Madde ve özellikleri

MADDE VE ÖZELLİKLERİ

KİMYA : Maddenin yapısını, özelliklerini, bir maddenin diğer maddelerden oluşumunu, maddelerin birbirine dönüşümünü inceleyen bilim dalıdır Kimyanın konusu maddedir


Madde : Kütlesi ve hacmi olan her şeydir Hava, toprak, su birer madde örneğidir

Cisim : Maddenin şekil verilmiş halidir Örneğin ; altın bir madde, altın yüzük bir cisimdir

MADDENİN ÖZELLİKLERİ


Maddenin özellikleri fiziksel ve kimyasal özellikler olmak üzere iki grupta incelenebilir


Fiziksel Özellikler : Bir maddenin başka bir maddeye dönüştürülmeden ölçülebilen veya gözlenebilen
özellikleridir Bu özelliklerin çoğu maddenin dış
görünüşü ile ilgilidir Maddenin fiziksel özelliklerinden bazıları şunlardır: hali (katı, sıvı, gaz), şekli, rengi, kokusu, sertliği, öz kütlesi, iletkenliği, erime ve kaynama sıcaklığı, çözünürlüğü, esnekliği,genleşmesi, ışık geçirgenliği vb
Maddenin fiziksel özelliklerinin değiştiği olaylara fiziksel olay ya da fiziksel değişme denir Örneğin; kağıdın yırtılması, buzun erimesi , bardağın kırılması, güneş batımında gökyüzünün renginin maviden kızıla dönüşmesi, tren raylarının yazın uzayıp kışın kısalması, ham petrolün bileşenlerine ayrılması(damıtılması) , şekerin suda çözünmesi , maddenin hal değiştirmesi birer fiziksel olaydır
Not: Fiziksel değişmelerde madde , fiziksel yöntemlerle tekrar eski haline getirilebilir


Kimyasal Özellikler :Bir maddeninbelirli koşullarda , yapısında bir değişme meydana getirme ya da getirememe yeteneğidir
Maddenin bileşimi; su, hava, asit,baz gibi diğer maddelere karşı davranışı ile ilgili özelliklerdir Bir maddenin yanıcılığı ya da yakıcılığı (oksijene karşı davranışı ) asit ya da bazlarla tepkimelere girme yatkınlığı , kararlılığı kimyasal özelliklere örnektir
Maddenin kimyasal özelliklerinde ve yapısında meydana gelen değişmelere kimyasal değişme ya da kimyasal olay denir Kimyasal değişme sonucu bir maddeden yeni bir madde oluşur Kağıdın yanması, sütün ekşimesi, demirin paslanması, gümüşün kararması, yaprağın çürümesi, bileşiklerin ayrıştırılması, elektroliz, etin kokuşması, mayalanma, metallerin asitlerle tepkimesi, elementlerden bileşik oluşumu kimyasal değişmeye birer örnektir
NOT : Kimyasal değişmeye uğrayan bazı maddeler tekrar eski hallerine ancak kimyasal yöntemlerle dönüştürülebilir

ortak (temel) özellikler

Bütün maddelerin sahip oldukları özelliklerdir
Ortak özellikler şunlardır:
1) Hacim
2) Kütle
3) Eylemsizlik
4) Tanecikli Yapı
5) Elektrikli Yapı

Hacim : Maddenin boşlukta kapladığı yerdir Hacmin uluslar arası birimler sistemi (SI)’deki birimi metreküp (m3)‘tür Günlük hayatta ve deneylerde litre (L = dm3) ve bunun binde biri (mL = cm3 ) daha yaygın olarak kullanılır
Kütle :Bir cismin hacmini dolduran madde miktarı ile ilgili bir büyüklüktür Kütle , maddenin bulunduğu coğrafi konum ve koşullardan etkilenmez Kütlenin SI birimi kilogram (kg)’ dır Ancak bunun binde biri olan gram (g) daha yaygın olarak kullanılır Kütle eşit kollu terazi ile ölçülür


Örnek
Aynı madde için d katı > d sıvı > d gaz olduğuna göre buzun suda yüzmesi nasıl açıklanır?


Çözüm: Genel olarak saf bir maddenin sıcaklığı artırıldığında hacmi artar, öz kütlesi azalır Ancak suda özel bir durum vardır - 10 0 C taki bir miktar buz ısıtılırsa, 0 0 C a gelinceye kadar hacmi yaklaşık % 8 oranında küçülür Bu küçülme tüm buz eriyip sıcaklığı +4 0 C a gelinceye kadar sürer Bunun tersi yapılırsa yani +4 0 C ta ki su soğutularak buz haline getirilirse hacmi büyür Dolayısıyla öz kütlesi küçülür Bunun nedeni su katı hale geçerken altı su molekülü bir araya gelir Bu arada ortada boşluk kalır Bu da katılaşan suyun hacminin artmasına neden olur
1 L suyun hacim, sıcaklık ve öz kütle değişimleri aşağıdaki grafikte görülmektedir + 4 C tan sonra da diğer maddeler gibi sıcaklıkla hacmi artar

Suyun genleşmesinde görülen bu düzensizliğin önemli sonuçları vardır
* Göl suları neden üstten donmaya başlar ?
* Buzluğa konan su donunca neden cam şişeyi patlatır?


Karışımların Öz kütleleri:
İki sıvı homojen karışabiliyorsa karışımın öz kütlesi, karışımın kütlesinin karışımın hacmine bölünmesiyle bulunur

Sıvılar eşit hacimde karıştırılmış ise : Karışımın öz kütlesi; sıvıların öz kütlelerinin aritmetik ortalamasıdır

İki sıvı eşit kütlelerde karıştırılmış ise :Karışımın öz kütlesi şu bağıntıyla hesaplanır

NOT: Bir karışımın öz kütlesi bileşenlerinin öz kütleleri arasında bir değere sahiptir Örneğin, su ile alkolden oluşan bir karışımın öz kütlesi alkolün öz kütlesinden ( 0,8 g / cm3 ) yüksek ,suyun öz kütlesinden
(1 g / cm3) düşüktür

Öz hacim : Arı bir maddenin birim kütlesinin hacmidir Öz hacim öz kütlenin tersidir Maddenin her üç hali içinde ayırt edicidir Bir maddenin sıcaklığı değiştirilerek öz kütlesi değiştirilirse öz kütle – öz hacim grafiği ters orantılı olur


Buhar basIncI:

Buharlaşma hem açık kaplarda hem de kapalı kaplarda olurAçık kaplarda buharlaşma sıvı tamamen bitinceye kadar devam ederken , kapalı kaplarda sıcaklıkta sabitse bir süre sonra yoğunlaşma da başlar, çünkü buhar haline geçen moleküller birbirleriyle çarpışırken enerji alışverişinde bulunurlar Enerjisi azalan molekül tekrar sıvı hale dönüşürBu olaya yoğunlaşma denir
Buharlaşan molekül sayısı ile yoğunlaşan molekül sayısı birbirine eşit olunca dinamik bir denge kurulurBu denge sırasında buhar moleküllerinin sayısı değişmediği için buharın yaptığı basınç da değişmez Bu basınca , sıvının o sıcaklıktaki denge buhar basıncı yada kısaca buhar basıncı denir


BUHAR BASINCI
1 Sıcaklık arttıkça artar
2 Moleküller arası çekim kuvveti arttıkça azalır
3 Sıvıda çözünmüş katı madde oranı arttıkça azalır

Dİkkat:Sıvıların buhar basınçları sıvının miktarına ve sıvının yüzey alanına ve buharın hacmine bağlı değildir


*Molekülleri arasındaki çekim kuvveti zayıf olan sıvının buharlaşması kolay olduğu için buhar basıncı yüksektirBuhar basınçları yüksek olan sıvılar uçucudur
* Aynı sıcaklıkta iken buhar basıncı yüksek olan (uçucu) sıvının kaynama sıcaklığı düşüktür

GAZ HALİ: Gazlar titreşim , dönme ve öteleme kinetik enerjisine sahiptirler Molekülleri arasındaki boşluklar çok fazla olduğu için sıkıştırılabilirlerbu yüzden bulundukları kabı doldururlar (Daha sonra gaz hali ayrıntılı olarak işlenecektir)
Aşağıda arı maddelerin hal değişimlerine ilişkin terimler gösterilmiştir




FAZ DİYAGRAMI
Saf bir maddenin belirli sıcaklık ve basınçtaki fiziksel durumunu belirlemek için maddenin faz diyagramından yararlanılır Her maddenin kendine has bir faz diyagramı vardır Maddeler yüksek basınç düşük sıcaklıkta katı halde, yüksek sıcaklık düşük basınçta gaz halinde bulunma eğilimindedir
Örneğin, suyun faz diyagramı aşağıdaki gibidir


O noktası suyun her üç fazının da aynı anda bulunabileceği sıcaklık ve basıncı gösterir
(Bu koşullar 4,58 mm Hg basınç ve 0,01 0 C sıcaklıktır) bu noktaya üçlü nokta denir
OA,OB ve OC çizgileri maddeyi üç bölmeye ayırır Bu üç bölmede maddenin hangi hallerde bulunduğu faz diyagramı üzerinde gösterilmiştir
OA çizgisi katı – sıvı ,
OB çizgisi sıvı – gaz ,
OC çizgisi ise katı – gaz
denge durumunu belirtir
Çizgiler maddenin çeşitli basınçlardaki hal değiştirme sıcaklıklarını gösterir
Not : Tüm maddelerin faz diyagramında , katı – sıvı çizgisinin sıcaklık ekseni ile yaptığı açı 90 0 ‘ ye yakındır Bu nedenle basıncın donma sıcaklığına etkisi çok azdır
Suyun faz diyagramında katı – sıvı çizgisi biraz sola yatması bize suyun donma sıcaklığının, basınç arttıkça düştüğünü gösterir

Saf Bir Maddenin Hal Değişim Grafiği
Isıtılan bir katının sıcaklığı erime sıcaklığına kadar yükselir, erime sıcaklığında sabit kalır Erime tamamlandıktan sonra sıvının sıcaklığı tekrar yükselir, kaynama sıcaklığında sabit kalır Kaynama tamamlandıktan sonra buharın sıcaklığı artar Bu olaya ilişkin grafik aşağıdaki gibidir

Grafiğin değişik bölgelerindeki enerji değişimi şöyledir
Kinetik enerji : Hareket enerjisidir Sıcaklık arttıkça artar
Potansiyel enerji : Maddenin durumu itibariyle sahip olduğu enerjidir İtme ve çekmenin olduğu her yerde potansiyel enerji vardır Tanecikler arasındaki uzaklık arttıkça potansiyel enerji azalır Bu durumda bir maddenin sıcaklığı yükselirken kinetik enerjisi artar Ancak taneciklerin arasındaki uzaklığın artması nedeni ile potansiyel enerjileri az da olsa azalır Hal değişimi sırasında ise, sıcaklık değişmediği için taneciklerin kinetik enerjileri değişmez Bu arada verilen ısı maddenin potansiyel enerjisini artırır
Sıcaklığın değiştiği I, III ve V bölgelerinde madde homojendir Sıcaklık zamanla arttığı için kinetik enerji artar Tanecikler arasındaki uzaklık artışı ihmal edildiği için potansiyel enerji değişmez
Sıcaklığın sabit kaldığı II ve IV bölgelerinde madde heterojen görünümlüdür Sıcaklık zamanla sabit kaldığı için kinetik enerji değişmez, potansiyel enerji artar
Sıcaklık değişikliğinin olduğu bölgelerdeki alınan ya da verilen ısı miktarını hesaplayabilmek için ;
Q = m cDt
bağıntısı kullanılır
Bağıntıdaki ;
Q = ısı ; birimi kalori (cal)
m = kütle ; birimi gram (g)
c = öz ısı ; birimi cal / g oC
Dt = sıcaklık değişimi ; birimi oC

Öz Isı (Isınma ısısı ya da spesifik ısı ) : Bir maddenin 1 gramının sıcaklığını 1 oC değiştirmek için gereken ısı miktarıdır Örneğin; suyun değişik halleri için öz ısı değerleri aşağıda gösterilmiştir
cbuz : 0,5 cal/goC
csu : 1 cal/goCsu : 1 cal/goC
cbuhar : 0,5 cal/goCbuhar : 0,5 cal/goC


Isı sığası (Isı kapasitesi) :Bir maddenin sıcaklığını
1 oC yükseltmek için gerekli ısıya ısı sığası ya da su cinsinden değeri denir Kütle ile öz ısının çarpımı (mc) ısı sığasıdır C ile gösterilir Birimi cal / oC tur
Sıcaklık değişiminin olmadığı bölgelerdeki hesaplamalar için;

Q = m L erime ya da Q = m L buharlaştırma
bağıntıları kullanılır
Bağıntıdaki ;
Q : ısı (cal)
m : kütle (g)
Le : Erime ısısı (cal / g)
Lb : Buharlaşma ısısı (cal / g)
Hal Değişim ısısı (L):
Bir maddenin 1 gramının tamamen hal değiştirebilmesi için alınması ya da verilmesi gereken ısı miktarına hal değişim ısısı denir Hal değişim ısıları erime ısısı (L e ), buharlaşma ısısı (L b ), donma ısısı (L d ) ve yoğunlaşma ısısı (L y )dır
Daima L b > L e
L y > L d dir
Genleşme Katsayısı
Maddelerin ısınma sonucu boyunda , yüzeyinde veya hacmindeki büyümeye genleşme denir
Katı bir maddenin sıcaklığı 1oC arttırıldığında;
*birim uzunluğunda meydana gelen artışa boyca uzama katsayısı ( a )
*birim yüzeyinde meydana gelen artışa yüzeyce genleşme katsayısı ( 2a )
*birim hacminde meydana gelen artışa hacimce genleşme katsayısı ( 3a )
denir
Bu katsayılar katılar için ayırt edici özelliktir
Sıvılar için yalnız hacimce genleşme katsayısı ayırt edicidir
Bütün gazların genleşme katsayıları aynı, olup ayırt edici özellik olarak kullanılamaz

Esneklik Katsayısı :Bir cismin kuvvet etkisi ile şeklini değiştirmesi, kuvvet kaldırılınca eski haline dönmesi özelliğine esneklik denir
Katılar için esneklik katsayısı ayırt edici özelliktir

İletkenlik Katsayısı :Elektriği ileten maddelerin, elektrik iletkenlikleri farklıdır Bu farklılık katılar için ayırt edici özellik olarak kullanılır ( 1 / 273 )

Çözünürlük
İki ya da daha çok maddenin oluşturdukları homojen karışıma çözelti denir Çözeltiler çözücü ve çözünenden oluşur Çözeltide miktarı çok olan maddeye çözücü, miktarı az olan maddeye çözünen denir Belli bir sıcaklık ve basınçta doymuş bir çözelti elde etmek için, 100 mL çözücüde çözünmesi gereken madde miktarına o maddenin çözünürlüğü denir Birimi g madde / 100 g çözücüdür Çözünürlük; çözücü ve çözünen cinsine, sıcaklığa ve gazlarda basınca bağlıdır Kimyasal yapısı birbirine benzeyen maddeler birbiri içinde çözünür Örneğin; yağ suda çözünmez, alkolde çözünür
Genel olarak katıların çözünürlüğü sıcaklıkla doğru, gazların çözünürlüğü sıcaklıkla ters orantılıdır Basınç, katıların ve sıvıların çözünürlüğünü etkilemez
Çözünürlük, maddenin her üç hali içinde ayırt edicidir





Not: Çözünürlüğün ayırt edici özellik olabilmesi için aynı sıcaklıkta ,aynı çözücüdeki çözünürlükler dikkate alınmalıdır
Çözeltiyi karıştırmak ve çözünen maddenin tanecik büyüklüğünü değiştirmek çözünürlüğü etkilemez Ancak çözünme hızını değiştirir Karıştırma ve tanecik boyutunu küçültme çözünme hızını arttırır

Ayırt edici özellik

Katı

Sıvı

Gaz

Öz kütle

+

+

+

Öz hacim

+

+

+

Kaynama Sıcaklığı

-

+

-

Donma Sıcaklığı

-

+

-

Erime Sıcaklığı

+

-

-

Yoğunlaşma Sıcaklığı

-

-

+

Öz ısı

+

+

+

Genleşme katsayısı

+

+

-

Esneklik katsayısı

+

-

-

İletkenlik katsayısı

+

-

-

Çözünürlük

+

+

+

Maddelerin Genel Sınıflandırılması

Homojen madde

Heterojen madde

Arı madde

Çözelti

Süspansiyon

Emülsiyon

Aeresol

Element

Bileşik

Homojen Madde:Tüm özellikleri her yerinde aynı olan maddedir Arı maddeler, çözeltiler ve gaz karışımları homojendir Hepsi arı su olan kar, buz, yağmur, çiğ, kırağı homojen maddelerdir

Heterojen Madde: Değişik yerlerinde değişik özellikler gösteren maddelerdir Yer altından çıkarılan maden filizleri, kaya parçası, odun parçası, bitki yaprağı, sis, ayran, süt, beton, bulut, boya, tentürdiyot birer heterojen maddedir
·Arı maddeler daima homojendir
·Karışımlar ise homojen ya da heterojen olabilir

Saf (Arı) madde : Tek cins tanecik (atom, molekül ) içeren belirli ayırt edici özellikleri olan homojen maddelere denir Arı maddeler elementler ve bileşiklerdir

SAF MADDELER

ELEMENTLER

BİLEŞİKLER

Metaller

Asitler

Ametaller

Bazlar

Yarı metaller

Tuzlar

Oksitler

Element : Tek cins atom içeren ve kimyasal yöntemlerle daha basit bileşenlere ayrıştırılamayan maddelerdir Elementler sembollerle gösterilir Fe, Cu, Au gibi elementler tek atomlu; O2, H2, P4, S8 gibi elementler çok atomludur Elementler metal, ametal ve yarı metal olarak sınıflandırılır

Metallerin genel özellikleri
·Parlaktırlar
·Isı ve elektriği iyi iletirler
·Tel ve levha haline getirilebilirler
·Oda koşullarında (cıva hariç) katıdırlar
·Serbest halde tek atomlu olarak bulunurlar
·Bileşiklerinde yalnız pozitif değerlik alırlar
·Genellikle oksitlerinin sulu çözeltisi baz özelliği gösterir
·Kendi aralarında bileşik oluşturamazlar Alaşım denilen homojen karışımları oluştururlar Pirinç (Zn+Cu), Lehim (Pb+Sn) gibi

Ametallerin genel özellikleri

·Görünümleri renkli ya da mattır
·Isı ve elektriği iletmezler ( Grafit hariç )
·Tel ve levha haline getirilemezler , kırılgandırlar
·Oda koşullarında katı,sıvı ve gaz halinde bulunabilirler
·Serbest halde molekül yapılıdırlar
·Bileşiklerinde pozitif ve negatif değerlik alabilirler
·Genellikle oksitlerinin sulu çözeltisi asit özelliği gösterir
·Metallerle ya da kendi aralarında bileşik oluşturabilirler

Yarı metallerin özellikleri :

Bazı özellikleri metallere bazı özellikleri de ametallere benzeyen elementlerdir B, Si, Ge, As, Se, Sb, Te, Po ve Bi yarı metaldir
·Tümü oda sıcaklığında katı haldedir
·Orta derecede iletkendirler
·Erime ve kaynama sıcaklıkları yüksektir
·Kendi aralarında ve ametallerle yaptıkları bileşiklerde kovalent bağlıdırlar

Bİleşİk : En az 2 farklı cins atomdan oluşmuş maddelere denir Kimyasal yöntemlerle daha basit bileşenlerine ayrıştırılabilir Bileşikler formüllerle gösterilir

Bileşiklerin Genel Özellikleri:
·Homojen maddedirler
·Bileşikteki elementlerin kütleleri arasında sabit bir oran vardır
·Bileşikler formülle gösterilir Bir bileşiğin molekül formülünden,bileşiği oluşturan elementlerin cinsleri, sayıları ve birleşme oranları anlaşılır
·Bileşiklerin ayırt edici özellikleri vardır
·Bileşiği oluşturan elementler, kendi kimyasal özelliklerini kaybederler
·Bileşikler , bileşenlerine ancak kimyasal yollarla ayrıştırılabilirler

Karışım :Fiziksel yöntemlerle daha basit bileşenlerine ayrıştırılabilen , iki ya da daha fazla arı maddenin istenilen oranda karışmasıyla oluşmuş maddeler topluluğudur

Karışımların Genel Özellikleri

·Karışımlar ,uygun fiziksel koşullarda fiziksel yöntemlerle bileşenlerine ayrılabilirler
·Karışımı oluşturan maddelerin kimyasal özellikleri değişmez
·Belirli bir formülleri yoktur
·Ayırt edici özellikleri yoktur
·Karışımlar homojen ya da heterojen olabilir
Katı, sıvı içinde dağılmışsa oluşan heterojen karışıma Süspansiyondenir
Sıvı, sıvı içinde dağılmışsa oluşan heterojen karışıma emülsiyondenir
Sıvı, gaz içinde dağılmışsa oluşan heterojen karışıma aeresoldenir
Karışım : Fiziksel yöntemlerle daha basit bileşenlerine ayrıştırılabilen , iki ya da daha fazla arı maddenin istenilen oranda karışmasıyla oluşmuş maddeler topluluğudur

Karışımların Genel Özellikleri

·Karışımlar ,uygun fiziksel koşullarda fiziksel yöntemlerle bileşenlerine ayrılabilirler
·Karışımı oluşturan maddelerin kimyasal özellikleri değişmez
·Belirli bir formülleri yoktur
·Ayırt edici özellikleri yoktur
·Karışımlar homojen ya da heterojen olabilir
Katı, sıvı içinde dağılmışsa oluşan heterojen karışıma Süspansiyondenir
Sıvı, sıvı içinde dağılmışsa oluşan heterojen karışıma emülsiyondenir
Sıvı, gaz içinde dağılmışsa oluşan heterojen karışıma aeresoldenir

BİLEŞİK İLE KARIŞIM ARASINDAKİ FARKLAR

BİLEŞİKLER

KARIŞIMLAR

Bileşenleri arasında belli bir oran vardır

Doygunluk sınırının altında olmak koşuluyla belli oran yoktur

Belirgin ayırt edici özellikleri vardır

Ayırt edici özellikleri yoktur

Belirli formülleri vardır

Belirli formülleri yoktur

Oluşumları kimyasaldır

Oluşumları fizikseldir

Kimyasal yöntemlerle bileşenlerine ayrıştırılabilir

Fiziksel yöntemlerle bileşenlerine ayrılabilir

Bileşenleri özelliklerini kaybederler

Bileşenleri özelliklerini kaybetmezler

KARIŞIMLARI AYIRMA YÖNTEMLER

Karışımlar fiziksel yöntemlerle bileşenlerine ayrılır

HOMOJEN KARIŞIM

Kullanılan özellik

Kullanılan yöntem

KATI - KATI

En farkı

Eritme

KATI - SIVI

Kn farkı

Buharlaştırma, Basit damıtma

SIVI - SIVI

Kn farkı

Ayrımsal damıtma

SIVI - GAZ

Çözünürlük farkı

-

GAZ - GAZ

Yn farkı

Yoğunlaştırma

HETEROJEN KARIŞIM

Kullanılan özellik

Kullanılan yöntem

KATI - KATI

Çözünürlük

Ayrımsal kristallendirme

Öz kütle farkı

-

Elektriklenme

-

Mıknatıslanma

-

KATI - SIVI

Tanecik boyutu farkı

Süzme

SIVI - SIVI

Öz kütle farkı

Ayırma hunisi

BİLEŞİKLERİ AYIRMA YÖNTEMLERİ

Bileşikler kimyasal yöntemlerle ayrıştırılabilirler Bileşikleri ayrıştırabilmek için mutlaka enerji verilmelidir

1)Isı enerjisi yardımıyla ayrıştırma:

Bazı bileşikler ısıtıldıklarında kendisini oluşturan basit maddelere ayrışabilirler Bileşiklerin ısı ile ayrıştırılmasından endüstride ve günlük yaşantıda sık sık yararlanılır Örneğin; kireç, topraktan çıkarılan kireç taşının ısıtılmasıyla elde edilir Kireç taşı ısı enerjisiyle sönmemiş kireç (Kalsiyum oksit = CaO ) ve CO2 ’ e dönüşür

2) Elektrik enerjisiyle ayrışma :

Elektrik enerjisi kullanılarak yapılan ayrıştırma işlemlerine genel olarak elektroliz denir İyon yapılı bileşiklerin sıvıları ve sulu çözeltileri elektroliz yoluyla elementlerine ayrılabilir ( Bu konu ile ilgili daha ayrıntılı bilgi elektro kimya konusunda verilecektir)


3)Başka ayırma teknikleri:
Her bileşiğin ayrıştırılmasında özel bir yöntem bulunabilir
Demir oksit + karbon demir + karbondioksit

MADDE İLE İLGİLİ SORULAR

1

Arı Madde

Kaynama sıcaklığı

Öz kütle(g/cm3)

Çözünürlük

X(s)

80,1

0,88

Y' de çözünmez

Y(k)

220

1,2

X' de çözünmez

Z(s)

100

1

Y' yi çözer

Yukarıdaki çizelgede X ve Z sıvısı ile Y katısının bazı özellikleri verilmiştir
Buna göre ;
I X ve Y
II X ve Z
IIIY ve Z
karışımlarını ayırmada kullanılan yöntemler hangisinde doğru gösterilmiştir?
I II III
A) Öz kütle Çözünürlük Ayırma hunisi
B) Tanecik boyutu Kn farkı Süzme
C) Süzme Öz kütle Kn farkı
D) Süzme Kn farkı Çözünürlük
E) Öz kütle Tanecik boyutu Kn farkı
2

Madde

EN ( o C )

KN ( o C)

X

-90

30

Y

0

100

Z

69

120

Erime ve kaynama sıcaklıkları verilen arı X, Y ve Z maddeleriyle oda koşullarında heterojen karışımlar hazırlanıyor
Buna göre;
I X ve Y ‘den oluşan karışım emülsiyondur
II X ve Z ‘den oluşan karışım süspansiyondur
III Y ve Z ‘den oluşan süzme yöntemiyle ayrılır
yargılarından hangileri doğrudur?
A ) Yalnız II B ) I ve II C ) II ve III D ) I ve III E ) I, II ve III
3
X: Tek cins atomlardan oluşan maddedir
Y: İki ayrı tür atom içeren arı maddedir
Z: Ayrımsal damıtma yöntemiyle bileşenlerine ayrılabilen homojen sıvıdır
Buna göre , X, Y ve Z maddelerinin sınıflandırılması hangi seçenekte doğru gösterilmiştir?
X Y Z
A) Element Çözelti Bileşik
B) Bileşik Element Çözelti
C) Element Bileşik Çözelti
D) Çözelti Bileşik Element
E) Bileşik Çözelti Element
4
A, B, C saf katılarının bazı özellikleri çizelgede verilmiştir

Katı

A

B

C

Öz kütle(g/cm3)

2,2

0,9

1,8

Suda çözünme

Çözünür

Çözünmez

Çözünmez

Buna göre ;
I A ile B
II B ile C
III A ile C
Katılarının toz hallerinden oluşturulan karışımlardan hangileri yalnız su kullanılarak bileşenlerine ayrılabilir? (d su = 1g / cm3 )
A) I, II ve III B) I ve II C) I ve III D) II ve III E) Yalnız I
5
Aşağıdakilerden hangisi etil alkol bileşiğinin kimyasal özelliğidir?
A ) 20 o C ‘ de öz kütlesi 0,79 g/cm3 ‘tür
B ) Öz ısısı 0,552 kal / g 0C ‘dir
C ) Su ile homojen karışım oluşturur
D ) Yanması sonucu CO2 ve H2O açığa çıkar
E ) Elektriği iletmez
6
Genleşme katsayısı, - 10oC‘ta X arı maddesi için ayırt edici bir özellik iken; 120oC‘de aynı madde için ayırt edici değildir
Buna göre ;
I – 10oC‘ta X katıdır
II –10oC‘ ta X sıvıdır
III 120oC‘ ta X gazdır
yargılarından hangilerinin doğruluğu kesindir?

A) Yalnız I B) Yalnız II C) Yalnız III D) II ve III E) I ve III
7

100C’ taki 100 gram X katısının, ısıtma gücü 5 kal/ s olan ısıtıcı ile ısıtılmasına ilişkin sıcaklık – zaman grafiği gösterilmiştir
Buna göre,
I X katısının öz ısısı 0,3 kal/g0C tur
IIX katısının erime ısısı 30 kal/gdır
IIIX sıvısının öz ısısı 05 kal/g0C tur
yargılarından hangileri doğrudur?
A) Yalnız I B) Yalnız II C) I ve II D) II ve III E) I, II ve III
8

Arı bir maddenin sıcaklık ve basınca bağlı olarak bulunabileceği fiziksel haller grafikte gösterilmiştir
Buna göre aşağıdakilerden hangisi yanlıştır?
A ) P3 dış basınç ise t1 ve t2 0 C‘ta hal değişimi olur
B ) P2 basıncı ve t2 0 C ‘ta maddenin her üç fiziksel hali birlikte bulunabilir
C ) P2 basınç ve t1 0 C‘ta madde katı haldedir
D ) P1 basıncındaki katı maddenin sıcaklığı artırılırsa erir
E ) t2 sıcaklığındaki gazın basıncı yeterince artırılırsa yoğunlaşır
9
X, Y ve Z arı sıvıları için aşağıdaki bilgiler veriliyor
Aynı basınçta;
* Z kaynarken X gazdır
* X kaynarken Y gazdır
Buna göre X, Y ve Z sıvılarının aynı ortamda kaynama sıcaklıkları hangisinde doğru gösterilmiştir?
A) Z > X > Y
B) Y > Z > X
C) Y > X > Z
D) Z > Y > X
E) X > Y > Z
10
Hacim madde miktarının ölçülmesinde güvenilir bir ölçü değildir Örneğin; su ile alkol karıştırıldığında hacimde % 5 azalma olur
Buna göre eşit hacimlerde alkol ( d=0,8 g /cm3 ) ve su (d = 1 g / cm3 ) karıştırıldığında oluşan homojen karışımın öz kütlesi kaç g / cm3 ‘tür?
A) B) C) D) E)
11

Maddeimages/ma10agif

Erime sıcaklığı (0C)

Kaynama sıcaklığı (0C)

X

20

110

Y

-5

72

Yukarıdaki X ve Y arı maddelerinin erime ve kaynama sıcaklıkları verilmiştir

Buna göre,
I X ‘in kaynama sıcaklığında Y gazdır
II Y ‘nin erime sıcaklığında X sıvıdır
III X’in sıvı olduğu sıcaklık aralığında, ısıtılan Y hal değişimi gösterir
yargılarından hangileri doğrudur?
A) Yalnız II B) I ve II C) I ve III D) II ve III E) I, II ve III
12 Sıvı Öz kütle(g / cm3 )
Arı X 1,0
Arı Y 1,6
X ve Z karışımı 1,2
Y ve Z karışımı 1,4
Çizelgede, dört farklı sıvının aynı sıcaklıktaki öz kütleleri verilmiştir Buna göre arı Z sıvısının öz kütlesi kaç g / cm3 olabilir?
A) 1,1 B) 1,2 C) 1,3 D) 1,4 E) 1,5
13

Arı X sıvısına uygulanan a ve b işlemlerine ilişkin kütle ( m ) – hacim ( V ) grafiği yukarıda gösterilmiştir
Bu işlemlerle ilgili ;
I a işleminde sabit sıcaklıkta X sıvısı eklenmiştir
II b işleminde X sıvısının sıcaklığı yükseltilmiştir
III a işleminde X sıvısının öz kütlesi artmıştır
yargılarından hangileri doğrudur ?
A) Yalnız I B) Yalnız II C) I ve II D) I ve III E) II ve III
14
Aşağıdakilerin hangisinde, verilen hal değişimine ait bilgiler doğrudur?
Hal değişimi Adı Isı alır / verir
A) Sıvı Gaz Buharlaşma verir
B) KatıGaz Süblimleşme alır
C) Sıvı Katı Erime verir
D) Gaz Sıvı Yoğunlaşma alır
E) Katı Sıvı Donma alır
15
Sıcaklıkları ve hacimleri eşit olan X ve Y sıvılarının farklı olduğunu kanıtlamak için ;
I Kütle
II Öz ısı
III Çözünürlük
özelliklerinden hangileri kanıtlamak tek başına yeterlidir?
A ) Yalnız I B ) Yalnız II C ) I ve II D ) II ve III E ) I, II ve III
16
Emülsiyon, süspansiyon ve çözelti için,
I Fiziksel yöntemlerle kendilerini oluşturan maddelere ayrılabilmeleri
II Heterojen olmaları
III Bileşenlerinin özelliklerini koruması
özelliklerinden hangileri ortaktır?
A ) Yalnız I B ) Yalnız II C ) I ve II D ) I ve III E ) II ve III
< Sayfa 3 >
16
I Homojen olması
II Sabit basınçta belirli sıcaklığa sahip olma- sı
III Kimyasal değişme sonucu farklı arı maddelere ayrışması
Yukarıdaki özelliklerden en az hangilerinin bilinmesi , maddenin bileşik olduğunu kanıtlar ?
A ) Yalnız I B ) Yalnız II C ) Yalnız III D ) I ve II E ) I, II ve III
17
Birbiri içinde çözünmeyen X (k) ile Y ve Z sıvılarından oluşan karışımı bileşenlerine ayırmak için sırasıyla hangi işlemler uygulanmalıdır?
A ) Süzme, buharlaştırma
B ) Süzme, ayırma hunisi ile ayırma
C ) Buharlaştırma, süzme
D ) Süzme, ayrımsal damıtma
E ) Ayrımsal damıtma, süzme
18
Demir tozu, sofra tuzu ve naftalinden oluşan bir karışımı su kullanarak bileşenlerine ayrılmak isteniyor Bu ayırmayı gerçekleştirmek için aşağıdaki işlemlerden hangisine gerek yoktur?
A ) Mıknatıs kullanma
B ) Suda çözme
C ) Süzme
D ) Buharlaştırma
E ) Ayrımsal kristallendirme
19
K : Elektrolizle bileşenlerine ayrılıyor
L : Aynı tür atomlardan oluşuyor
M : Ayrımsal damıtma ile bileşenlerine ayrılıyor
Buna göre, K, L ve M için yapılan aşağıdaki sınıflamalardan hangisi doğrudur?
K L M
A ) Bileşik Karışım Element
B ) Karışım Element Bileşik
C ) Element Bileşik Karışım
D ) Bileşik Element Karışım
E ) Karışım Bileşik Element
20

Ayırt Edici Özellik

Arı Madde

X

Y

Z

Öz kütle

+

+

+

Esneklik katsayısı

-

-

+

Yoğunlaşma sıcaklığı

-

+

-

Yukarıdaki tabloda aynı koşullardaki ayırt edici özellikleri ( + ) ile gösterilen X, Y ve Z arı maddelerinin fiziksel halleri hangi seçenekte doğru gösterilmiştir?
X Y Z
A) Katı Sıvı Gaz
B) Sıvı Gaz Katı
C) Gaz Sıvı Katı
D) Katı Gaz Sıvı
E) Sıvı Katı Gaz

dönem ödevi gibi olmuş valla

Maddenin özellikleri vardır

Çelik serttir, bunun için çelikten araçlar yapılır Alüminyum ısıyı iyi iletir, bu sebepten alüminyumdan mutfak eşyası yapılır Bunun gibi, çeşitli maddelerin çeşitli özellikleri vardır Ağırlık, hacim gibi bazı özellikler bütün cisimlerin ortak özelliğidir Bu gibi özelliklere genel özellikler denir Fakat bazı cisimlere has olan özellikler de vardır, bunlara o cisimlerin özel özellikleri denir Mesela cıvanın adi sıcaklıkta sıvı oluşu, suyun yoğunluğunun + 4°C'da maksimum oluşu gibi

Biz cisimlerin özel özelliklerini inceleyerek onları birbirinden ayırt eder ve bu özellikleri iyice tanıyarak onlardan faydalanma yollarını ararız Altının paslanmama özel özelliğinden faydalanarak dişlerimizi kaplarız, elmasın çok sert olmasından faydalanarak camlarımızı onunla keseriz Şimdi maddenin bazı genel özelliklerini inceleyelim
a) Hacim maddenin genel bir özelliğidir Her cismin belirli şartlarda belirli bir hacimi vardır Mesela belirli bir sıcaklık ve basınç altında bir gazın belirli bir hacmi vardır
b) Kütle: Her cisim belirli miktarda madde ihtiva eder işte bir cismin ihtiva ettiği madde miktarı o cismin kütlesidir Bir cismin kütlesi değişmez Biz bir cismi sıkıştırarak hacmini küçültebiliriz, fakat ihtiva ettiği madde yani cismin kütlesi değişmez Bu kütle cismin bulunduğu yere de bağlı değildir Cisim dağ başında, bir kuyu dibinde Ankara'da Paris'te nerede olursa olsun kütlesi hep aynıdır

c) Ağırlık: Eğer biz bir taş parçasını serbest bırakacak olursak yer bunu kendine doğru çeker ve taş yere düşer Bu halde biz, taş yer tarafından çekiliyor deriz
işte bir cisme etki eden yer çekimi kuvvetine o cismin ağırlığı adı verilir Cismin kütlesinin sabit, bulunduğu yerle değişmemesine mukabil; ağırlığı yerden yüksekliğine ve bulunduğu yerin coğrafi enlemine bağlıdır Yer aynı bir cismi Ankara'da, Paris'te, Londra'da aynı kuvvetle çekmez Aynı yerde, ihtiva ettikleri madde miktarları (yani kütleleri) eşit olan iki cisimden yere yakın olan cisim yerden yüksekte olan cisimden daha ağırdır, yani yer, yere yakın olan cismi daha büyük bir kuvvetle çeker
d) Maddenin eylemsizliği vardır: Hareketsiz (sükûnette) duran bir cisim kendiliğinden hareket geçemediği gibi, hareket halinde bulunan bir cisim de kendiliğinden sükûnet haline geçemez, yani bir cisim bulunduğu durumu muhafaza etmek ister İşte maddenin bu genel özelliğine eylemsizliği adı verilir

Bir cisim ancak bir kuvvetin etkisi altında durumunu değiştirir Hareket halinde bulunan bir lokomotif, buharı keser kesmez duramaz, eylemsizliğinden dolayı hareket halini muhafaza ederek hareketine devam eder, ancak raylarla tekerlekler arasındaki sürtünme kuvveti lokomotifi durdurur Bir otobüs içinde ayakta durduğunuzu düşününüz Otobüs hareket edince siz geriye doğru yıkılırsınız Aksi olarak hareket halinde bulunan otobüs içinde ayakta, bir tarafta tutunmadan durabilirken, otobüs âni olarak fren yapsa öne doğru yıkılırsınız