Şirket Nedir?Türkiye'de Şirketler

Şirket Nedir?Türkiye'de Şirketler



En genel anlamıyla, iki ya da daha çok kişinin kazanç sağlamak amacıyla mallarını ve emeklerini bir araya getirmesidir İnsanların belirli bir kazanç sağlamak amacıyla ortak olmalançok eskiçağlara dayanır Eski Yunan ve Fenike'de tüccarlar denizaşırı ticaret yapmak için ortak tekne yaptırır ya da ortak olarak belirli malları alıp satabilirlerdi Ama bu ortaklıkların yasal kurallara bağlarıması ve iş yaşamında bugünkü yerini alması uzun bir süre sonra gerçekleşti

15 yüzyılda İngiltere'de artık "sınırlı sorumluluk" ilkesi kabul edilmişti Sınırlı sorumluluk ilkesiyle, şirket ortaklarının şirketin borçlarından sorumlulukları koydukları sermaye miktarıyla sınırlarıdı Oysa daha önce, ortaklar bu borçlardan tüm malvarhkla-nyla sorumlu olurlardı Bu ilke, modern şirketlerin kurulmasını hızlarıdıran önemli bir adım oldu İş yapmak isteyenler yalnızca yatırdıktan parayı yitirmeyi göze alıyor, kendi servetleri ise tehlikeye girmiyordu

Bu dönem, tüccarların zenginleştiği, denizaşırı keşiflerin ve ticaretin yeni iş olanakla-n sunduğu bir dönemdi Hükümetler de ticaret yoluyla ülkelerini güçlendirmeyi ve geliştirmeyi hedefliyorlardı Böylece devlet öncülüğünde, özel sermayeye dayalı ilk anonim şirketler kuruldu Doğu Hint Kumpanyası, Hudson Körfezi Kumpanyası, Massachusetts Koyu Kumpanyası gibi bazı şirketlere krallık izniyle bazı özel haklar tanındı Bu haklar arasında, ticaret yaptıkları yörelerde tekel olma, bu bölgelerde yasa yapma ve uygulama hakları ile silahlı güç oluşturma yetkisi sayılabilir Bu şirketler bir yandan ticaret yaparak zenginleşirken, öbür yandan da devletin bir kolu gibi çalıştı 17 ve 18 yüzyıllar boyunca Amerika ve Asya'nın keşinde, sömürgeleştirilmesinde ve yönetiminde önemli roller üstlendi

Devletten bağımsız özel şirketlerin gelişimi uzun zaman aldı 19 yüzyılın ortalarında yapılan yasal düzenlemelerle yaygınlık kazanan sınırlı sorumlu anonim ve limited şirketler, 20 yüzyılda batı sanayi toplumlarımn iş yaşamında etki ve büyüklük açısından üstün bir konuma geldiler

Türkiye'de Şirketler

Şirketlerin örgütlenme biçimleri, kuruluştan ve yapılan her ülkenin kendi yasal düzenlemesine bağlıdır Türkiye'de şirketler, adi şirketler ve ticari şirketler olarak iki grupta toplanabilir Adi şirketler Borçlar Kanunu' na, ticari şirketlerse Türk Ticaret Kanunu'na göre düzenlenmiştir

Adi şirketlerin öbürlerinden temel farkı tüzel kişiliğinin olmayışıdır Tüzel kişilik yasayla ya da yasamn verdiği yetkiye dayanarak oluşturulur Belirli bir amaç için kurulmuş dernek, vakıf, şirket ya da kurum gibi özel bir varlığı olan tüzel kişiler, gerçek kişinin yani insanın sahip olduğu mülk edinmek, ticaret yapmak ve borç altına girmek gibi bazı haklarla donatılmıştır Tüzel kişilerin, kendini oluşturan mal ve bireylerden bağımsız bir varlığı olduğu kabul edilir Yasada ve uygulamada, bu mal ve insan topluluğu tek bir kişi olarak ele alınır

Adi şirket, birden çok kişinin, yasalarca yasaklarımamış her türlü konuda, emek ya da mallarını birleştirerek oluşturdukları bir ortaklıktır Ortakların tümü şirketin tüm borçlarından ayrı ayrı sorumludur Tüzel kişilikleri olmadığı için, adi şirketler ayn bir varhk olarak değerlendirilmez Şirketin yapacağı işlemlerde ortakların ayrı ayrı onayı alınır Ayrıca şirket aleyhine olan soruşturmalarda da her ortak için ayrı soruşturma açmak gerekir Şirketin yönetiminden de, kural olarak tüm ortaklar sorumludur Ortaklık sözleşmesi yazılı biçime bağlı değildir, yani yasal olarak belirli kurallara uygun biçimde yazılması gerekmez
Ticari Şirketler
Türkiye'de tüzel kişiliği olan ortaklıklar ticari şirketler olarak adlandırılmıştır Bu şirketler ticaret siciline kaydedildiklerinde tüzel kişilik kazanır Ticari şirketler kuruluş özellikleri ve ortaklarının sorumluluklarına göre, kendi içinde kolektif, komandit, limited ve anonim şirketler olarak başlıca dört türe ayrılır

Kolektif şirketler, en az iki gerçek kişi arasında kurulur Tüzel kişiler kolektif şirket ortağı olamazlar Ortakların şirketin borçlarından sorumluluğu sınırsızdır Yani ortakların her biri koyduğu sermayeye bağlı olmaksızın, şirketin borçlarından tüm malvarlığı ile sorumludur Genellikle az sayıda ortak arasında kurulankolektif şirketlerde ortakların kişisel saygınlıkları önemlidir Ortaklık sözleşmesi yazılı biçime bağlıdır ve noterce onaylarıır Ticaret siciline tescil edilen sözleşme, üçüncü kişilere duyurmak için ilanedilir Şirketin yönetiminden bütün ortaklar sorumludur, ama sözleşmeyle bu sorumluluk bir ya da birkaç kişiye bırakılabilir

Komandit şirketlerin kolektif şirketlerden temel farkı, ortaklardan bir ya da birkaçının şirketin borçlarından koyduğu sermaye kadar sorumlu olmasıdır Sınırlı sorumluluğu olan bu ortaklara komanditer ortak adı verilir Şirket borçlarından tüm malvarlıklarıyla sorumlu olanlara ise komandite ortak denir Komandite ortaklar gerçek kişi olmak zorundadır Tüzel kişiler yalnızca komanditer ortak olabilir Şirket yönetiminden komandite ortaklar sorumludur Komanditer ortaklar, şirketin yönetimine kanşma ve yönlendirme sayılmayacak konularda oy verebilirler Kurulurken yazılı şirket sözleşmesi yapılır ve noterce onaylarıır

Daha sonra şirket ticaret siciline tescil ve ilanedilir
Limited şirketler, en az iki ve en çok 50 ortakla kurulanve tüm ortaklarının şirketin borçlarından sorumluluğu koydukları sermaye ile sınırlı olan şirketlerdir Limited şirketler, bankacılık ve sigortacılık gibi birkaç alandışındaki tüm alanlarda kurulabilir Şirketin sermayesi, ana sözleşmesinde belirlenmiştir Sözleşmede değişiklik yapılmadıkça sermaye değiştirilemez Limited şirketlerde sermaye payları birbirine eşit olmak zorunda değildir

Her ortak farklı sermaye ile ortaklığa katılabilir, ama ancak bir pay sahibi olabilir Örneğin, üç ortaklı ve 1000000 Türk Lirası tutarında sermayesi olan bir limited şirkete, ortaklardan biri 500000, ikincisi 300000, üçüncüsü ise 200000 Türk Lirası tutarında sermaye koymuş olabilir Bu durumda tutarları birbirinden farklı üç sermaye payı vardır ve ortaklar birer pay sahibidir Her ortağın oy hakkı ise koyduğu sermaye ile orarıtılıdır Ortaklık sözleşmesinin yazılı olması ve noterce onaylarıması gerekir Onaylarıan sözleşme ile Sanayi ve Ticaret Bakanlığı'ndan kuruluş izni alınır Sözleşmenin ticaret siciline tesciliyle şirket tüzel kişilik kazanır ve ilanedilerek üçüncü kişilere duyurulur

Anonim şirketler, en az beş gerçek ya da tüzel kişiyle her türlü ekonomik amaç için kurulabilen şirketlerdir Ortakların şirket borçlarından sorumluluğu ödedikleri sermaye ile sınırlıdır Ana sermaye sözleşmede belirlenmiştir ve limited şirketlerden farklı olarak, tutan aynı olan paylara bölünmüştür Örneğin 10000000 Türk Lirası tutarında sermayesi olan bir anonim şirkette, sermaye 100'er bin liralık 100 paya ya da 500'er bin liralık 20 paya bölünmüş olabilir Bu durumda ortaklar birden fazla pay edinebilirler Şirketin kuruluşu için Sanayi ve Ticaret Bakanlığı'ndan izin alınması ve şirket merkezinin bulunduğu yerdeki ticaret mahkemesinin onayı gerekir Ardından ticaret siciline kuruluş tamamlarıır ve ilanedilerek duyurulur

Anonim şirketlerin yönetim organları, genel kurul, yönetim kurulu ve denetçilerdir Pay sahiplerinin katıldığı genel kurul en üst karar organıdır Genel kurul olağan toplantısını yılda en az bir kez yapar Ayrıca, yönetim" kurulunun çağnsı ya da başka bazı özel durumlarda olağanüstü de toplanabilir Türk Ticaret Kanunu'na göre, genel kurul toplarıtılarında Sanayi ve Ticaret Bakanlığı'na bağlı komiserlerin de hazır bulunması gerekir Yönetim kurulu şirketlerin genel yönetiminden ve temsilinden sorumludur Denetçiler ise şirketin işlerini denetler