Sırları Ile Ayasofya

SIRLARI İLE AYASOFYA

Sultanahmet meydanının ortasında pembe elbiseli gelin gibi boy gösterir Ayasofya, Dünya kurulduğundan bu yana böylesi bir mabet daha görülmüş değildi, ta ki Mimar Sinan usta ortalığa çıkıp Selimiye’yi ihya edinceye kadar İşte o, zaman içinde gurur ile başı dimdik mağrur bakardı hep etrafına Kendisini İslam’ın kollarına terk etmeye hazır bir gelin gibi hasretle, mahzunca beklerdi kendince Güzel ve alımlıydı Aslında kendinden kaynaklanan bir güzelliği de yoktu onun O, Allahın ilhamı ile şekillenmiş, Allah’ın bildirimi ile planları çizilmiş büyülü bir güzelliğe sahip ilahi bir mekândı Allahın Hikmeti anlamına gelirdi ismi Bizans hükümdarı büyük Konstantin ölürken oğluna görkemli bir ibadethane yapması için vasiyette bulunmuştu Şehrin tam orta yerine tahtadan inşa edilmişti kilise 12 Mayıs 360 da açılan bu ibadethaneye Bizanslar “Büyük Kilise” adını vermişlerdi


Fazla uzun sürmeyen bu görkem bir yangın geçirip harabeye dönmesi ile yerini hüzne bırakıverir Tekrar 415 de II Theodosius tarafından onarılıp ibatede açılması da pek uzun sürmez Bu sefer “Kutsal Bilgelik” anlamına gelen “Hagia Sophia” ismi verilir ona Yine kaderinde yok olmak vardır ama o mutlaka ayakta kalabilmek, Osmanlıyı beklemek için direnir Bir asır sonra Bizans İparatoru Justinyanus tekrar bu yapıyı ihya edip adını ölümsüzleştirmek ister Bu tapınak için elinden gelenin en iyisini yapmaktır dileği Ve bir gün İmparator rüyasında Ayasofya’nın bulunduğu yerde aksakallı, nur yüzlü bir ihtiyar görür Bu nur yüzlü pir elinde gümüşten bir levha tutmaktadır Tuttuğu bu levhanın üzerinde yapmak istediği Ayasofya’nın şekli nakşolunmuştur Jutinyanus seyrine doyamadığı bu resmi görür görmez ona sahip olmak için Allah’a yalvarır Bunun üzerine pir elindeki levhayı ona uzatarak “Al senin olsun” der Jüstinyenus çok sevinir ve hemen aklından geçen soruyu soruverir“Peki ismini ne koyayım” dediğinde “Ayasofya olsun” der aksakallı pir


Sabahı zor eder Justinyanus Hemen sabahın erken saatlerinde baş mimarını huzura çağırıp rüyasını anlatmaya başlar Mimar hayretten açılmış gözleri ile elinde karaladığı taslağı İmparatora uzatır Mimarın çizdiği resimle imparatorun rüyasında gördüğü mabet birebir aynıdır Çünkü o da o gece aynı rüyayı görüp gördüklerini kâğıda karalayıvermiştir İşte Allah’ın modelini kalplere ilham ettiği mabet İslam’a hizmet ve cihan padişahı Fatih Sultan Mehmet’in ilk fetih namazını kılacağı mübarek mekân olmak için tasarlanmaya hazırdır artık Ve orada nice Allah dostlarına sohbetler ve hizmetler nasip olacaktır Evliya çelebi yazdığı hatıralarında hep buranın tılsımından bahseder Nedir Ayasofya’nın tısımı? Nedir orayı böylesine cazip kılan gizem Ayasofya geçmiş ve gelecekle boy ölçüşen bir mihenk taşımıdır? Yoksa İslam âlemi ile Hıristiyan âleminin birbiri ile hesaplaşması mıdır? Kutsaldır, kutsal kişiler tarafından ilham edilmiştir, mübarektir, mübarek kişileri sinesinde barındıracaktır O aslında yıllar öncesinden hazırlanmış bir fetih abidesidir Asırlar boyunca Truvalı Helen gibi uğrunda nice savaşlar verilecektir Kilisenin en mükemmel şekilde inşa edilmesi için imparator hiçbir fedakârlıktan kaçınmaz


Efes’teki Diana tapınağından 8 sütun söktürüp getirtir, Atina, Delphi, Delos ve Mısır’ın tapınaklarından diğer sütunları temin edilir Dönemin en büyük matematikçisi Trallesli Anthemios baş mimar olarak göreve getirilir Âdem (As) bu yana yapılanların en büyüğü, en görkemlisi olacaktır bu ibadethane İmparatorluk onunla adeta kudretini, gücünü bütün cihana ispatlayacaktır 55 metre yüksekliği ve 3031 m çapı ile bu güne kadar inşa edilmiş hiçbir kubbe olmamıştır Ve bu kubbeyi hiçbir kubbenin geçemeyeceği konusunda kesin hüküm vardır 27 Aralık 537 de ibadethanenin açılışı inanılmaz bir görkem ile yapılır Justinyanus 14 atın koştuğu arabası ile Kral Kapısından içeri girer Onu kapıda patrik karşılar ve mihraba birlikte giderler Ellerini açarak“Allah’a hamd ve senalar olsun ki beni böyle bir esere ikrama lâyık gördü”“Ey Süleyman sana galebe ettim” diyerek kudretini dünyaya haykırır Artık Süleyman tapınağını geride bırakan bir eser yaptığını düşünür imparator Ne var ki kısa bir zaman sonra büyük bir zelzele ile yapı hasar görür Kubbeden düşen parçalar mihrabı, mukaddes şarap ve ekmek dolabını, ayin masasını paramparça eder


Yine büyük bir tamir görür ve bu sefer kubbe 20 kadem daha yükseltilir Büyük Kilisenin önüne geniş bir avlu, avlunun etrafında ise revaklar vardır Ortada ağzından su akan aslanlı bir çeşme bulunur Binanın altı sarnıçlarla donatılır, bunların içlerine pilpayeler dikilerek depreme dayanıklılık ve esneklik sağlanır Kubbe kasnağında 40 pencere vardır 40 sütün aşağı 67 sütun yukarı olmak üzere 107 sütun binanın bütün yükünü yüklenmiştir İbadethanenin 361kapısı olduğu söylense de bu sayı giderek değişir Batı kapısında bulunan “Terleyen Direk” ise her ne kadar rutubeti çektiği söylense de bir sürü sırlara sahiptir Yapının en etkileyici görüntüsü ile iç âlemindeki mekânın genişliği ve kubbenin büyüklüğüdür İçinde çeşitli süslemeler, altın mozaikten resimler ve kubbede 4 meleğin çizilmiş tasvirleri vardır Kubbenin tam ortasından ise altın bir top sallandırılmıştır Zamanın en büyük kubbesine sahip olan Ayasofya defalarca çöker ve yeniden onarılır Çok büyük olan kubbenin ağırlığı her ne kadar yan duvarlara yüklense de yine bu ağırlığa dayanamaz


Yıl 1453, 29 Mayıs Salı günü Fatih Sultan Mehmet İstanbul’u alır Fethettiği şehrin en görkemli ibadethanesinde ilk namazını kılmak üzere Ayasofya’nın önüne gelir Kapının önünde beyaz atından iner ve arkasındakilerle birlikte kapıdan içeri girer İşte o anda mekânın hâşiyetinden inanılmaz bir hûşû ya kapılır ve hemen secdeye kapanır Daha sonraki günde ilk Cuma namazını burada kılar Çünkü Osmanlı fethettiği şehirlere girdiği zaman şehrin en büyük kilisesinde ilk namazını kılar ve orayı camiye çevirir diğerlerine hiç dokunmazdı Ayasofya’nın da camiye çevrilip ibadete açılması için ferman buyurur Fatih Sultan Mehmet ibadethaneye öylesine hayran kalır ki buraya yüklü bir bedel ödeyerek tapusunu üzerine geçirir ve bir vakıf kurarak burayı vakfeder Ve Ayasofya’nın kıyamete kadar ibadethane olması içinde bir de vasiyet bırakır Yapıya 4 minare ilave edilerek İslami hüviyete büründürülür 16 yy Mimar Sinan binaya payandalar ekleyerek yapıyı sağlamlaştırır ve günümüze kadar ayakta kalmasını sağlar Aslında Bizans eserlerinin aksine battal bir gövdeye sahip olan Ayasofya, iç âlemindeki zarafet ile kendini mahcup bir şekilde iç âlemline sürükler 100 ustanın emrinde 10000 işçi çalışarak 6 yılda tamamlanan ibadethaneye daha sonra minare, minber, mihrap eklenerek camiye çevrilir İçinde Allah, Muhammet, Ebû- Bekir, Ömer, Osman, Ali, Hasan, Hüseyin levhaları asılmıştır


Kubbesinde ise ünlü Türk hattatı Kazasker Mustafa İzzet Efendi’nin Kurandan sureleri yer alır Daha sonra Sokullu Mehmet Paşa kubbeye büyük bir âlem kondurarak dış görünüşünü İslami bir hüviyete sokar IV Murat han yaptırdığı mermer mahfiler minber ve taş kürsü ise görülesi, seyredilesi bir sanat eseridir Ayasofya’nın Sırları İmparator Justinianus Ayasofya’nın rüyasında gördüğü kubbesinin aynısını yapmak ister ama bir türlü kubbeyi ayakta tutamazlar Bir gece yine rüyasına yine nur yüzlü pir girer ve “ Eğer bu kubbeyi ayakta tutmak ister isen son nebinin tükürüğünü zemzem suyu ile karıştırıp bir harç yapılıp, ancak bu harç ile kubbeyi tutturabilirsiniz” diye bir sır verir İmparator hemen tayin ettiği bir görevliyi Mekke’ye yollar


Ebu-Talip aracılığı ile son Nebi Muhammet (sav) Efendimizin tükürüğünü ve Zemzemi alıp Ayasofya’ya gelirler Terleyen Direğin dibinde karılan harç ile kubbeyi inşa edilir Ve kubbenin tam altına da bunu belirtmek için altıntop bir kandil asılır Daha sonra III Ahmet bu altıntopun yerine bir top kandil yaptırarak camiye vakfe eder Ayasofya’nın Kıbleye bakan kapısının kanatları Nuh Peygamberin gemisinin tahtasından yapıldığı rivayet edilir Bu sebepten sefere çıkacak tüccarlar buraya gelip kapıya ellerini sürüp dua ettikten sonra denize açıldıkları söylenir Ayasofya’nın içinde bir kuyu vardı ki, nefes darlığı çekenler sabahın erken saatlerinde buraya aç karna gelip bu sudan içerlerse hemen şifa bulup iyileştikleri yolunda rivayetler vardır Evliya Çelebi “Seyahatname” sinde unutkan olanların bu kubbe altına gelip Altıntopun altında 7 kere namaz kılıp dua ettiklerini ve 7 adet siyah üzüm yiyerek şifa bulduklarından bahseder Akşemseddin Hazretlerinin ilk ders verdiği yer olan “Serin Pencere” ve bu pencereden soğuk soğuk esen rüzgârın İlahiyat tahsil edecek talebelerde zihin açıklığına sebep olduğu sebebi ile buraya gelip zihin açıklığı için Allah’a dua ettikleri söylenir Ayasofya’nın Güney Kapısındaki dehlizde bulunan bir oyuk ise Hz İsa’nın beşiğidir diye söylenir Hasta olan çocuklar buraya yatırılıp iyileşmeleri için Allah’tan şifa dilenirmiş Aynı zamanda Hz İsa’nın doğduğu zaman yıkandığı taş teknede yine buradaymış Yeni doğan çocuklar buraya getirilip yıkanırmış Şark tarafındaki mahfilde ise zeminde yazılı bir taş bulunurmuş Hanri Donaldo yazan taşın altında 1205 yılında bir Bizanslının zırhı varmış


Bu zırh Fatih Sultan Mehmet’in resmini yapan ünlü İtalyan ressam Bellinli’ye hediye edildiği belgelerde kayıtlıdır Orta Cümle kapısı üzerinde sarı pirinçten tabuta benzeyen bir sanduka varmış İçinde Kraliçe Sofya’nın mumyası olduğu rivayet edilen bu sandukaya her kim elini sürmeye kalksa, o anda ibadethanede büyük bir deprem başladığına şahit olunmuş, Böylece Sofya sırrını kimseye göstermek istemezmiş İstanbul fethedildiği zaman Fatih Sultan Mehmet ilk Cuma namazını kılmaya Ayasofya’ya gider Tam o sırada Terler Direkten “Ya -Vedûd” diye bir nida işitir Direğe yaklaştığında ise parlayan bir nur görür Birde bakar ki yerde kıbleye dönmüş bembeyaz bir beden yatmakta Göğsünde ise kırmızı yazı ile Ya- Vedûd yazmakta


O sırada Akşemseddin Hz ve 70 evliya birden “İşte efendim İstanbul’un fethini Allahtan dua ile isteyip ruhunu teslim eden bu mübarektir Sizi bu durumdan haberdar etmiştik” buyururlar Cesedi yıkamak için yerden kaldırmak istediklerinde ise yine Terler direkten “Merhum yıkanmıştır, defnedebilirsiniz” diye bir ses duyulur Buhara erenlerinden olan Şeyh Abdül-Vedûd orada bulunanları Müslüman yapmak için Rabbinden görevlidir Fethin 50 gününde vefat eder ve onun vefat etmesi ile birlikte İstanbul alınır Hz Hızır ve Ayasofya: Söylenenlere göre Hz Hızır Ayasofya’da Top kandilin altında namaz kılarmış Aslında Hz Hızır bütün ibadethanelere ve hazirelere istediği zaman girer istediği her yerde namaz kılabilirmiş Hatta Ayasofya’nın mihrabında bile namaz kıldığı söylenir İşte yine bir inanca göre 40 gün orada namaz kılan biri mutlaka onu görmesi muhtemelmiş


Hz Hızır genelde derviş kılığında gezen bir zaman gezginiymiş Onu görmek için çok istemek ve Allah’a yakarmak gerekirmiş Onu tanıyan biri hemen eline sarılırsa o anda kişinin dilediği mutlaka gerçekleşirmiş Bu sebepten orada namaz kılmaya herkes pek talip olurmuş Yine Hz Hızır’ın Ayasofya’da bulunan “Terleyen Direk” e parmağını sokup kilisenin yönünü kıbleye çevirdiği çok bilinen ve doğrulanan bir gerçektir Osmanlı hükümdarları özellikle Kandil geceleri önce Topkapı sarayında iftar eder sonrada namazlarını Ayasofya’da ifa ederlermiş Cuma selamlıklarına da teşrifat eden Enderunlular, saraydan gelerek mahfele kadar meşalelerle etrafı aydınlatırlar, Padişahın önünde 20 tane meşale, arkasında ise kırmızı yeşil büyük fenerlerle haseki ağaları yürürmüş


Culüslar da Ayasofya, Sultanahmet ve Fatih camilerinin minarelerinden salalar verilirmiş Görevi devralan hükümdarlar ilk Cuma namazlarını da Ayasofya’da kılarlarmış Tarihiyle Ayasofya 29 Mayıs 1453 de Salı günü Fatih Sultan Mehmet beyaz atından inerek Ayasofya’ya girdi 3 Haziran 1453 de Cuma: Fatih Sultan Mehmet, ilk Cuma namazını Ayasofya da kıldı 13 Aralık 1754 de I Mahmut Cuma selamlığından dönüşünde at üzerinde öldü 31 Mayıs 1807 de IV Mustafa ilk Cuma namazını Ayasofya’da kıldı 29 Temmuz 1808 de II Mahmut ilk Cuma namazını Ayasofya’da kıldı 2 Haziran 1876 da tahta çıkan VMurat ilk namazını Ayasofya’da kıldı 13 Mayıs 1923 Salı günü son halife Abdülmecid Kadir gecesi namazını Ayasofya’da kıldı 1 Şubat 1935 de Ayasofya müze olarak ziyarete açıldı İşte o müthiş cazibesiyle Ayasofya, meydanın ortasında ve hala dimdik yüzyıllardır ayakta kalabilmenin gururunu taşımakta İnşa edildiği günden bu güne kadar hala bir mihenk taşı İslam âlemi ve Hıristiyan âleminin boy ölçüşme yarışı Tabiî ki bu kadar sır, keramet ve daha bilmediğimiz nice gizleri ile gururlanmakta haklı Ayasofya

Ayasofya

Ayasofya (Alm Haghia Sophia, Fr Ste Sophie, İng Haghia Sophia, Yunanca: Αγιά Σοφιά, tam adı: Ναός τῆς Ἁγίας τοῦ Θεοῦ Σοφίας, Latince: Sancta Sophia ya da Sancta Sapientia),[1][2] İstanbul'un fethine kadar Hıristiyan aleminin en büyük kilisesi, bu tarihten 1934'e kadar İslam aleminin en büyük camilerinden biri idi 1935'ten sonra ise müze olarak kullanılmaktadır
Ayasofya (Sainte Sophie) Camii, İstanbul'da Topkapı Sarayı yanındadır Miladın 325 senesinde, Büyük Konstantin tarafından ahşap olarak yapıldı Aryüs mezhebinde olup, 408'de vefat eden Arkadyus zamanında yandı Bunun oğlu Teodosyus yeniden yaptırdı Jüstinyanus zamanındaki ihtilalde yine yandı Bunun tarafından şimdiki bina yaptırıldı Jüstinyanus, 565'te ölmüştür Bunun zamanında, zelzelede kubbesi yıkılmış, şimdiki kubbe 548'de yapılmıştır Doğudan batıya 81, kuzeyden güneye 73, yüksekliği 57 metredir Makedonyalı Valis (Balis-I) ve Roman ve Andronik zamanlarında tamir edilmiştir
Ayasofya, Bizans İmparatoru I Jüstinyen tarafından MS 532 - 537 yılları arasında İstanbul'un tarihi yarımadasındaki eski şehir merkezine inşa ettirilmiş bazilika planlı bir patrik katedrali olup, 1453 yılında İstanbul'un Türkler tarafından fethedilmesiyle Fatih Sultan Mehmet tarafından camiye dönüştürülmüştür ve günümüzde müze olarak hizmet vermektedir Ayasofya, mimari bakımdan, bazilika planı ile merkezî planı birleştiren, kubbeli bazilika tipinde bir yapı olup kubbe geçişi ve taşıyıcı sistem özellikleriyle mimarlık tarihinde önemli bir dönüm noktası olarak ele alınır
Binanın adındaki “sofya” sözcüğü herhangi bir kimsenin adı olmayıp, eski Yunanca'da “bilgelik” anlamındaki sophos sözcüğünden gelir Dolayısıyla “aya sofya” adı “kutsal bilgelik” ya da "ilahî bilgelik” anlamına gelmekte olup, Ortodoksluk dininde Tanrı'nın üç niteliğinden biri sayılır 6 yüzyılın ünlü mimarlarından Miletos'lu (Milet) İsidoros ve Tralles'li (Aydın) Anthemios'un yönettiği Ayasofya'nın inşaatinde yaklaşık 10000 işçinin çalıştığı ve Jüstinyen'in bu iş için büyük bir servet harcadığı belirtilir Bu çok eski binanın bir özelliği yapımında kullanılan bazı sütun, kapı ve taşların binadan daha eski yapı ve tapınaklardan getirilmiş olmasıdır Bizans döneminde Konstantinopolis Patriği'nin patrik kilisesi ve Doğu Ortodoks Kilisesi'nin merkezi olmuş bulunan Ayasofya, doğal olarak vaktiyle büyük bir “kutsal emanetler” koleksiyonunu içermekteydi

1453'de kilise camiye dönüştürüldükten sonra Osmanlı sultanı Fatih Sultan Mehmet'in gösterdiği büyük hoşgörüyle mozaiklerinden insan figürleri içerenler tahrip edilmemiş (içermeyenler ise olduğu gibi bırakılmıştır), yalnızca ince bir sıvayla kaplanmış ve yüzyıllarca sıva altında kalan mozaikler bu sayede doğal ve yapay tahribattan kurtulabilmiştir Cami müzeye dönüştürülürken sıvaların bir kısmı çıkarılmış ve mozaikler yine gün ışığına çıkarılmıştır Kısaca günümüzde tüm dünya insanları bu mozaikleri görmelerini iki kişiye borçludur: Biri, sanatı seven ve diğer dinlere saygı gösteren Osmanlı sultanı Fatih Sultan Mehmet, diğeri caminin müzeye çevrilmesine ve mozaiklerin tekrar gün ışığına çıkarılmasına karar veren Mustafa Kemal Atatürk'tür Günümüzde görülen Ayasofya binası aslında aynı yere üçüncü kez inşa edilen kilise olduğundan Üçüncü Ayasofya olarak da bilinir İlk iki kilise isyanlar sırasında yıkılmıştır Döneminin en geniş kubbesi olan Ayasofya'nın merkezî kubbesi, Bizans döneminde birçok kez çökmüş, Mimar Sinan'ın binaya istinat duvarlarını eklemesinden itibaren hiç çökmemiştir

Asıl kilise, kareye yakın dikdörtgendir Bu alanın üzerini 24,3 m yükseklikte, 33 m çapında bir kubbe örtmektedir Kubbede 40 tane kaburga, kubbe kasnağında ise 40 pencere vardır Bu büyük kubbeyi taşıyan fil ayakları birbirleriyle bitiştikleri yerlerde pandantif yaparak kubbeye bitişirler Aynı zamanda büyük kubbenin basıncını, doğu ve batıdaki yarım kubbeler toprağa taşırlar Binanın ağırlığını taşıyan sütunların sayısı ise 107 tane olup, 40 tanesi aşağıda, 67 tanesi ise yukarıdadır Sütunlar için mermerler, Bizans İmparatorluğunun muhtelif yerlerindeki mermer ocaklarından, en nadide olanları seçilerek kullanılmıştır



İstanbul'un Fethinden Sonra Ayasofya

29 Mayıs 1453 (Hicrî 857)'te İstanbul fethedilince, Fatih Sultan Mehmed Han Ayasofya'nın camiye çevrilmesini emretmiş ve fethi takiben ilk Cuma namazı burada Akşemseddin hazretleri tarafından kıldırılmıştır Fatih Sultan Mehmed Han, Ayasofya'yı hayratının ilk eseri olarak, kıyamete kadar cami kalmasını yazılı vasiyet ve vakfetti Caminin yanına da bir medrese yaptırdı Müslüman Türkler, Ayasofya'ya daima ilgi duymuşlar, yaptıkları ustaca tamiratlarla bugüne kadar gelmesini sağlamışlardır

İslam dini her şeyde olduğu gibi, resimleri de faydalı ve zararlı olmak üzere ikiye ayırmış olduğundan canlılara tapılmasına alet olan resimleri yasaklaması sebebiyle, Ayasofya'nın camiye çevrilmesi esnasında, binadaki mozaikler alçıyla sıvanarak badanalanmıştır Ayrıca güneydoğudaki istinat duvarı ile buradaki tuğla minare, Fatih devrinde inşa edilmiştir Kuzeybatıdaki minare, Sultan İkinci Bayezid, diğer minareler Sultan İkinci Selim devrinde, Mimar Sinan tarafından inşa edilmiştir Sultan Üçüncü Murad devrinde de, Mimar Sinan İmparator Andronikos zamanında yapılan payandaları yeniden örmek ve yeni payandalar inşa etmek suretiyle, caminin çökme tehlikesinin önüne geçmiştir Yine bu devirde Ayasofya'da bulunan iki büyük su küpü Bergama'dan getirilmiştir Mihrabın iki yanındaki şamdanlar ise Kanuni Sultan Süleyman Han tarafından Budin'den getirilerek camiye vakfedilmiştir Ayasofya Camii, 1809'da Sultan İkinci Mahmud Han, 1847 senesinde Abdülmecid Han ve 1894'te İkinci Abdülhamid Han devirlerinde tamir edildi

Duvarlardaki ayetler, Sultan Dördüncü Murad zamanında, Bıçakçızade Mustafa Çelebi tarafından yazılmıştır Bir şaheser olan mermer mimber ile vaz kürsüsü de bu devre aittir Caminin güneyinde, duvarları Kütahya ve İznik çinileriyle kaplı ve çok kıymetli yazma eserler bulunan kütüphane Sultan Birinci Mahmud Han tarafından inşa ettirilmiştir Caminin büyük kubbesine asılı olan büyük top kandili Üçüncü Ahmed Han yaptırdı

Bugün mevcut olup, duvarlarda asılı duran ve Mustafa İzzet Efendinin hattı olan 7,5 m çapındaki lafzatullah, Peygamber efendimizin ve dört halifenin isimleri yazılı yuvarlak levhalar, Abdülmecid Han zamanında asılmıştır

Ayasofya Camiinin bahçesindeki mezarlığa inşa edilen ilk türbe, Sultan İkinci Selim'e aittir Bundan sonra Sultan Üçüncü Murad ve Sultan Üçüncü Mehmed'in türbeleri inşa edilmiştir Ayrıca Ayasofya'nın bahçesinde Sultan Birinci Mustafa ile Sultan İbrahim'in türbeleri de mevcuttur

Ayasofya'nın figürlerini ortaya çıkarma işi 1931-38 döneminde zamanın hükümeti tarafından Amerikan-Bizans Enstitüsüne verilmiş ve bu enstitü adına T Whittemore çalışmalara başlamıştır Kubbedeki mozayiklerin bir kısmı boya ile kopya edilmiştir Fatih Sultan Mehmed Han zamanında mozayikler tamamen kazındığından yeniden yapıldığı da bildirilmektedir