Adonis-Fenike Tanrısı

Adonis (Fenike dilinde adon, senyör' den), byblos'lu genç fenike tanrısı; avlamak istediği yabandomuzu tarafından öldürüldü Sevgilisi Astar, onu kurtarmak için cehenneme indi Adonis'in öyküsüne, Temmuz (Babil), Osiris, Telibınu (Hitit) ve Baal (LJgarit) mitlerinde rastlanır Adonis öyküsü, bitkilerin hayat sürecini simgeler Bu tapınmayla birlikte öykü de Kıbrıs yoluyla Yunanistan'a geçti ve şair Panyasis (iO Vyy) Adonis'in yaşamını yunancaya uyarladı Bybios kralı ile kızı Myrrha'nın (Smyrna) oğlu olan Adonis, ağaca dönüştürülen anasından düşerek dünyaya geldi


Aphrodite onu bulup aldı Daha sonra avda öldürülünce, kendini Persephone diyarında buldu Yılın bir kısmını Persephone'nin ölüler diyarında, öbür kısmını da canlılar arasında, Aphro-dite'nin yanında geçirmesi kararlaştırıldı


Yunanlılar, efsaneye ufak tefek bazı değişiklikler ve olaylar ekleyerek, bu fenike tanrısını yunan mitologyasının tanrılar topluluğuna kattrlar Mevsimlere bağlı olarak ortaya çıkışı, Adonis tapınmasında, çok açık bir biçimde kendini gösterir: adonia!ar, Adonis bahçeleri
Aphrodite ile Adonis'ın aşkları teması, İlkçağ sanatçılarını sık sık esinlendirdi O zamandan bu yana, Tiziano, Albani, Rubens, Nicolas Poussin, Michelangelo, Canova, vb aynı konuyu işlediler


Edebiyat alanında, Adonis öyküsü ve tapınması, Theokritos'a (Eidhyllia, XV) ve Ovidius'a (Değişimler, X [Metomorphoseis, X]) esin kaynağı oldu, La Fontaine de Adonis adlı şiirinde (1669) ondan söz etti Aphrodite'ye hem başkaldıran (Shakespeare'in Venüs andAdonis'i) hem de bu tanrıçanın büyüsüne kapılan (G Marino'nunctonis'i) Adonis, Shelley'de şiirin yeniden doğuşunun simgesi oldu (Adonais, 1821)

Köken ve kaynakları güney Akdeniz çevresine uzanan tipik bir Anadolu efsanesi Kybele-Attis mythos'unun bir başka anlatımını veren Adonis efsanesi bir toprak-be-reket öyküsüdür Birçok şiir ve masal yazarlarının özene bezene işledikleri bu öykü şöyle özetlenebilir:

Suriye kralı Theias, ya da Kıbrıs kralı Kiny-ras'ın Myrrha ya da Smyma adında bir kızı varmış, tanrıça Aphrodite'in lanetine uğrayan bu kız babasına tutulmuş, onunla sevişmek istemiş Dadısının kurduğu bir düzenle babasının yatağına girmiş ve on iki gece onunla sevişmiş, son gecesi de gebe kalmış O gece babası, yanında yatan kadının kendi kızı olduğunu anlamış ve bu korkunç günahı temizlemek için, kılıcıyla kızının üstüne yürüyüp onu öldürmek istemiş Ama tanrılar Myrrha'ya acımışlar ve onu babasının elinden kurtarmak için bir mersin ağacına çevirmişler

On ay kadar sonra ağacın kabuğu çatlamış, gövdesinden dünya güzeli bir bebek çıkmış Çocuğun güzelliğine vurulan Aphrodite onu büyütsün diye yeraltı tanrıçası Persepho-ne'ye vermiş Ama Persephone de çocuğa tutulmuş, onu Aphrodite'ye bir daha geri vermeye yaraşmamış Tanrıçalar arasında kopan kavgaya yargıçlık eden Zeus, Adonis'in yılın dört ayını Persephone'nin, dört ayını da Aphrodite'nin yanında geçireceğine, geri kalan zamanda da istediği yerde yaşayabileceğine karar vermiş Adonis sekiz ay Aphrodi-te'nin yanında kalmayı seçince, tanrıçanın güzel delikanlıya olan aşkını kıskanan öbür tanrılar (Ares ya da Artemis) Adonis'in üstüne bir yaban domuzu salmışlar, kasığından yaralanan Adonis'de kanaya kanaya can vermiş Toprağı sulayan kanından Manisa lalesi denilen bahar çiçekleri bitmiş, öte yandan sevgilisinin yardımına koşan Aphrodite'nin ayağına diken batmış, sıyrığından akan bir damla kan tanrıçanın çiçeği olan beyaz gülü kırmızıya boyamış

Kışın yeraltında saklanan, baharla birlikte yeryüzüne dönen ve aşk cümbüşü içinde fış-kırıp gelişen bitkisel varlığı simgeleyen Ado-nis'e Suriye'de özellikle kadınlar tapınırlardi: Yılda bir bahar bayramları yaparlar, saksılara, sepetlere tohum dikerler, onları sıcak sularla sularlardı, böylece hızla büyüyen bu bitkiler kısa zamanda solup ölürlerdi Adonis bahçeleri denilen bu çiçeklerin karşısında kadınlar yas tutar ve "O ton Odonin" (Vah Adonis!) çığlıklarıyle dövünürlerdi