Anadolu Sıvacısı-Sitta Krueperi

Anadolu Sıvacısı-Sitta Krueperi



Dünyada sadece Anadolu ve yakın çevresinde görülen bu kuş türünün Dünya varlığının yaklaşık % 95'i Türkiye (60000-12000 kuş) ve Rusya'da (20000-50000 kuş) görülür Çok az sayıda da Yunanistan'ın (50-200 kuş) Midilli adasında ve Gürcistan'da görülür Dünya Anadolu Sıvacısı varlığı 1970 ile 1990 yılları arasında sabit kalırken 1990 ile 2000 yılları arasında dünya varlığı yaklaşık % 20 oranında azalmıştır Bu azalmanın sebebi türün yaşam alanı olan Akdeniz çevresindeki çam ormanları alanlarının turizmle birlikte yerleşime açılmasıyla birlikte azalmasıdır

Bu tür tipik olarak 1200m ile 1700m arası rakımda görülmesine karşın, Midilli adasında 200m rakımın altında ve Kafkasya da 2400m rakımda görülmüştür Türün yaşam alanı kozalaklı (ladin, sedir ağacı, ardıç ve özellikle Türk Çamı) ormanlardır
Bu tür Türkiye'de birçok ormanlık alanda görülebilir Özelliklede Bursa yakınlarındaki Uludağ'da, Ölü Deniz ve Akseki yakınlarındaki çam ormanlarında görülebilir
Anadolu Sıvacısını diğer sıvacı kuşlardan ayıran 3 önemli fiziki özelliği vardır Bunlardan ilki, gözlerinin üstünde göze çarpan bir beyaz tüy şeridi (supercilium), ikincisi göğüslerinin üzerinde geniş kestane renkli göğüs zırhı benzeri bir yama ve üçüncüsü başının üst yarısının siyah olmasıdır




Anadolu Sıvacısı yuvalarını, ağaç kakanların ağaçlar üzerine açtığı çukurlar üzerine ya da biraz çürümüş ağaçlar üzerinde kendileri gagalamak suretiyle çukur açarak yaparlar Yuva yapımı esnasında genellikle erkekler dişilerden daha sıkı çalışır Bu kuşlar genellikle yiyeceklerini ağaçların üst 1/3'lük kısımlarında araştırırlar ve buradaki ağaç gövdesi, kozalak ve kalın dallardan sağlarlar nadiren de havada uçuşan böceklerle beslenirler

Anadolu Sıvacısı'nın erkek ve dişi bireyleri arasında özellikle üreme döneminde ortaya çıkan davranışsal farklılıklar vardır Erkek ve dişi bireyler genellikle birlikte yiyecek aramaya çıkarlar Birisi yiyecek bulduğunda partnerini çağırır, sesi duyan partner kısık bir ses çıkardıktan sonra hareket eder

Ağaç gövdesi ya da kozalaktaki yiyeceği ağaç üzerine düz tutunarak (kafaları yukarıda) alırlar Anadolu sıvacılarında baş aşağı durma pozisyonu da vardır Bu pozisyon iki durumda ortaya çıkar, ilki yiyecek biter bitmez yeni yiyecek aramak için başka yere gitmeye hazır olduğunda ve ikincisi yere basmaksızın çalılıklara aşağıya doğru uzattığı durumda Ağaçta baş aşağı duran kuş devamlı sağa-sola bakar bunun nedeni yeni yiyecek alanları bulabilmektir

Anadolu Sıvacısı nadiren yer yüzeyinde görülür, bunun nedeni yuva yapmak için materyal toplamaktır Ağacın ana dalları üzerinde doyduklarında bacaklarını kırarak dururlar Bu esnada gagaları ile tüylerini temizlerler, kanatlarını yayarlar ve tüylerini kabartırlar Bu hareketler genellikle dişilerde gözlenir

Üreme dönemleri martın ortalarından haziranın sonlarına kadar olan dönemdir Bu dönemde erkekler öterek daldan dala konar, dişinin etrafında uçuşur ve gagasına sıkıştırarak dişiye yiyecekler getirir Bu olduğunda dişi kanatlarını yavaşça aşağı doğru çırpar, kısık sesler çıkarır Vücut sağa sola sallanırken kuyruk aşağı doğru tutulur


İnkübasyon esnasında sadece dişi yuvada kalır, erkek sürekli olarak yuvaya yiyecek getirir Yavrular yumurtadan çıktıktan sonrada belli bir dönem yuvaya erkek yiyecek taşır Anadolu Sıvacı kuşlarının yuvalarında yavruları için erkek bireyin taşıdığı çeşitli böcekler ve onların larvaları, karınca, solucan ve meyve çekirdekleri bulundu Fakat dişi bu dönemde boş durmaz yuvadaki dışkıyı yuvanın en az 20m uzağına taşır Dişiler inkübasyon süresi boyunca bazen civarı kontrol etmek için yuva girişine bakarlar (1)
Özellikle tüyü henüz yeni çıkmış yavrular ince dallarda yarasa gibi asılı kalma pozisyonu kullanırlar Bu duruş pozisyonu bazen özellikle yemleme sonrası olgun bireylerde de gözlenir


Erkek bireyler üreme dönemlerinde üreme bölgesini korumakla sorumludur Erkek birey başı devamlı yukarıda, kanatları geniş, tüyler kabarık, kuyruk aşağı yukarı hızlı bir şekilde hareket eder durumda ve yüksek tonlu sesler çıkarır Eğer erkek birey bu dönemde yuvaya çok yakın bir yerde bir kavga yaparsa buna dişi bireyde katılır Kavga ağaçta, yerde, havada tehlike uzaklaşana kadar sürer



Sonuç olarak Anadolu Sıvacısı kuşları özellikle "Türk Çamları"ndan oluşan ormanlarda yaşayan ve özellikle bu ağaçların gövdesi ve kozalakların-daki yiyeceklerle beslenen bir kuş türüdür Zira bu kuş yaşam alanı olarak 1200-1700m rakımdaki çam ağaçlarının üst kısmında neredeyse yuva materyali toplamak için hariç su içmek için dahi yere ayağı basmayan bir türdür Bu özelliklerine bakılırsa kuşların yaşam alanı olan bölgelerde hızla şehirleşmenin artması, orman yangınlarının ve kaçak kesimlerin ormanlık alanları yok etmesi Anadolu ve yakın civarına has olan bu türün dünya varlığını azaltmaktadır

Erol Aydın
Araş Gör, Ankara Üniversitesi Veteriner Fakültesi, Hayvan Sağlığı Ekonomisi ve İşletmeciliği AD