Havf ve Reca

Sual: Allah sevgisi ile Allah korkusunun diğer sevgi ve korkulardan farkı nedir?
CEVAP
Sevgi de, korku da çeşitlidir Allah sevgisi, ana-baba sevgisi ve hanım sevgisi farklıdır Allah korkusu ile düşman korkusu da çok farklıdır Kur’an-ı kerimde mealen, (Allah’tan nasıl korkmak gerekiyorsa, öyle korkun) buyuruluyor (Âl-i İmran 102)

Allahü teâlânın istediği gibi, Allah’tan korkmaya takva denir Takva, Allah’a iman edip, Onu sevmek, Ona kulluk etmek, yani Onun emir ve yasaklarına riayet etmektir Düşmandan korkmak takva değildir Düşmana iman edilmez Düşmanın bizzat Cennete ve Cehenneme koyma yetkisi de yoktur Düşmanın sadece zarar vermesinden korkulur Şu halde iki korku arasında çok fark vardır Yine, (Eğer iman etmişseniz, onlardan [düşmanlardan] değil benden korkun) buyuruluyor (Âl-i İmran 175)

İman etmeyen için, Allah korkusu bahis konusu olamaz İman edenin de, imanın tadını bulması için, Allahü teâlâyı çok sevmesi ve kâfir olmaktan çok korkması gerekir Hadis-i şerifte buyuruluyor ki:
(Allahü teâlâyı ve Resulünü her şeyden çok seven, yalnız Allah’ın sevdiklerini seven ve küfre düşme korkusu, ateşte yanma korkusundan çok olan kimse imanın tadını bulur) [Buhari]

Allah korkusu ve Allah sevgisi, insanları saadete kavuşturan iki kanat gibidir İman eden ve imanın tadını bulan da Allahü teâlâyı çok sever Kur’an-ı kerimde mealen buyuruluyor ki:
(İman edenlerin Allah sevgisi çok sağlamdır) [Bekara 165]

Kişi, bilmediği şeyi sevmez veya ondan korkmaz Allahü teâlâyı çok seven ve Onu iyi tanıyan, Allah’tan çok korkar Allahü teâlâyı en iyi tanıyan da Peygamber efendimiz olduğu için, en çok korkan da elbette Odur (İçinizde Allah’tan en çok korkan benim) buyurmuştur (Buhari)

Peygamberlerden sonra Allahü teâlâyı en iyi tanıyan, onların vârisi olan âlimler ve onlara yakın olanlardır Kur’an-ı kerimde de mealen buyuruluyor ki:
(Allah’tan, kulları içinde, ancak âlimler korkar) [Fatır 28]

Akıllı insan, nimet sahibinin sevgisini kaybetmekten çok korkar Ayrıca Ona isyan edip azaba müstehak olmaktan da korkar Demek ki, Allah korkusu, sevileni kaybetmekten meydana gelen bir korku olduğu gibi, Ona isyan ederek tehlikelere maruz kalmaktan da meydana gelen bir korkudur Allahü teâlâdan celal sıfatı sebebiyle korkmak, günahı sebebiyle korkmaktan daha üstündür Sadece günahı sebebi ile korkan kimse, günah işlemeyi bırakınca, (Günahları bıraktığıma göre, artık Allah’tan niçin korkayım) diyebilir Allah’tan korkan, korkunun gereğini yapan kimse akıllıdır Çünkü hadis-i şerifte buyuruluyor ki:
(Aklın çokluğu, Allah korkusunun çokluğu ile belli olur) [İ Muhber]

Sual: Allah’tan korkmak ne demektir?
CEVAP
Allah’tan korkmak, bir zalimden korkmak gibi değildir Bu korku, saygı ve sevgi ile karışık olan bir korkudur

Aşıkların maşuklarına karşı yazdıkları şiirlerde, böyle korku içinde olduklarını bildiren beyitleri az değildir Maşukunu kendinden pek yüksek bilen bir aşık, kendini o sevgiye layık görmeyerek, hislerini böyle korku ile anlatmaktadır

İnsan, sevdiği kimseyi, herhangi bir şekilde üzmekten korkar Allahü teâlâyı ise, herkesten çok sevmek gerekir Allah’ı çok seven bir kimse, herhangi bir yanlış iş yapıp, Onu üzerim diye çok korkar
Bizleri yoktan var eden ve çeşitli nimetler ihsan eden Rabbimizi elbette çok sevmek gerektiği gibi, bu sevgiyi kaybetmekten de çok korkmak gerekir

Allah’tan korkmak büyük derecedir Kur'an-ı kerimde mealen buyuruluyor ki:
(Allah indinde en kıymetliniz, Ondan en çok korkanınızdır) [Hucurat 13]
(Allah’tan korkun! Biliniz ki Allah’ın azabı çok çetindir) [Bekara 196]
(Allah’tan korkun ki, kurtuluşa eresiniz) [Maide 100]

Âlimler ve arifler buyuruyor ki:
Allah’tan korkanın kalbi hikmetle dolar
Kalbinde Allah korkusu bulunmayan kalbler harap olmuştur
Allah’tan korkmanın alameti, kendini hasta görüp, ölüm korkusuyla bütün isteklerinden kaçınmaya çalışmaktır Allah’tan korkan kimse, Allahü teâlânın rahmetinin çok bol olduğunu bilir Kur'an-ı kerimde mealen buyuruluyor ki:
(Kim günah işler veya kendine zulmeder, sonra pişman olup, mağfiret dilerse, Allah’ı çok affedici, çok merhametli bulur) [Nisa 110]

(Allah’ın rahmetinden ümidinizi kesmeyin; çünkü kâfirlerden başkası, Allah’ın rahmetinden ümidini kesmez) [Yusüf 87]

Allahü teâlânın azabı şiddetli olduğu gibi, rahmeti daha boldur Hadis-i şeriflerde buyuruluyor ki:
(Rabbinizden bahsedince, korku verecek şey söylemeyin!) [Beyheki]
(Allahü teâlâyı kullarına sevdirin ki, Allahü teâlâ da sizi sevsin!) [Taberani]

(Eğer kul, Allahü teâlânın ne kadar affedici olduğunu bilseydi, haram işlemekten çekinmezdi Azabının da ne kadar şiddetli olduğunu bilseydi, hep ibadet eder, hiç günah işlemezdi) [Nesefi]

İnsanları Allah’ın rahmetinden ümitsizliğe düşüren, onlara zorluk gösteren bir kişiye, Kıyamet günü Allahü teâlâ, (Sen kullarıma rahmetimden ümit kestirdin Bugün sen de rahmetimden mahrumsun) buyuracaktır Peygamber efendimiz de buyurdu ki:
(Allahü teâlânın rahmetinden ümit kestirip [dinden] nefret ettirene lanet olsun!) [Şir’a]

Allahü teâlânın rahmeti, dünyada mümin-kâfir herkesedir Ahirette, kâfirlere rahmetin zerresi yoktur
Âyet-i kerimede mealen, (Rahmetim her şeyi kaplamıştır) buyurulduktan sonra, (Rahmetim, benden korkup, haramlardan kaçan ve zekatlarını veren ve Kur'an-ı kerime inananlar içindir) buyuruluyor (Araf 156)

(Havf ve reca [korku ile ümit] arasında bulunan mümin, umduğuna kavuşur, korktuğundan emin olur) hadis-i şerifini düşünmeli, Allahü teâlânın azabından korkup, rahmetinden de ümit kesmemelidir! (Tirmizi)

Mümin orta yolda olmalıdır
Bir kimse, ne kadar âlim olursa olsun, ne kadar ibadet ederse etsin, kendisine muhakkak Cennetlik gözü ile bakmamalıdır İlmine, ameline güvenenler zarara uğrayabilir Bunun için daima Allahü teâlânın azabından korkmalı, hiç bir ibadetine güvenmemelidir! İlmine, ibadetine güvenmek, nasıl çok tehlikeli ise, kendini muhakkak Cehennemlik zannederek, Allahü teâlânın rahmetinden ümidini kesmek de tehlikelidir Mümin, orta yolda olmalıdır Yani Allahü teâlânın rahmetinden ümidini kesmemeli, azabından da emin olmamalıdır!

Allahü teâlânın rahmetinden ümidini kesmek caiz olmaz Her ibadet eden, muhakkak Cennetlik olmadığı gibi, her günahkâr da muhakkak Cehennemlik değildir

Hadis-i şeriflerde buyuruldu ki:
(Kıyamet günü Allahü teâlâ, "Dünyada beni bir defa hatırlayan veya korkup günahtan vazgeçeni Cehennemden çıkarın" buyurur) [Tirmizi]

(Allahü teâlânın mümine olan merhameti, her annenin çocuğuna olan merhametinden daha üstündür) [Buhari]

([İhlasla] "La ilahe illallah Muhammedün Resulullah" diyene Allahü teâlâ Cehennemi haram kılar) [Buhari]

Sual: Allah’ın emri ve yasaklarına riayet etmeden, Allah’ın rahmetinin çok olduğunu söyleyip, yalnız Onun rahmetinden ümidi kesmemek uygun mudur?
CEVAP
Allahü teâlâdan korkmalı, Onun rahmetinden ümidi kesmemelidir! Ümit, Reca, korkudan çok olmalıdır Böyle olanın ibadetleri zevkli olur Gençlerde korkunun daha fazla olması, ihtiyarlarda recanın daha fazla olması gerekir, denildi Hastalarda reca fazla olmalıdır Korkusuz reca ve recasız korku caiz değildir Birincisi emin olmak, ikincisi ümitsiz olmaktır Hadis-i kudside, (Kulumu, beni zan ettiği gibi karşılarım) buyuruldu Zümer suresindeki 53âyet-i kerimede mealen, (Allah bütün günahları affeder O gafurdur, rahimdir) buyuruldu Bunlardan, recanın fazla olması gerektiği anlaşılıyor (Allah korkusundan ağlayan, Cehenneme girmez) ve (Benim bildiğimi bilseydiniz, az güler çok ağlardınız) hadis-i şerifleri de, havfın yani korkunun fazla olması gerektiğini gösteriyor

Sual: Hep Allah’tan korku içinde mi yaşamak gerekir?
CEVAP
Kendini garanti Cennetlik bilmek gibi, kendini mutlaka Cehennemlik bilmek de çok tehlikelidir Allahü teâlâdan korkmalı ve rahmetinden ümidi kesmemeli, yani beyn-el-havfi ver-reca [korku ve ümit arasında] olmalıdır

Havf,Allahü teâlâdan korkmak, reca, Allahü teâlânın rahmetinden ümidini kesmemektir Sebebine yapışmadan bir şey beklemeye temenni,sebebine yapıştıktan sonra, beklemeye reca denir Temenni, insanı tembelliğe, reca ise, çalışmaya sevk eder Hadis-i şerifte, (Din işleri temenni ile doğru olmaz) buyuruldu

Bir kimse, en iyi tohumu bulup, mümbit toprağa eker, yabani otlardan temizler, gübreler ve gerekli ilaçlamalarını da yapar Allahü teâlâ da bu mahsulü çeşitli afetlerden korursa, bu beklemeye ümit denir İyi tohum atmaz, kültürel ve ilaçlı mücadelesini yapmazsa, üstelik toprak da mümbit değilse, bu tarladan iyi mahsul almak için beklerse, bu bekleyişe ümit denmez Çünkü sebeplerin hepsine yapışmamıştır Ama yine imkansız olmadığı için, buna temenni denir

Bunun gibi, doğru iman tohumunu kalbine yerleştirip, burasını fena ahlak dikenlerinden temizlerse, ibadet suyu ile iman ağacını sularsa, ölünceye kadar her türlü afetlerden koruması için Allahü teâlâya sığınırsa, yani vazifesini zamanında yaparsa, buna ümit denir Ümitten muhabbet doğar Muhabbet makamından yüksek makam yoktur

İman tohumu doğru olduğu halde, kötü ahlaktan temizlenmez ve ibadet suyu ile sulanmazsa, rahmet beklemek ahmaklık olur Hadis-i şerifte buyuruldu ki:
(Her istediğini yapıp, rahmete kavuşacağını ümit eden ahmaktır) [Tirmizi]

Demek ki, bütün sebeplere yapıştıktan sonra neticeyi beklemek ümit olur O halde ihlasla tevbe eden, kabul edildiğini ümit etmelidir Tevbe etmediği halde günahına üzülürse, üzülmesi tevbeye sebep olur
Cehennem tohumu ekip, Cennet beklemek büyük ahmaklıktır Salih amel işlemeden, büyüklerin kavuştukları dereceyi ümit etmek de akılsızlık olur

Her ibadet eden, Cennetlik olmadığı gibi, her günahkâr da Cehennemlik değildir Cenab-ı Hakkın gazabı düşünülerek ibadetlere güvenmemeli, af ve mağfireti de düşünülerek rahmetinden ümit kesmemelidir! Kur'an-ı kerimde mealen buyuruluyor ki:
(Allah’ın rahmetinden ümidinizi kesmeyin! Allahü teâlâ, bütün günahları affeder) [Zümer 53]

Hadis-i şerifte de buyuruldu ki:
(Allahü teâlâ buyurdu ki: Kulum, göklere ulaşacak günah işlese; fakat rahmetimden ümidini kesmeyip, mağfiret dilerse, affederim) [Tirmizi]

Ümit, korkudan çok olmalıdır:
Allahü teâlânın kendisini affedeceğini zannedenin, ibadetleri zevkli olur Gençlerde korkunun daha fazla olması, ihtiyarlarda recanın daha fazla olması gerekir Hastalarda reca fazla olmalıdır Korkusuz reca ve recasız havf caiz değildir Birincisi emin olmak, ikincisi ümitsiz olmaktır
Yukarıdaki âyet-i kerime ve hadis-i şerif de recanın, ümidin fazla olması gerektiğini göstermektedir

Korku, ümitten çok olmalıdır:
Kur'an-ı kerimde mealen buyuruluyor ki:
(Kıyamette kurtuluşa erenler, Allah’a ve Resulüne itaat edip Allah’tan korkan ve sakınanlardır) [Nur 52]

(İşlediklerinin cezası olarak, artık az gülüp, çok ağlasınlar) [Tevbe 82]
(Allah katında en kıymetliniz, ondan çok korkup sakınanınızdır) [Hucurat 13]

Müminun suresinin, (Rablerinin huzuruna çıkacaklarından kalbleri korku ile çarpar) mealindeki 60 âyet-i kerimesindeki kimselerin hırsız mı, zâni mi olduğu sorulunca, Peygamber efendimiz buyurdu ki:
(Bunlar, namaz, oruç ve zekat gibi ibadetlerini yerine getirdikleri halde “acaba ibadetlerimiz kabul olmadı mı” diye korkan kimselerdir) [Tirmizi]

Bu âyet-i kerimeler de, korkunun fazla olması gerektiğini göstermektedir Ümidi ve korkuyu bildiren nasslar birlikte incelenince, müminin, havf ve reca arasında olması gerektiği anlaşılır Hadis-i şerifte buyuruldu ki:
(Havf ve reca [korku ile ümit] arasında bulunan mümin, umduğuna kavuşur, korktuğundan emin olur) [Tirmizi]

Yani Allahü teâlânın azabından korkarak, rahmetinden de ümidini kesmeyerek, haramlardan kaçıp ibadetlerini yapmaya çalışan mümin Cennete gider

Allah korkusunun önemi
Allah’tan korkmalı, ona karşı kötü zanda bulunmamalıdır Kur'an-ı kerimde mealen buyuruldu ki:
(Allah’tan nasıl korkmak gerekiyorsa, öylece korkunuz) [Aİmran 102]
(Sizden öncekilere de, size de Allah’tan korkmanızı tavsiye ettik) [Nisa 131]

(Kötü zanda bulunduğunuz için helake mahkum kavim oldunuz) [Feth 12]
(Rabbinize olan [ümitsizliğiniz, kötü] zannınız sizi helak etti) [Fussilet 23]

Hadis-i şeriflerde de buyuruldu ki:
(Allah korkusundan ağlayan, Cehenneme girmez) [Nesai]
(Benim bildiğimi bilseydiniz, az güler çok ağlardınız) [Buhari]

(Cenab-ı Hak, yemin ile buyuruyor ki: “Dünyada benden korkarak ağlayan hiç kimse yoktur ki, onu Cennette ebedi güldürmüş olmayayım!”) [Beyheki]

(Allah korkusu ile, kalbi ürperenin, ağaçtan yaprak dökülür gibi, günahları dökülür) [Beyheki]
(Günahlarını hatırlayıp ağlayan, hesap görmeden Cennete girer) [İGazali]

(Allahü teâlâdan hakkıyle korksaydınız, cehilsiz ilme kavuşurdunuz) [İbni Sünni]
(Allah korkusu, her hikmetin başıdır) [Taberani]

Sevgiyi yitirmek korkusu
İnsan sevdiği şeylerin elden çıkmasından korkar Sevdiği kimselerin sevgisini kaybetmekten korkar Bunun için Allah’ı en çok sevenler, Allah’tan en çok korkanlardır Keza Allahü teâlâyı en iyi tanıyanlar da Ondan en çok korkanlardır Allah’tan korkup günahtan sakınan kimselere mütteki denir Müttekiler hakkında çok müjdeler vardır Hadis-i şerifte buyuruldu ki:
(Müttekilerin hepsi hesapsız Cennete girer) [Taberani]

Allah korkusunun sebebi, ilim ve marifettir İlim ve marifet sahipleri, kendi ayıplarını, günahlarını ve ibadetteki kusurlarını görerek, bunun yanında Allahü teâlânın kendisine verdiği sayısız nimetleri düşününce, yaptıklarından utanıp, kalbinde korku başlar Bu kimsenin hali şuna benzer Bir padişah bir kimseye iltifat ederek sayısız yardım ve ihsanlarda bulunsa, üstelik sadrazamlık rütbesi verse, bu kimse de, padişahın bu iyiliklerine karşılık nankörlük ve hıyanet etse, bunu da padişahın gördüğünü anlasa, o kimsenin kalbine bir korku ateşi düşer

Korkunun dereceleri vardır: İnsanın kendisini arzulardan men etmesine iffet,haramlardan men etmesine takva, şüphelilerden men etmesine vera denir Allah’a yaklaşmaya mani olan her şeyden men etmesine ise sıdk denir Böyle kimselere de sıddık denir

Salih bir müslüman Cehennemden, gaflete düşüp kalbinin kararacağından, nimetlerin çokluğu sebebiyle zevke dalıp ahireti unutacağından, bütün kusur ve kabahatlerinin ortaya dökülüp rezil olacağından korkar

En büyük korku da imansız gitme korkusudur Çünkü Allahü teâlâdan celal sıfatı sebebiyle korkmak, günahı sebebiyle korkmaktan daha üstündür Sadece günahı sebebi ile korkan kimse, günah işlemeyi bırakınca, (Günahları bıraktığıma göre, artık Allah’tan niçin korkayım) diye düşünebilir Bu bakımdan Allahü teâlâdan, Celal sıfatı sebebiyle korkmak daha üstündür

Cenab-ı Hak, Davud aleyhisselama, (Kükremiş aslandan nasıl korkuyorsan, benden de öyle kork) buyurdu Çünkü aslan, senden korkmaz, öldürmemek için bir sebep aramaz Öldürmek isteyince de seni bir suçundan dolayı öldürmez Böyle düşünenin korkmaması mümkün değildir

İmansız ölmek korkusu
Hz Ebud-derdabuyuruyor ki:
Hiç kimse, ölüm zamanında imanının geri alınmayacağından emin olmaz Sıddıklar kötü akıbetten çok korkarlar Süfyan-i Sevriyi ağlarken gördüler (Allahü teâlânın affının, senin günahından büyük olduğunu bilmez misin?) dediler (İmanla öleceğimi bilsem, dağlar kadar günahım olsa yine korkmam) buyurdu Mürid, günah işlemekten, arif ise küfre düşmekten korkar

İlim ve marifetten korku hasıl olur Korkudan ise, zühd, sabır, tevbe, sıdk, ihlas ve bunlardan da muhabbet hasıl olur Muhabbet makamı çok üstündür Marifet, kendini ve Rabbini bilmek demektir Marifetten aciz olan ise, marifet sahipleri ile sohbet etmeli, gafillerden uzak durmalıdır

Allah’tan korkan, Onun emir ve yasaklarına riayet eder Hiç kimseye zararı dokunmaz Kendine edilen kötülüğe sabreder Kusurlarına tevbe eder Çalışırken, alış-veriş ederken, kimsenin hakkını yemez İlim ve ahlak sahiplerine saygı gösterir Arkadaşlarını sever ve kendini sevdirir Kimseyi çekiştirmez, kimseye sert davranmaz Malı ve mevkiyi herkese iyilik etmek için ister Kendini beğenmez Allahü teâlânın her an gördüğünü ve bildiğini düşünür, hiç kötülük etmez Kısaca, Allah’tan korkan, herkese faydalı olur

Allah korkusu faydalıdır
İbadet yapmamak, günahlardan kaçmamak insanın kalbini karartır, zamanla küfre sokar Yani kâfir olur Ebedi Cehennemde kalır Günahların hepsi Allah’ın emrini yapmamak olduğundan büyüktür Hadis-i şerifte, (Çok küçük bir günahtan kaçmak, bütün cin ve insanların ibadetleri toplamından daha iyidir) buyuruluyor Tevbe edilmeyen günahların cezası verilirse, bu cezaya katlanmak çok zordur

İnsan, kendi acizliğini düşünerek, Allahü teâlânın azabının çok çetin ve şiddetli olduğunu iyi bilmelidir
Kişi, dünyada hiçbir şeyine güvenmemelidir! Ne ilmine, ne ibadetine, ne soyunun yüce olmasına, hasılı hiçbir faziletine güvenmemelidir!

Allahü teâlânın gazabı günahlar içinde saklıdır Bir günah yüzünden büyük azaba maruz bırakabilir Yıllarca ibadet eden makbul bir kulunu ebediyen Cehenneme koyabilir

Yüz bin yıl ibadet eden İblis,kibrederek, Âdem aleyhisselama doğru secde etmediği için, sonsuz olarak lanetlik oldu Allahü teâlâ, yüzbin yıllık ibadetini yüzüne çarptı

Cezaya maruz kalanlar
Allahü teâlâ, bir zelle yüzünden Âdem aleyhisselamı Cennetten çıkardı Hz Âdem yıllarca felaketlere maruz kaldı [Zelle, doğrular içinde en doğruyu bulamamak demektir Peygamberler asla günah işlemez]

Âdem aleyhisselamın oğlu Kabil,kardeşi Habil’i öldürdüğü için ebedi Cehennemlik oldu
Nuh aleyhisselam, ufak bir söz yüzünden Allahü teâlânın sert hitabına maruz kaldı Utancından kırk yıl, başı eğik gezdi

Allah’ın dostu İbrahim aleyhisselam da bir zellesi yüzünden uzun müddet ağladı Cebrail aleyhisselam gelip dedi ki:
- Niçin bu kadar ağlıyorsun? Sen Allah’ın dostusun Hiç dost, dostunu cezalandırır mı?
İbrahim aleyhisselam şöyle cevap verdi:
- Yaptığımı düşünürken dostluk hatırıma gelmiyor

Yunus aleyhisselam, zelle sayılacak bir hareketinden dolayı, Allahü teâlâ onu deniz altında kırk gün balığın karnında hapsetmiştir

Davud aleyhisselam da bir zelle yüzünden o kadar ağladı ki, gözyaşlarından otlar bitti Allahü teâlâya dua ederken dedi ki:
- Ya Rabbi, gözyaşımı görüyorsun
Cenab-ı Hakkın cevabı şöyle oldu:
- Ey Davud, yaptığını unutuyor, gözyaşlarını hatırlıyorsun
Davud aleyhisselam, kırk sene daha ağlamıştır

Her duası makbul, âlim ve evliyadan bir zat olan Belam-ı Baura,Musa aleyhisselama beddua ettiği için kâfir oldu Akabinde dili göğsüne kadar sarkıp yapıştı Kur'an-ı kerimde, dilini sarkıtıp soluyan köpeğe benzetildi (Araf 176)

Çok zengin olan Karun, zekat vermediği için malı ile helak oldu

O halde, her günahtan kaçmaya çalışmalıdır Günah işleyince de, ümitsizliğe kapılmamalı, hemen tevbe etmelidir Peygamber efendimiz, (Ya Rabbi, gazabından rızana, azabından affına, senden sana sığınırım) diye dua ederdi (Hakim)

Allah’ın rahmeti boldur
Müslüman, Allahü teâlânın rahmetinin sonsuzluğunu düşünerek, ümitsiz olmamalı Hadis-i şeriflerde buyuruldu ki:
(Allahü teâlânın mümine olan merhameti, annenin çocuğuna olan merhametinden daha fazladır) [Buhari]

(Allahü teâlâ, kıyamette buyurur ki:
Dünyada bir gün beni hatırlayıp ananı, benden bir kerecik korkanı, Cehennemden çıkarın!) [Tirmizi]

(Allahü teâlâ buyurdu ki: İşlediği günahı affımın yanında büyük görene gazaplanırım Eğer acele etmek şanımdan olsaydı, acele ceza verseydim, rahmetimden ümit kesenlere acele ceza verirdim) [Deylemi]

(Mümin, Allah’ın azabının şiddetini bilseydi, Cenneti ümit etmez, kâfir de Allah’ın rahmetinin sonsuzluğunu bilseydi, Cennetten ümidini kesmezdi) [Müslim]

(Kıyamette, [günahı sevabından çok] biri, Cehenneme götürülürken, “Ya Rabbi, dünyada sana hep hüsnü zan ettim, [rahmetinden ümit kesmemiştim]” der Allahü teâlâ da, “Onu bırakın! Kulumu beni zannettiği gibi karşılarım” buyurur) [Beyheki]

(Allahü teâlâ, kıyamette, hiç kimsenin tahmin edemeyeceği kadar çok kişiyi affeder Hatta İblis bile affolunacağını umar) [İbni Ebiddünya]

(Allahü teâlâ buyuruyor ki: Ben Allah’ım, benden başka ilah yoktur Rahmetim, gazabımı geçmiştir Allah’tan başka ilah olmadığına ve Muhammed aleyhisselamın, Onun kulu ve resulü olduğuna şehadet eden, Cennete girer) [Deylemi]

([İhlasla] “La ilahe illallah Muhammedün Resulullah” diyen kimseye Cehennem haramdır) [Buhari]

Kadi Yahya bin Eksemvefat edince, rüyada görüp halini sordular O da, (Allahü teâlâ bana, “Ey kötü ihtiyar, şunları niçin yaptın” diye beni azarlayınca, beni büyük bir korku kapladı
Ben de, “Ya Rabbi, böyle sorguya çekileceğimi bildirmediler” dedim “Ne bildirdiler?” buyurdu
Ben de râvilerin ismini sayarak, “Ben azimüşşan müslüman olarak saçı sakalı ağaran kuluma azap etmekten hayâ ederim” buyurduğunu bildirdiler, dedim “Sen ve râviler sadıksınız Ben de seni mağfiret ettim” buyurdu) diye cevap verdi

Cehennemden iki kişiyi çıkarırlar Allahü teâlâ, (Yaptıklarınızın karşılığını gördünüz Çünkü ben zulmetmem) buyurduktan sonra, (Haydi tekrar Cehenneme) denilince, birisi çok hızlı yürür, diğeri ise yürümez, bekler

Her ikisine bunun sebebini sorarlar Hızlı yürüyen, (Emre uymamanın, söz dinlememenin neye mal olduğunu anladım, onun için, bu emri olsun yerine getireyim diye hızlı yürüyorum) der
Diğeri ise, (Rabbime hüsn-i zan ettim Cehennemden çıkarınca, bir daha sokmaz diye ümit ettim) der Her ikisini de cenab-ı Hakkın ihsanı ile Cennete götürürler

Allahü teâlânın af ve mağfiretini ümit eden müminleri ve kendisinden korkanları Cehennemden çıkaracağı, bildirilmiştir Peygamber efendimizin şefaati de, günahı sevabından çok olan müminler içindir

Hz Ebu Bekir buyurdu ki:
Allah’tan korkmanızı, havf ile recayı birleştirmenizi tavsiye ederim Çünkü Allahü teâlâ Zekeriyya aleyhisselamı ve ehl-i beytini şöyle övüyor:
(Hayır işlerinde yarışır, korku ile ümit arasında bize dua ederlerdi) [Enbiya 90]

Hz Ömer buyurdu ki:
(Eğer dense ki, Cennete yalnız bir kişi girecek, o kişinin kendin olduğunu ümit etmelisin! Yine dense ki, Cehenneme yalnız bir kişi girecek, o kimsenin kendin olacağını zannedip korkmalısın)

Hz Ali de, (Günahlarım çok, Allah beni affetmez) diyerek ümitsizliğe düşen birisine buyurdu ki: (Ümitsiz olma, Allahü teâlânın rahmeti senin günahlarından büyüktür Rahmeti gazabını aşmıştır)
Allahü teâlânın rahmetini ümit etmek, kulu Cennete çeken ip gibidir Havf, yani Allah’tan korkmak ise, Cehenneme düşmemek ve Cennete gitmesi için vurulan kamçı gibidir

Peygamber efendimiz, ölüm halindeki bir gence sorar:
- Kendini nasıl buluyorsun?
- Günahlarımdan korkuyor; fakat Allah’tan ümit kesmiyorum
- Bu korku ile ümit, şu ölüm anında kimde bulunursa, Allahü teâlâ, ona umduğunu verir ve onu korktuğundan emin kılar (İGazali)

Mümin daima korku ile ümit arasında yaşamalıdır Korkunun fazla olması daha iyidir Böylece kötülüklerden kaçıp iyilik etmeye koşar Ölürken ise ümidi korkusundan fazla olmalıdır
Ya Rabbi! Bizleri azabından korkan ve rahmetinden ümit eden kullarından eyle!