanır Sonra kemiği aşağı bırakır Bu işlemi kemik ikiye ayrılıncaya kadar en az 50 kere tekrarlar Kuş, sonra bu kemik parçasını alır ve yutar Hayvanın midesindeki sindirim asitleri öylesine güçlüdür ki kemiğin bir ucu daha akbabanın ağzındayken, midesine giden kısım sindirilmiştir bile

Wry Bill'in kafasındaki planlama

Bazı kuşlar suyun kıyısında avlanırlar Yeni Zelanda nehrinin kıyısında avlanan Wry-bill kuşlarının gagalarının ucu benzersiz bir şekilde hep sağa doğru eğiktir Kafasını sola çeviren kuş asimetrik gagasını kullanarak ağır çakıl taşlarını balık yumurtalarının üzerine iterek yumurtaları kırar ve yer Bu kuşlar neden böyle ilginç bir teknik kullanmaktadır? Wry-bill'ler için tehlike havadan gelen bir şahindir Kuş beslenirken başını aşağıya değil de yana doğru çevirerek sol gözüyle havadan gelebilecek bir tehlikeyi böylece gözetleme imkanına sahip olur


KUŞLARIN GÖÇLERİ

Göç zamanını nasıl belirliyorlar?

Kuşların nasıl ve neden göç etmeye başladıkları, "göç kararı"nı neye dayanarak aldıkları yüzyıllardır merak edilen bir konudur Kimi bilim adamları göçün nedenini mevsim değişikliklerine, kimileri de yiyecek arayışına bağlarlar Önemli olan, bu uzun mesafeli uçuşların kendi bedenlerinden başka hiçbir korunmaya, teknik donanıma ve güvenliğe sahip olmayan bu hayvanlar tarafından nasıl gerçekleştirildiğidir Çünkü göç olayı yön bulma, gıda depolama, uzun süre uçabilme gibi beceriler gerektirmektedir Bu özelliklere sahip olmayan bir hayvanın birdenbire göç eden bir hayvana dönüşmesi mümkün değildir

Bu konuya cevap vermek için yapılan deneylerden biri şöyledir: Bahçe bülbülleri , ısı ve ışık gibi iç koşulları değiştirilebilen bir laboratuvarda deneylere tabi tutulmuştur İçerideki koşullar dışarıdakilerden farklı olarak düzenlenmiştir Örneğin dışarıda kış mevsimi yaşanırken, laboratuvarda bahar ortamı sağlanmıştır, bunun üzerine kuşlar içerideki şartlara göre vücutlarındaki düzenlemeleri yapmışlardır Aynı göç vaktinin yaklaştığı zamanlarda yaptıkları gibi, yakıt için yağ depolamışlardır Fakat kuşlar, yapay mevsime göre kendilerini ayarlayıp, erkenden göç edecekmiş gibi hazırlansalar da, göç hareketine vaktinden önce girişmemişlerdir Kuşlar dışarıdaki mevsime uymuşlardır Bu sonuç kuşların göçe başlama kararını mevsim şartlarını gözlemleyerek almadıklarının bir ispatıdır

Peki kuşlar göç vaktini neye dayanarak belirlerler? Bilim adamları bu sorunun cevabını hala bulamamışlardır Bu nedenle, canlılarda, kapalı bir ortamda zamanlama yapabilmeyi ve mevsim değişikliklerini ayırt edebilmeyi sağlayan bir "iç saat"in var olduğunu düşünüyorlar Ama, "kuşların bir iç saati var, bu sayede göç vaktini anlıyorlar" cevabı bilim dışı bir cevaptır Bu nasıl bir saattir, vücudun hangi organına bağlıolarak çalışmaktadır ve nasıl oluşmuştur? Bu saatin bozulması, geri kalması durumunda ne olur?

Aynı sistemin sadece tek bir göçmen kuş için değil, bütün göç eden canlılar için geçerli olduğunu düşünürsek bu soruların cevapları daha da önem kazanır
Bilindiği gibi göçmen kuşlar aynı yerden göçe başlamazlar, çünkü her biri aynı yerde bulunmamaktadır Çoğu tür, önce belirli bir yerde toplanır, sonra hep birlikte göçe başlarlar Peki bu zamanlamayı nasıl yapmaktadırlar? Nasıl olup da, kuşların sahip oldukları kabul edilen "saat"ler, birbiriyle bu denli uyumludur? Bu denli düzenli bir sistemin kendi kendine oluşması düşünülebilir mi?

Göç gibi planlı bir hareketin kendi kendine oluşması imkansızdır Ayrıca kuşlarda ve göç eden diğer tüm canlılarda ne çeşitte olursa olsun bir saat yoktur Göç eden bütün canlılar bunu her sene kendi belirledikleri zamanlarda yaparlar, ama bunu bir iç saate uyarak yapmzalar

Enerji kullanımı

Kuşlar uçmak için büyük bir enerji sarfederler Bu yüzden de kara ve denizdeki tüm canlılardan daha çok yakıta ihtiyaç duyarlar Örneğin, 3000 km'lik Hawai-Alaska mesafesini katedebilmek için bir kaç gramlık "sarısalkım kuşu", yolculuğu boyunca 25 milyon kez kanat çırpmak zorundadır Buna rağmen 36 saat gibi uzun bir süre havada kalabilmektedir Bu yolculuğu sırasındaki sürati ise saatte ortalama 80 kmdir Bu kadar yorucu bir uçuş sırasında, kuşların kanındaki asit miktarı aşırı derecede artar ve yükselen vücut ısısı nedeniyle de kuş bayılma tehlikesiyle karşı karşıya kalır Bazı kuşlar bu tehlikeyi karaya inerek engellerler Peki engin denizlerin üzerinde göç etmekte olanlar nasıl kurtulacaktır? Kuş bilimciler bu durumda kuşların kanatlarını mümkün olduğu kadar açıp, kendilerini bırakarak serinlediklerini gözlemlemişlerdir
Göçmen kuşların metabolizmaları da, bu işi kaldıracak kadar güçlüdür Örneğin göç eden en küçük kuş olan "kolibri"nin vücudundaki metabolizma hareketi, bir filinkinden 20 kat daha fazladır Kuşun vücut sıcaklığı 62°C'ye ulaşır


Uçuş teknikleri

Kuşlar, böyle zorlu uçuşlar için uygun bir tarzda yaratılmış olmalarının yanında, bir de elverişli rüzgarlardan faydalanmalarını sağlayacak yeteneklerle donatılmışlardır
Örneğin leylek, yükselmekte olan ılık hava akımlarıyla 2000 metreye kadar çıkar, ardından kanat çırpmaksızın bir sonraki ılık hava akımına doğru süzülür
Kuş sürülerinin bir başka uçuş tekniği ise "V" şeklindeki uçuştur Bu sayede, önde giden kuvvetli ve büyük kuşlar, karşı hava akımına karşı bir çeşit kalkan oluşturarak, daha zayıf olanların işlerini kolaylaştırırlar Uçak mühendisi Dietrich Hummel bu şekilde bir organizasyonun sürü genelinde % 23 tasarruf sağladığını ispatlamıştırSıcak hava dalgası içinde yükselen kuş, en yukarı ulaştığında kendini aşağı bırakarak süzülür Bu kuşa büyük bir enerji tasarrufu sağlamaktadır

Sıcak hava dalgası içinde yükselen kuş, en yukarı ulaştığında kendini aşağı bırakarak süzülür Bu kuşa büyük bir enerji tasarrufu sağlamaktadır

Yüksek irtifada uçuş

Göçmen kuşların bir bölümü çok yüksek irtifada uçarlar Örneğin kazlar 8000 metre yükseklerde uçabilirler Atmosferin, 5000 metre de bile deniz seviyesine kıyasla % 63 daha az yoğun olduğu hatırlandığında kazların uçtuğu yüksekliğin ne denli akılalmaz olduğu anlaşılmaktadır Çünkü, atmosferin bu denli seyrek olduğu bir yükseklikte uçan kuş, daha hızlı kanat çırpmak ve dolayısıyla daha fazla oksijen bulmak zorundadır
Ancak bu hayvanların ciğerleri, yükseklerdeki oksijenden maksimum oranda faydalanabilecek şekilde yaratılmıştır Memeli hayvanlarınkinden farklı bir şekilde çalışan akciğerler, kuşların seyrek havadan normalden fazla enerji almalarını sağlar
Mükemmel duyma yeteneği

Kuşlar göçleri sırasında hava olaylarına da dikkat ederler Örneğin yaklaşan bir fırtınanın odağına girmemek için yollarını değiştirirler Kuşların bu özelliğini araştıranlardan ornitolog Melvin L Kreithen bazı kuşların atmosferde çok uzak mesafelere yayılan son derece küçük frekanslı sesleri işittiklerini saptamıştır Bu sayede göçmen kuş, bulunduğu yerden çok uzaktaki bir dağın üzerinde patlayan fırtınayı veya yüzlerce kilometre ileride, denizin üzerindeki gök gürültüsünü işitebilmektedir Ayrıca, kuşların göç yollarını, hava şartlarının genelde tehlikeli olduğu bölgelerden uzak tuttukları da bilinmektedir

Üstteki illustrasyon, kuşların uçarken faydalandıkları 12 unsuru göstermektedir

1-Güneş
2-Zamanlama hissi,
3-Yıldızların konumları,
4-Ultraviyole ışınları,
5-Polarize ışık,
6-Çok düşük frekanslı sesler
7-Çok uzaklardan gelen dalga, gökgürültüsü gibi sesler,
8-Dünyanın manyetik alanı,
9-Yerçekimi,
10-Meteoroloji değerlendirilmesi,
11-Uygun rüzgarlar,
12-Yeryüzü şekilleri

Yön algılama

Kuşlar, binlerce kilometrelik uçuşları sırasında, pusula, harita ya da benzeri yön belirleyicilerden yoksun olarak, nasıl doğru yönü bulmaktadırlar?
Bununla ilgili olarak ilk öne sürülen teori, kuşların yer şekillerini ezberledikleri ve böylece yolu şaşırmadan katedebildikleri şeklindeydi Ama yapılan deneyler, bu teorinin yanlış olduğunu göstermiştir

Konuyla ilgili olarak güvercinler üzerinde yapılan bir deneyde, hayvanların gözlerine etrafı görmeleriniengelleyen donuk lensler takılmıştır Ancak, böylece yeryüzü şekillerini görmeleri engellenmiş güvercinler, sürülerinden bir kaç kilometre ötede bırakılsalar bile, yine gidecekleri yolu bulabilmişlerdir

Daha sonra yapılan araştırmalarda, dünyanın manyetik alanının özellikle kuş türleri üzerinde etkili olduğu anlaşılmıştır Yapılan çeşitli çalışmalarla, kuşların yerin manyetik alanından yararlanarak yönlerini bulmalarını sağlayan oldukça gelişmiş bir "manyereseptör" (manyetik alan algılayıcısı) sistemine sahip oldukları ortaya konmuştur Bu sistem sayesinde, kuşlar, göç sırasında dünyanın değişen manyetik alanını hissederek, yönlerini belirlemektedirler Deneyler, göçmen kuşların, manyetik alandaki %2'lik bir değişimi bile algıladıklarını göstermiştir