Süveyş Kanalı

Süveyş Kanalı


Süveyş Kanalı'nın yeri


Süveyş Kanalı (Arapça: قناة السويس‎, Okunuşu: Qanā al-Suways) Akdeniz ile Kızıldeniz'i birbirine bağlayan yapay suyoludur Sina Yarımadası'nın batısındadır 163 kilometre uzunluğunda ve en dar yerinde 300 metre genişliğindedir Kanal, Afrika çevresinde dolaşmaya gerek kalmadan Asya ile Avrupa arasında deniz taşımacılığı yapılmasını sağlar

Dünya'nın ÇOK ÖNEMLİ kanallarından birisi arasında yer alırEski gemiciler ticarette çok uzun yol ve mesafe kat ettikleri için böyle bir kanal yapma gereksiniminde bulunmuşlardır Süveyş Kanalı'nın açılmasında Osmanlı İmparatorluğu'nun da büyük önemi vardır

Mısır topraklarında bulunan ve Akdeniz ile Kızıldeniz'i birleştiren 161 km uzunluğunda yapay suyolu Kanalın genişliği 70-125 m arasında değişmektedir Derinliği 11-12 m'dir Su kesimi 10,36 m'den fazla olan gemiler kanaldan geçemez 1951 yılında trafiği kolaylaştırmak amacıyla el-Kantara ile el-Firdan arasında 13,5 km lik bir yan geçit açılmıştır

Dünyada kapakları olmayan en uzun kanaldırDiğer kanallarla karşılaştırıldığında kaza oranı hemen hemen sıfırdır Gece ve gündüz geçiş yapılabilir

Tarihçe

Süveyş kıstağında sefere elverişli bir su yolu kurmak için ilk denemeler Eski çağda yapıldı MÖ 2000 yılından sonra Nil Deltası'nı Acı Göl aracılığıyla Kızıldeniz'e bağlamak için planlar yapılmıştır

Firavun Nekao zamanında MÖ 600'e doğru Nil, Timsah Gölü ve Kızıldeniz arasında bir kanal açılmaya başlandı Ptolemaios II zamanında, Mö 3 yüzyılda bitirilen bu kanal daha sonraki yıllarda dönem dönem kullanıldı 776'da tamamıyla bırakıldı Osmanlılar 16 ve 18 yüzyıllarda Kızıldeniz ile Akdeniz arasında bir kanal açılması üzerinde durdular, fakat bu düşünceler gerçekleşmedi Kanal düşüncesi 19 yüzyılda yeniden ele alındı Napolyon seferine katılan Lepére, İskenderiye-Süveyş arasında açılacak bir kanal tasarladı

Bu kanalı Kavalalı Mehmet Ali Paşa'nın hizmetindeki Fransız1848 devrimiyle ortadan kalktı Mısır hıdivliğine Lesseps'in dostu olan Said Paşa'nın çıkması (1854) tasarıyı kesinleştirdi Said Paşa, kanalın açılmasına izin verdi 200 milyon frank sermayeli Evrensel Süveyş Deniz Kanalı Şirketi kuruldu ve önce 30 Kasım 1854, sonra da 5 Ocak 1856 fermanlarıyla açılıştan itibaren 99 yıllık imtiyaz aldı mühendisi Limand de Bellefonds daha düz bir hat haline getirdi ve Fransa'nın iskenderiye konsolosu Lesseps planı onayladı Saint-Simon'cuların (Talabot, Stephenson, Negrelli von Mpldebbe) kurduğu inceleme kurulu

Romalılar ve Araplar tarafından birçok projeler tasarlanmışsa da teknik açıdan karşılaşılan zorluklar ve 15 yüzyılda Ümit Burnu yolunun bulunması bu projelerin uygulanmasını engellemiştir 1854 yılında Ferdinand Vicomte de Lesseps tarafından çizilen projeyi uygulamak amacıyla Compagnie Universelle du Canal Maritime de Suez kurulmuştur 1861 yılında başlayan çalışmalar 1869'da tamamlandı ve aynı yıl kanal açıldı 1869 yılında kanalın yönetimi Mısır hükümeti tarafından 99 yıllığına uluslararası bir şirkete devredildi 1875'te İngilizler %44'üne sahip oldu 1956 yılında Mısır hükümeti tarafından millileştirildi İngiltere'nin Mısır'a karşı saldırıya geçmesi sonucunda kanal trafiğe kapatıldı

Dünyadaki en önemli iki yapay suyolu, Süveyş Kanalı ile Panama Kanalı'dır {bak Panama Kanali) Mısır'daki Süveyş Kanalı, Akdeniz ile Kızıldeniz'in kuzeybatı kolunu birbirine bağlar Uzunluğu yaklaşık 168 kilometredir





Süveyş Kanalı çok büyük petrol tankerlerinin geçebileceği kadar geniş değilse de, Avrupa ile Basra Körfezi, Pakistan, Hindistan, Avustralya ve Uzakdoğu arasında yolculuk yapan gemiler için en kısa yoldur Kanal ayrıca Kuzey Amerika'nın doğu kıyılarıile Hint Okyanusu kıyısında yer alanlimanlar arasındaki en kısa yoldur
Kanalın geçtiği Süveyş Kıstağı bir zamanlar iki denizi birleştiren bir boğazdı

Kuruduktan sonra geride bir dizi tuzlu göl kaldı Kanal bu göller dizisini izleyerek açıldı
1498'de Portekizliler'in Ümit Burnu'nu dolaşarak doğuya ulaşan bir yol keşfetmeleri, önce Venedikliler'in, daha sonra da Fransızların kıstaktan geçen bir kanal açmayı düşünmelerine yol açtı (Fransa'nın kuzeyinden ya da İngiltere'den Hindistan'daki Bombay'a gitmek için Ümit Burnu'ndan dolaşmak yerine Süveyş Kanalı'ndan geçmek yolu 7000 km kısaltmaktadır Venedik ve Marsilya gibi Akdeniz limanları ile Bombay arasındaki yolculukta ise yol daha da kısalır)




Kızıldeniz düzeyinin Akdeniz'inkinden 10 metre daha yüksek olduğunun sanılması, kanalla ilgili planlarda uzun süre tartışmalara yol açtı Bu durum, içindeki suyun düzeyinin istendiği gibi yükseltilip alçaltılabildiği kanal-havuzlar yapılmasını gerektirecekti (KANAL maddesinde kanal-havuzlarla ilgili bilgi verilmiştir) Ne var ki, 1853'te bunun doğru olmadığı kanıtlarıdı

Ertesi yıl, Fransız Ferdi-nand de Lesseps {bak LessepsFerdinandDe), Mısır Hıdivi Said Paşa'dan bir kanal açmak için gerekli izni aldı İngilizler'in girişimi engellemek için ellerinden gelen her şeyi yapmalarına karşın, çalışmalar 1859'da başladı ve kanalın açılışı 17 Kasım 1869'da gerçekleşti

Altı yıl sonra, Süveyş Kanalı'nda hisseleri olan Mısır Hıdivi İsmail Paşa parasal sıkıntıya düştü Bunun üzerine İngiltere Başbakanı Benjamin Disraeli, onun hisselerini İngiliz hükümeti adına satın aldı Böylece İngiltere kanalın hisselerinin bir bölümüne sahip olduysa da, 1882'de Mısır'ı işgal edene kadar kanalın denetimini ele geçiremedi {bakMISIR)

Kanal, başlangıçta az olmakla birlikte, sonradan gittikçe daha fazla kullanıldı 1870'te kanaldan geçen gemi sayısı yalnızca 486 iken, 100 yıl sonra bu sayı 21250'ye ulaştı Kuzeye giden gemilerin yükünün dörtte üçünden fazlasını Basra Körfezi'ndeki limanlardan yüklenen petrol oluşturuyordu
Giderek daha büyük gemilerin geçmesi gerekince kanal sürekli olarak derinleştirilip genişletildi Uzun bir süre, kanal iki geminin yan yana geçemeyeceği kadar dardı Bir gemi geçerken Öbürü durmak ve kıyıya yanaşmak zorunda kalıyordu Ama 1948'den sonra gelişmiş bir sistem kullanılmaya başlandı

Gemiler kanalın iki ucunda yer alanPort Said ve Port Tevfik adlı limanlarda konvoylar halinde toplanıyor, bu limanlardan günde dört (her yönde ikişer) konvoy yola çıkıyor ve kanalın genişlediği iki geçiş yerinde karşılaşarak birbirlerinin yanından geçiyorlardı Her gemiye usta bir kaptan kılavuzluk ediyordu Kanalı aşma süresi genellikle 15 saat dolayındaydı

Uluslararası bir ticaret ve denizyolu bağlarıtısı olarak taşıdığı önem nedeniyle, kanalın tüm gemilere açık olması, başta İngiltere ve Fransa olmak üzere birçok ülkeyi ilgilendiriyordu Kanalı 1956'ya kadar Mısır'ın yönettiği bir şirket işletiyordu 1956'da Mısır kanalı kamulaştırdı ve denetimi ele geçirdi Bu durum, kanalın denetiminin Mısır'a geçmesini önlemek isteyen İsrail, İngiltere ve Fransa' mn, kanalı kısa süren başarısız işgaliyle sonuçlandı

1967'de israil ile Mısır arasındaki savaşta, İsrail orduları doğu kıyısını işgal edince kanal kapatıldı 1975'e kadar kapalı kalankanal, gemi kalıntilanve başka engeller temizlendikten sonra yeniden gemilerin geçişine açıldı 1976'da kanal derinliğinin 4,5 metre artırılması için çalışmalar başladı İki yeni yan geçiş açıldı ve kanalın keskin dönüşleri düzeltildi

Su Kanalları / Süveyş

Dünya ticaretinin ortak hazinesi

Firavunlar Dönemi'ne uzanan çok eski bir hayali gerçeğe dönüştürdü Süveyş Kanalı Akdeniz ile Kızıldeniz'i birbirine bağlamak üzere Nil Deltası'nın doğusunda bir kanal açma düşüncesi ilk kez MÖ 13 yüz-yılda ortaya atılmıştı Daha sonra Yunanlılar tarafından birçok kez, Araplar tarafından da bir kez kazılmaya başlandı kanal Ancak bu çalışmalar hep yarım kaldı ve kazılan bölüm her defasında yüzüstü bırakıldı MS 8 yüzyıla gelindiğinde ise kanal bütünüyle kullanılamaz durumdaydı


Napoleon Bonaparte'ın 1798 seferinde iki denizi bir kanal açarak birleştirme düşüncesi, hayalin gerçeğe dönüşme sürecine atılan belki de en önemli adımdı Ancak mühendisler Akdeniz ile Kızıldeniz arasındaki dokuz metrelik su seviye farkının böyle bir kanalın yapımını olanaksız kılacağını ileri sürdüler 30 Kasım 1854 tarihinde ise Fransız mühendis Ferdinand De-lesseps Süveyş Kanalı'nı inşa etmek üzere Mısır Hükümeti'yle bir sözleşme imzaladı


Kanal 1859 yılında kazılmaya başlandı ve inşaat tam 10 yıl sürdü İnşaatta 24 milyon işçi çalıştı ve 125000 işçi çeşitli nedenlerle yaşamını yitirdi
17 Kasım 1869 tarihinde resmi açılışı yapılan kanal 1888 yılında dünyanın bütün gemilerine açıldı Ancak 1948 ile 1975 yılları arasında İsrail gemilerinin geçişine izin verilmedi; 1967 yılındaki Arap-İsrail Savaşı'nın ardından ise 1975 yılına kadar, tam sekiz yıl boyunca bütün geçişlere kapalı tutuldu 1975 yılında kalıntı ve mayınlardan temizlenerek yeniden açılan kanal, 1980 yılına kadar süren bir çalışmayla genişletildi Yaklaşık 87 yıl boyunca uluslararası bir kimlik taşımış olan Süveyş Kanalı, 1956 yılı Temmuz ayında bütünüyle Mısır'ın yönetimine geçmişti



163 kilometre uzunluğundaki Süveyş Kanalı'nın genişliği minimum 60 metre Manzala, Timsah ve Bitter olmak üzere üç göl üzerinden geçen kanalın büyük bir bölümünde geçiş tek şerit olarak yapılabiliyor Ancak kanal boyunca geçişi rahatlatan koylar bulunuyor Atlantik Okyanusu'nu Akdeniz'e, Hint Okyanusu'nu da Kızıldeniz'e bağlayan Süveyş Kanalı, Atlantik Okyanusu'ndan Hint Okyanusu'na ulaşmanın en kısa yolu



Doğu ile Batı arasındaki mesafeyi önemli ölçüde kısaltan kanalın kullanılmaması durumunda izlenecek en kısa yol bile Port Said ile Köstence arasındaki mesafeyi %86, Rotterdam ile Tokyo arasındaki mesafeyi ise %23 oranında uzatacaktır
Açılışından bu yana 1 milyonu aşkın geminin ve 12 milyar tonu aşkın yükün geçiş yaptığı kanal bütün bu zaman boyunca 305 milyar Amerikan Doları gelir sağlamış durumda Şu an 25000 gemiyi aşan yıllık geçiş kapasitesiyle, toplam dünya ticaretinin %14'ü Süveyş Kanalı'ndan geçiyor Petrol ihracatında ise %26 gibi yüksek bir orana hizmet ediyor Yine Arap Yarımadası'ndaki limanlara ulaşan toplam yük ve kargonun %41'i buradan geçiyor

Mısır Hükümeti kanalın teknoloji ve kapasitesini, gelişen dünya ticaretine ve artan ulaşım gereksinimlerine paralel biçimde yükseltmeye büyük özen gösteriyor
Birleştirdiği denizler arasında önemli bir su seviyesi farkı olmadığından kanalda kilit sistemi bulunmuyor ve kanalın gerektiğinde genişletilmesi ya da derinleştirilmesinde herhangi bir teknik zorluk sözkonusu değil Şu an süren çalışmalarla 2005 yılında 66 feet (2006 metre), 2010 yılında ise 72 feet (2188 metre) su çekme kapasitesine sahip gemilerin kanaldan geçebilmesi hedefleniyor Böylelikle, 360000 tonluk kapasiteye sahip gemiler bile kanaldan geçebilecek



Bugün Mısır halkı Süveyş Kanalı'nı Piramitler ve Nil Nehri kadar benimsemiş ve ulusal bir sembole dönüştürmüş durumda Firavunların hayalini gerçek kılan kanal, Mısır için, şimdi en az onların hazinelerine eşdeğer bir gelir kaynağı Bunun ötesinde, dünya ticaretine yaptığı büyük katkı ile tüm ülkelerin paylaştığı ortak bir hazine