Orta Afrika Cumhuriyeti-Tarihi-Ekonomisi

Orta Afrika Cumhuriyeti-Tarihi-Ekonomisi

Orta Afrika Cumhuriyeti, adından da anlaşılabileceği gibi, Afrika'nın orta bölgesinde, çepeçevre karayla kuşatılmış bir ülkedir Kuzeyde Çad, doğuda Sudan, güneyde Zaire ve Kongo, batıda Kamerun'la komşudur
Ülke topraklarının çoğunu Kongo (Zaire) Irmağı havzasının kuzeyindeki yüksek yayla kaplar Başkent Bangi (Bangui) güneyde, Zaire'yle sınır çizen Ubangi Irmağı'nın kıyısındadır Topraklarının büyük bölümü savan adı verilen seyrek ağaçlıklı tropik otlaklarla örtülüdür Kuru bir rüzgârın estiği ekimmart dönemi dışında iklim çok sıcak ve nemlidir Ortalama hava sıcaklığı 24°C27°C arasında değişir

ORTA AFRİKA CUMHURİYETİ'NE İLİŞKİN BİLGİLER

RESMİ ADI: Orta Afrika Cumhuriyeti

YÖNETİM BİÇİMİ: İki meclisli cumhuriyet

YÜZÖLÇÜMÜ: 622436 km2

NÜFUS (1992): 2930000

BAŞKENT: Bangui

BAŞLICA KENTLER VE NÜFUSLARI (1988): Bangi (451690), Bambari (52092), Bouar (49166), Berberati (45432), Bossangoa (41877)

DOĞAL YAPI: 600800 metre yüksekliğinde engebeli yayla ve savanlar Bazı bölgelerde sık tropik yağmur ormanları vardır

BAŞLICA ÜRÜNLER: Kök bitkiler, yumru köklü bitkiler, manyok, yerfıstığı, muz

DIŞARIYA SATILAN BAŞLICA ÜRÜNLER: Elmas, kereste, kahve

EĞİTİM: Parasızdır, ama çocukların ancak yüzde 50'si ilkokula gidebilmektedir


Nüfus yoğunluğu düşük olan ülkede insanların çoğu Sudan dillerini konuşur Öğretim dili ve resmi dil Fransızca'dır Büyük bölümü çiftçilik yapan ülke halkı 19 yüzyılda köle tüccarlarından kaçarak bu bölgeye yerleşen Siyahlar'ın soyundan gelir (bak KÖLELİK) Orta Afrika Cumhuriyeti'nde darı, pamuk, muz, yerfıstığı ve kahve yetiştirilir Dışarıya satılan başlıca ürünler ülkenin batısında bulunan elmas ile kereste ve kahvedir Maun gibi sert odunlu ağaçların oluşturduğu ormanlar vardır Ülkede kömür, demir cevheri ve uranyum bulunmuştur

Okullar ve hastaneler yapılmaktadır Haberleşme ve ulaşım ise çok geridir Karayollarının büyük bölümü topraktır; demiryolu yoktur Ulaşım büyük ölçüde ırmaklar yoluyla sağlanır Ülkenin tek büyük kenti ve limanı
olan başkent Bangi'nin nüfusu 596776'dır (1988) Bangi'de çok az sayıda sanayi kuruluşu bulunur Ayrıca bir de uluslararası havalimanı vardır
Orta Afrika Cumhuriyeti'nin 19 yüzyıl öncesi tarihi hakkında çok az şey bilinmektedir Köle ticareti o zamana kadar bölgedeki Yerli nüfusu çok azaltmıştı 19 yüzyılda Sudan'daki köle tüccarlarından kaçanlar bölgedeki savanlara yerleştiler 19 yüzyılın sonuna doğru Fransız sömürgesi olan bölge, UbangiŞari adıyla Fransız Ekvator Afrikası içinde yer alıyordu 1946'da Fransa'nın denizaşırı toprağı oldu

1958'de özerkliğini kazandı ve Orta Afrika Cumhuriyeti adını aldı 1960'ta bağımsızlık ilan edildi Ama, cumhuriyet dönemi uzun sürmedi; 1965'te Eddine Ahmed Bokassa yönetime el koydu 1976'da ise ülkenin adını Orta Afrika İmparatorluğu olarak değiştirdi; kendisini de imparator ilan etti Ülke gittikçe yoksullaşırken Bokassa baskıcı bir yönetim kurdu ve özel servetini artırdı 1979'da bir askeri darbeyle yönetimine son verilen Bokassa Fransa'ya kaçtı Ülkede yeniden cumhuriyet yönetimine dönüldüyse de 1981'de bir grup subay kansız bir darbeyle yönetime el koydu 1986'da yapılan halkoylamasmda tek partili sistemi öngören yeni anayasa kabul edildi Ülkenin devlet başkam olan, 1981 darbesi önderi General Andre Kolingba aynı zamanda genelkurmay ve hükümet başkanlıklarını da üstlendi


Ülkenin karşı karşıya bulunduğu ekonomik sorunlar 1980'lerin sonlarında toplumda huzursuzluğu artırdı Yapısal uyum programının aksaması nedeniyle dış kredi ve yardımlarıntehlikeye girmesi hükümeti sıkı tasarrufa yöneltti Temmuz 1990'da ülkedeki 10 bin kadar Pigme'ye tam yurttaşlık statüsü tanındı Kemer sıkma politikası nedeniyle öğrenciler ve memurlar arasında gelişen eylemler 1991'de yaygın siyasal çalkantılara dönüştü Devlet Başkanı Kolingba çok partili demokrasiye geçileceğini açıklamak zorunda kaldıysa da kesin bir takvim belirlenmedi Bunun üzerine muhalefetin bir ulusal konferans toplanması yönünde açtığı kampanya hükümetin baskıcı önlemlerine karşın geniş bir destek buldu Kolingba Kasım 1992'de bir açıklama yaparak 1993'te yasama organı ve devlet başkanlığı için çok partili seçimlerin yapılacağını bildirdi

DEVLETİN ADI: Orta Afrika Cumhûriyeti

BAŞŞEHRİ: Bangui

NÜFUSU: 2930000

YÜZÖLÇÜMÜ: 622984 km2

RESMİ DİLİ: Fransızca

DİNİ: Putperestlik, Hıristiyanlık,İslâmiyet

PARA BİRİMİ: CFA (Afrika Finans TopluluğuFrankı)
Kuzeyde Çad, doğuda Sudan, güneyde Zaire ve Kongo, batıda Kamerun ile sınırları olan ve 2°16' ve 11°20' kuzey enlemleri 14°20' ve 27°45' doğu boylamları arasında kalan bir ülke Denizden uzaklığı 480 km olan Orta Afrika Cumhûriyeti, Afrika kıtasının iç kesiminde kalan ve en az gelişmiş ülkelerinden biridir


Târihi


On dokuzuncu yüzyıla kadar Orta Afrika Cumhûriyeti topraklarında pek az kimse bulunuyordu Esir tüccarlarından kaçan çeşitli kabîleler kuzeyden, Nil havzasından ve kıyı bölgelerinden göç ederek bugünkü Orta Afrika Cumhûriyeti topraklarına yerleşmişlerdir O zamanlar Ubangi-Shari adı verilen bu ülkeye, Fransızlar ilk olarak 1887'de girerek, 1910'da sömürge hâline getirdiler İkinci Dünyâ Savaşından sonra Fransa'nın sömürge siyâsetindeki değişiklik ve siyasî partilerin kurulması, bağımsızlığa doğru adım atılmasına imkân verdi 1957'de o zamâna kadar Ubangi-Shari olan ülkenin ismi değiştirilerek 'Orta Afrika Cumhûriyeti' oldu 13 Ağustos 1960'ta ülke Fransa'dan bağımsızlığını elde etti 1960 ve 1966 yılları arasında kötüye giden ekonomi ve iktidar partisinde giderek artan bölünme ülkeyi ihtilâlin eşiğine getirdi









31 Aralık 1966-1 Ocak 1967 gecesi Albay Bokassa kansız bir darbe yaparak, hükümeti iktidardan uzaklaştırdı 4 Aralık 1976'da, Bokassa ülkenin ismini Orta Afrika İmparatorluğu olarak değiştirerek kendisini imparator îlân etti 21 Eylül 1979'da İmparator Libya'da iken, eski başkan Dacko, Fransa'nın yardımıyla kansız bir darbe yaparak iktidarı ele geçirdi Orta Afrika Cumhûriyeti tekrar kurularak, Bokassa sürgün edildi Mart 1981'de Dacko altı yıllık süreyle devlet başkanı seçildi Fakat General Kolingba 1 Eylül 1981'de Dacko'yu uzaklaştırarak yerine geçti 1986'da yapılan halk oylaması ile yeni anayasa kabul edildi Ülkede tek partiye dayalı bir rejim kuruldu Kolingba'nın devlet başkanlığı görev süresi 6 yıl uzatıldı Kemer sıkma politikası yüzünden 1991'de yapılan eylemler neticesinde siyâsal çalkantılar başladı Bunun üzerine Devlet Başkanı Kolingba Kasım 1992'de bir açıklama yaparak 1993'te çok partili seçimlerin yapılacağını bildirdi


Fizikî Yapı


622984 km2lik bir alana sâhip olan Orta Afrika Cumhûriyeti, Afrika kıtasının iki büyük çöküntü alanı olan Çad ve Kongo havzaları arasındaki büyük bir yayla üzerinde yer alır Ubangi-Shari ve yakınındaki küçük yaylaların deniz seviyesinden ortalama yüksekliği 600 ilâ 900 m arasında değişir Fakat kuzeydoğu ve merkezî batı uçlarında yükseklik 1200 metreye ulaşır Kuzeydeki nehirler hafif bir meyille Çad Gölüne akarak yoğun bir ağ meydana getirirler Bu kesimdeki Shari Nehri yağmurlu mevsimde taşarak 6,5 km genişliğinde bir bataklık meydana getirir Güneydeki akarsular yayla yüzeyi boyunca derin, dar vâdileri keserek Kongo Nehrinin büyük bir kolu olan Ubangi Nehrine karışırlar Ubangi Nehri güney sınırı boyunca akarak, ülkede büyük bir anayol teşkil eder


İklim


Orta Afrika Cumhûriyetinde tropikal bir iklim hüküm sürer Marttan ekime kadar devâm eden yağışlı mevsim, diğeri senenin kalan zamânında devâm eden kurak mevsim olmak üzere senede iki mevsim vardır Her ne kadar batıdaki yüksek arâzilerde havalar ekseriya soğuk geçiyor ise de, iklim sıcak ve nemlidir Bangui'de yıllık sıcaklık ortalaması 22°Cile 33°C arasında değişir En kurak aylar ocak ve şubattır Yağış, en fazla haziran ve ekim ayları arasında düşer Ubangi Nehri Vâdisinde yıllık yağış mikdarı 1800 mm civârındadır Ülkenin kuzeydoğu ucunda ise yağış miktarı ortalaması, ancak 790 mm civârındadır


Tabiî Kaynakları


Ülke esas îtibâriyle savana tipi bitki örtüsüyle, yâni uzun veya orta boylu otlar ve seyrek ağaçlardan meydana gelen bozkır ile kaplıdır Ülkenin güneybatı köşesinde ekvator çengeli (sık ağaçlı orman) bulunur Ülkede bol miktarda vahşî hayvanlara rastlanır Açık arazilerde, fil, aslan, yaban sığırı, zürâfa, sırtlan, çakal ve ceylanların birçok çeşidi bulunur Şempanze, habeş maymunu ve bir miktar goril, ülkenin güney kısmındaki sık ormanlıklarda yaşar Ubangi ve Shari nehirleri gibi büyük akarsularda timsah ve suaygırı bulunur Ülkede yeraltı zenginlikleri olarak elmas, uranyum, demir ve bakır vardır


Nüfus ve Sosyal Hayat


Orta Afrika Cumhûriyeti 2930000'lik bir nüfûsa sâhip olup, yaklaşık nüfûsun % 75'i köylerde yaşar Büyük nüfus merkezleri Ubangi Nehri boyunca ve Çad sınırı yakınlarında bulunur En önemli şehir merkezi, başşehir Bangui olup, nüfûsu 451690'dır







Ülke nüfûsunu, iki yüz yıllık bir dönem süresince, esir tüccarlarından Afrika içlerine kaçan çeşitli etnik gruplar meydana getirir Güneyde Ubangi Nehrinin kuzey kıyılarında Bantu dilini konuşanlar bulunur Doğu kesimde, Nil ve yöresine âit kültürün tesirleri görülür Başlıca etnik gruplar Azande, Yakoma, Zango, Banziri, Banda, Mandjia, Baya ve Sara'dır


Ülkenin resmî lisanı Fransızcadır Her tarafında konuşulan Zango dili değişik etnik gruplar arasında bir dil köprüsü vazifesi görür Nüfûsunun % 60'ı putperest, çoğunluğu katolik olmak üzere % 35'i Hıristiyan, % 5'i Müslümandır
Ülkedeki doğum oranı binde 47, ölüm oranı binde 20, yıllık nüfus artışı ise % 2,7'dir Yüz bin kişiye 138 hastane yatağı ve beş doktor düşmektedir Doğan her bin çocuktan 190'ı ölmektedir







Ülkedeki öğretim sistemi Fransa'yı model almıştır 5 ilâ 19 yaşı arasındaki nüfûsun % 37'si okula devam etmekte olup, okuma-yazma oranı % 16'dır Ülkede yüksek tahsil kuruluşları olmamakla birlikte, birçok meslek okulları, kamu idaresi, makina, tarım ve öğretim alanlarında eğitim imkânı sağlar Birkaç yüz öğrenci Fransa, Birleşik Amerika ve diğer ülkelerdeki yüksek okul ve üniversitelere devam etmektedir


Siyâsî Hayat





Ülkede tek parti sistemine bağlı rejim hâkimdir Yasama yetkisi 52 üyeli Millî Meclisin elindedir Meclis üyeleri Orta Afrika Demokratik Birliği liderleri arasından seçilir 13 Ağustos 1960'ta bağımsız olan Orta Afrika Cumhûriyeti, aynı sene Birleşmiş Milletlerin üyesi oldu


Ekonomi


Çalışan nüfûsun % 87'sinin tarımla uğraştığı Orta Afrika Cumhûriyeti, esas îtibâriyle bir tarım ülkesidir Topraklarının % 15'i işlenmeye elverişlidir Başlıca yiyecek bitkileri manyok, akdarı, süpürgedarısı ve mısırdır Para getiren başlıca bitkiler kahve ve pamuk olup, ihrâcâtının büyük bölümünü teşkil eder Diğer ticârî bitkiler yerfıstığı ve hurmadır





Çoğu tüketim ve üretim malları ithal edilmektedir Sanâyii, tekstil ve hafif çapta îmâlâtla sınırlıdır Meşrubat, plastik eşyâ ve sabun gibi îmâlât sanâyileri ve gıdâ sanâyii gelişmiştir Ayrıca birçok kereste doğrama fabrikası mevcuttur Elmas ülke için büyük bir gelir kaynağı teşkil etmektedir Kişi başına düşen yıllık gelir 390 dolardır


Ülke, ihrâcâtını Fransa, İsrail veABD'ye, ithâlâtının yarıdan fazlasını ise (% 61) Fransa'dan yapar İthal malları satın aldığı diğer ülkeler Avrupa Ortak Pazar ülkeleri (bilhassa Almanya ve Hollanda) Birleşik Amerika, İngiltere ve Senegal'dir


Orta Afrika Cumhûriyetindeki karayolları yetersiz ve bakımsız olup, 17700 km uzunluğundadır Ulaşımda nehirlerden büyük ölçüde faydalanılmaktadır Havaalanları Bangui, Berbèurati ve Bovar'dadır