Dike

Dike





Dike, Themis'le Zeus'un kızı ve Euno-mia ve Eirene'yle birlikte Hora'ların biridir Adı Yunan dilinde birçok anlamlara gelir; simgelediği başlıca soyut kavram hak, doğruluk ve adalettir Dike sözcüğü, adaletin uygulandığı mahkeme için de kullanılır, mahkemede verilen hüküm için de; "diken didonai" deyimiyse ceza görmek anlamına gelir
Dike insanlar arasında yaşar, onun içindir ki, şiirde de, düzyazıda da çok adı geçer Dike kavramından Yunanlıların ne anladığını iyice kavramak için başlıca kaynaklarımız He-siodos ve tragedya yazarları olsun Bu kavramı incelemeye değer

Hesiodos'un ikinci büyük eseri "İşler ve Günler"de Dike'ye 180 dizeye yakın uzun bir bölüm ayrılmıştır Bu bölüm Hesiodos'un bütün hayat felsefesini verir Yalnız Hesiodos'u tanımak bakımından değil de, orta halli bir insanın toplum içinde Dike tanrısal kavramını nasıl görüp, nereye yerleştirdiği açısından incelemek istiyoruz bu parçayı Bölüm bir hayvan masalıyla başlar (İşi 202 vd); "krallara" yani kadılara, yargıçlara seslenen şair hayvanlar dünyasında kaba kuvvetin hüküm sürdüğünü, ama insanlar dünyasında öyle olmadığını söyler İnsanlar arasında Dike vardır

Dike tanrı Zeus'tan gelir, Dike yani doğruluk toplulukların varlığını ve mutluluğunu sağlar Hesiodos burada tanrıça Dike'ye uzun bir övgü yazar Kardeşi Perses'ten haksızlık gören ve yargıçlarca korunmayıp hakkını alamayan Hesiodos'un Dike'ye bu övgüsü patetik olmakla kalmaz, kendilerine yargıç deyip de rüşvet alarak eğrilik yoluna sapan krallara da etkin bir derstir
Soylar mythos'u dünyayı bir cehenneme çevirmekle bitmişti Yoksulluk, umutsuzluk sarmıştı ortalığı, insan Pandora'nın işlediği suç ( k i buna da suç denmez ya, bir tedbirsizlikti sadece) yüzünden ne kadar kötülük varsa, hepsini başlarına bela etmişlerdi Bundan kurtuluşu adalete güvenle, Dike'yi insanların arasına almak, onu her işte uygulamakla görmek ve salık vermek Hesiodos'un Yunan düşüncesine en büyük katkısıdır Kratos'la Bia'yı kendine başlıca yardımcı eden Zeus burada bir zorba olmaktan çıkıyor, insanlığa yarar ve iyilik getiren tanrı, gerçek bir tanrı oluveriyor Yeryüzü de yeni baştan bir altın çağa, bir cennete dönüyor Doğruluk üzerine kurulu bir insan cenneti

Hesiodos'un bu yüce görüşünü tragedya yazarları da benimser, benimseyenlerin, dile getirenlerin başında da Aiskhylos gelir Ahlakı her şeyden üstün tutan bu şair, doğruların ocaklarında mutluluğun ürünleri bulunduğunu söyler (Ağam 750 vd); Sophokles de Elektra tragedyasında, işlenen suçun hemen peşinden Dike'nin öç tanrıları Erinys'lerle birlikte geldiğini ileri sürer (Elekt 472 vd)

Şiirde bir tanrısal varlık olarak canlandırılan Doğruluk gitgide soyutlaşır Yunan düzyazısında ve sonunda Platon'un bunca diyalogunda, özünün nitelikleri, toplum içinde yeri ve etkisi araştırılan "to dikaion" diye cinsiz bir felsefe kavramına döner