Reform Hareketi ve Tarihteki Etkileri

Reform Hareketi ve Tarihteki Etkileri



16 yüzyıl boyunca tüm Avrupa'yı etkileyen dinsel bir harekettir Bu hareket Katolik Kilisesi'nin aşırı zenginleşmesi ve yozlaşmasına karşı gelişmiş ve Hıristiyanlık'ın en büyük üç mezhebinden biri olan Protestanlığın kurulmasına yol açmıştır En önemli önderleri Martin Luther ve Jean Calvin'dir (bak Calvın Jean; Katolİk Kİlisesi Luther MARTIN; PROTESTAN KİLİSESİ)

Ortaçağ boyunca zenginleşen ve gücünü artıran kilise ile papalık, siyasetle ve dünyasal etkinliklerle giderek daha fazla ilgilenmeye başlamış, yozlaşan kilise yaşamı Reform öncesinde birçok din adamının tepkisini çekmişti Matbaanın bulunuşu kitap okumayı yaygınlaştınrken, Kutsal Kitap'ın her ülkenin kendi diline çevrilmesi sıradan insanlarca da okunarak anlaşılmasını sağladı Böylece kutsal metinlerle kilise uygulamaları arasında, yoruma bağlı farklar ortaya çıktı Rönesans'ın sanatı ve düşünceyi özgürleştirici etkisi de Reform'un doğuşuna katkıda bulundu (bak RÖNESANS)
Alman din adamı Luther, Katolik Kilisesi' nin insanların günahlarından arınmaları için önerdiği öğreti ve uygulamaların yanlış olduğunu düşünmeye başlamıştı




Luther insanın zayıf olduğuna ve ancak Tanrı'nın onu kurtarabileceğine inanıyordu İnsanın günahlarından arınması için yapabileceği tek şey Tanrı' nın ona bağışladığı inanca sarılmasıydı Luther, Katolik Kilisesi'nin endüljans satarak insanların günahlarından arındırılması uygulamasına karşı çıktı Endüljans, cennetle cehennem arasında bulunan ve insanların günahlarından arınmak için bekletildikleri araf'ta çekecekleri cezaların belirli bir sevap işlemeleri karşılığında Katolik Kilisesi'nce bağışlanmasıdır Katolik Kilisesi, günah işleyen birinin pişmanlık getirmesi ve Tanrı tarafından bağışlanması halinde bile, işlemiş olduğu bu günah nedeniyle bu dünyada ya da arafta acı çekerek cezalandırılacağını söylüyordu

Aynca, Hz İsa ve öteki azizlerin yaptığı iyiliklerden ötürü Tanrı'nın papaya bu cezayı hafifletme yetkisi verdiğini de ileri sürüyordu Endüljans elde edebilmek için günah işleyenin iyi niyetini göstermesi gerekiyordu İlk başlarda endüljans kuralları çok katıydı İnsanlar pişmanlıklarını göstermek için ağır koşullarda yıllarca dua eder, sadaka verir ve oruç tutarlardı Daha sonra, özellikle de 14 yüzyılda, kiliseye gelir sağlamak için endüljansın para karşılığında verilmesi birçok din adamının tepkisini çekti




Luther ilk kez 1517'de endüljans satışına karşı çıkarak kilisenin tutumunun açıkça karşısında yer aldı İnsanın sadece kişisel inancıyla günahlarından arınabileceğine inanan Luther, endüljans uygulamasını tümüyle reddetti Çok geçmeden din sapkını olarak suçlandı İnançlarını değiştirmeyi reddedince de papa tarafından aforoz edildi Almanya'da yozlaşmış kiliseye karşı çıkan pek çok kişi Luther'i destekledi Önemli kiliselerin birçoğunun başında, dinsel görevlerinden çok, para kazanmakla uğraşan papazlar bulunuyordu Çoğunun birden fazla görevi vardı ve işlerini başkalarına yaptırıyorlardı Ayrıca, papa Almanya'dan büyük miktarda vergi topluyordu

Pek çok kimse kilisenin bir reforma gereksinmesi olduğunu düşünüyordu Arkasındaki yoğun destekten güç alan Luther, öteki Katolik öğretilerine de karşı çıkmaya başladı Bütün insanların, papanın ya da piskoposların yol göstermesine gerek duymadan, Hıristiyan inancını doğrudan Kutsal Kitap'ta bulabileceklerini söyledi Kilisenin yüzyıllar boyunca İncirin gerçek özünü sakladığını, havarilerin ve ilk kilisenin öğretisinin yeniden edinilebil-mesi ve yeni Hıristiyan topluluklar kurulabilmesi için yolundan sapmış bu kiliseden ayrılmanın doğru olduğunu ileri sürdü

Katolikler Luther'in Kutsal Kitap'ı tümüyle yanlış anladığını öne sürdüler Almanya'da, Katolikler ile 1529'dan sonra Protestan olarak anılmaya başlayan Luther'in izleyicileri arasında ayrılık baş gösterdi Almanya'daki bu bölünme başka yerlerde de oldu İsviçre'de, Zürich'de Huldrych Zvvingli (1484-1531) ve Cenevre'de Jean Calvin ayrıntılarda farklılaşmakla birlikte, ana konularda aynı düşünceden yola çıkarak Katolik Kilisesi'nde reform istedilerÖğretilerindeki ve kilisenin örgütlenme biçimine ilişkin düşüncelerindeki farklılıklar, bu üç büyük reformcunun izleyicileri arasında uzun tartışmalara yol açara, Protestanlık'ın gelişmesini yavaşlattı

Ayrıca karşı reformu başlatan Katolik Kilisesi, 1545-63 arasında toplanan Trent Konsili ile kendini yenileme çabasına girişti ve yolsuzlukları önleyecek düzenlemeler yaptı Böylece Protestanlık yüzyılın başlarındaki hızlı gelişimini sürdüremedi Almanya'nın yarısı Lutherci-lik'i benimserken, Calvin'in izleyicileri olan Kalvenciler Fransa, Hollanda ve İskoçya'da yayıldılar Ama başka yerler, özellikle Güney Avrupa ve kuzeyin önemli bir bölümü Katolik olarak kaldı

Reform İngiltere'de daha değişik bir biçim aldı 1509-47 arasında hükümdar olan Kral VIII Henry'nin, evliliği yüzünden papayla arası açıldı ve papanın otoritesini tanımayarak kendisini İngiltere Kilisesi'nin başı ilan etti Ama kilisede küçük bazı değişikliklerle yetindi VI Edward döneminde (1547-53) Protestanlık yerleşti Ne var ki, kız kardeşi I Mary (1553-58) döneminde Katoliklik ve papalık otoritesi geri getirildi Gene bu dönemde pek çok Protestan yakılarak öldürüldü Mary'nin kız kardeşi Elizabeth (1558-1603) ise yeniden papaya karşı geldi; İngiltere Kilisesi'nin, Reform'dan önce olduğu gibi, piskoposlarca yönetilen ve Katolikler ile Pro-testanlar'ı birlikte barındıran bir kilise olması için çalıştı Bu çabası tümüyle başarılı olamadı Papalık taraftarları ve uzlaşmaya kesin olarak karşı çıkan bazı Protestanlar böyle bir düzenlemeye cephe aldılar Böylece bugün İngiltere Kilisesi'nin, öbür Protestan kiliselerden daha farklı olan yapısı 16 yüzyılda oluştu

REFORM











Başlangıçta bütün Hristiyanlar bir tek merkeze yani Vatikan'a bağlıydılar Ancak Bizans Kilisesi'yle Vatikan arasında zamanla ayrılıklar çıktı ve 1054 tarihinde Hristiyanlar ikiye ayrıldılar
Vatikan'a (Papa'ya) bağlı olanlara ve büyük çoğunluğu oluşturanlara Katolik ler adı verilirken İstanbul Kilisesi'ne (Patrik'e) bağlı olanlara ise Ortodoks lar adı verilmiştir
Ancak XVI yüzyıla gelindiğinde Katolik Mezhebi kendi içerisinde tekrar parçalanmaya ve yeni mezhepler doğmaya başladı Avrupa'daki bu gelişmeye Reform adı verilir

Reform'un Nedenleri

a Rönesans'ın etkisi: Haçlı Seferleriyle ilk kez prestij kaybına yarayan Katolik Kilisesi, Coğrafî Keşifler ve özellikle de Rönesans hareketleri ile büyük darbeler yemiştir Pek çok düşünür (Luther, Melankton ve Röklen gibi), Rönesans ile gelişen bilimsel düşünce karşısında kilise öğretilerinin yanlışlığını görerek kiliseyi eleştirmeye başladılar

b Katolik Kilisesi'nin bozulması: Katolik Kilisesi (Papa) ve din adamları bu dönemde asıl vazifelerini unutarak siyasî ve ekonomik güç peşine düşmüştü Özellikle devlet yönetiminde gizli hükümdar gibiydiler Ayrıca halkı sömüren kilise, çok geniş toprakların ve büyük servetlerin sahibi olmuştu
c Endülijans sorunu: Papa, kendisini Hz isa'nın vekili olarak görüyor, insanların günahlarını çıkartıyor ve karşılığında Endülijans adı verilen günahlardan arınma belgesi veriyordu Bu durumun aydın din adamlarını kızdırmasına rağmen karşı çıkanlar kilise tarafından derhal aforoz (dinden çıkarma) cezasına çarptırılıyorlardı
d İncil'in değişik dillere çevrilmesi: Eskiden İncil yalnızca Lâtince yazılır ve bunu yalnızca din adamları anlarlardı Ancak matbaanın icadıyla birlikte İncilin değişik dillere de çevrilmesi ve maliyetinin ucuzlaması halkın da İncil'i alıp okumasına neden olmuştur
İncil'in aslını okuyan halk, İncil'de yazanlar ile din adamlarının uygulanılan arasında büyük farklar olduğunu gördüler Bu durum, halkın kiliseye olan güvenini nefrete dönüştürmüştür

Reform Hareketlerinin Başlaması

Reform hareketini ilk başlatan kişi, aslen bir din adamı olan Martin Luther olmuştur Luther, kilise uygulamalarına karşı gelerek, 1517 tarihinde Almanya'nın Wittenberg şehri kiliseninin kapısına astığı 95 maddelik bildiri ile başta endülijans satışı olmak üzere kilisenin diğer yanlışlıklarına itiraz etti
Luther, Tanrı ile kul arasına kimse giremez Tanrı, kullarının günahlarını ancak kendisi bağışlar diyordu

Papa'nın 1519 yılında Luther'i afaroz etmesine rağmen fikirleri kısa sürede yayıldı
Özellikle Saksonya, Brandenburg, Palatina gibi Almanya'nın büyük prensliklerinin Luther'i desteklemeleri ve doğuda başlayan Türk tehlikesi, Alman imparatoru Şarlken'i telaşa düşürdü
Luthercilerle başa çıkmayacağını anlayan Şarlken, Diyet Meclisi'ni toplayarak, Luther Mezhebi'nin nerelerde yayılmış ise ancak oralarda varlığını devam ettirmesine, ancak başka yerlere yayılmamasına karar verdi (1529) Şarlken'in bu kararını beş Alman prensi ve on dört şehir protesto etti Bu nedenle Luther'e taraftar olan Hristiyanlara Protestan denilmiştir
Bu durum üzerine Protestanlarla Şarlken arasında 25 yıl süren bir savaş başladı Bu savaşta yıpranan Şarlken, nihayet Protestan'larla Ousburg Antlaşması'nı imzaladı (1555)

Bu antlaşma ile Protestan Mezhebi ve kilisesi Almanya'da resmen kabul edilmiş ve Protestanlar özgürlüklerine kavuşmuşlardır
Protestanlık hareketi Amanya dışındaki diğer Avrupa ülkelerinde de yayılmıştır
Fransa, Hollanda, İsviçre ve İskoçya'da Kalvenizm, İngiltere'de ise Anglikanizm mezhepleri ortaya çıkmıştır
Özellikle Fransa'da Protestanlık Almanya'dakine benzer bir biçimde yayılmıştır Kalven'in savunduğu Protestan fikirlerin yayılması üzerine, Katolikler ile Kalvenistler arasında uzun süre devam eden mücadeleler başladı
Nihayet Fransa kralının yayınladığı Nant Fermanı ile Kalvenizm, Fransa'da resmen tanınmıştır (1598)
İngiltere'de ise Protestanlık, diğer ülkelerden farklı olarak bizzat devlet tarafından desteklenerek kabul edilmiştir

Reform'un sonuçları

o Katolik Mezhebi parçalandı ve yeni mezhepler ortaya çıktı
o Katolik Kilisesi'nin otoritesi büyük ölçüde sarsıldı
o Katolik Kilisesi kendisini düzeltmek zorunda kaldı
o Protestanlığı kabul eden ülkelerde kilise malları yağmalandı
o Avrupa'da ilk kez lâik devlet fikri ortaya çıktı
o Okullar, kilisenin elinden alınarak halka verildi Böylece Avrupa'da ilk kez lâik bir eğitim uygulaması başlamıştır