Terazi - Iki Kefeli Terazi, Tek Kefeli Terazi, Mikroterazi, Elektrikli Mikroteraziler

Terazi - iki kefeli terazi, tek kefeli terazi, mikroterazi, elektrikli mikroteraziler



En eski ölçü aletlerinden biri olan terazinin, İÖ 5 000 yılları dolaylarında eski Mısırlılar ya da Babilliler tarafından bulunduğu sanılmaktadır

İlk teraziler, ortasından yataklı bir çubuk ile bir uçtaki kefede standart ağırlıklar, öteki uçtakinde de tartılacak mal olan kefelerden oluşuyordu
Romalılar, çubuğun yataklandığı noktaya üçgen bir «bıçak sırtı
Bıçak sırtı yatak, teraziyi, özellikle küçük ağırlıkları tartarken daha duyarlı hale getirdi
O günden bu yana terazi çeşitli bakımlardan geliştirildi: ama temelde, ağırlığı bilinmeyen bir cismi, ağırlığı bilinen bir cisimle karşılaştırmaya yarayan bir aygıt olarak kaldı

İki kefeli terazi:

İki kefeli terazi, dünyanın en yaygın ve en yalın TARTILAR'ından biridir Günlük kullanımlarda aşırı duyarlılık büyük Önem taşımaz

Terazilerde daha çok sağlamlık ve yalınlık aranır Buna karşılık, çok küçük ya da çok dikkatli tartılması gereken ağırlıkların söz konusu olduğu durumlarda, aygıta, hataları en aza indiren bir biçim verilir

Sözgelimi laboratuvarlarda kullanılan bu tür bir terazi, ayarlanabilen ayaklara ve su düzecıyle düzeltilebilen, bir tabana oturtulur
Çubuk, sağlam ama hafif bir alaşımdan yapılır ve yatak, akikten yapılmış bir bıçak sırtıyla ucu gene akikten olan karşı yatak üstüne yerleştirilir
Terazinin kefeleri, çubuğun iki ucunda akik bıçak sırtı üstüne asılı üzengilere takılmıştır
Bıçak sırtları için bazen akik yerine sentetik saf ir (korindon) kullanılır Çubuğun ortasından çıkan uzun bir uç, aşağı kadar iner ve bir ölçeğin üstüne uzanarak, kefelerin aynı düzeyde olup olmadıklarını gösterir Teraziyi daha duyarlı yapmak için çubuğun üstüne hareketli bir çatal takılmıştır Çatalın konumuna göre 0001 gr-001 gr arasındaki değerler okunabilir

Terazinin hareketli bölümlerinin toz, pas ve çarpmalardan korunması için aygıt önü açılabilen bir cam koruyucu içine yerleştirilmiştir
Bu koruyucu,
tartının hava akımlarından ve titreşimlerden etkilenmesini de önler
Terazi kullanılmadığı zaman, bir mekanizmayla çubuk kaldırılarak, bıçak sırtlarına zarar gelmesi önlenir

Tek kefeli terazi:

Bu türde, çubuğun iki ucunda veralan iki kefe yerine, bir uçta hareketsiz bir karşı ağırlık, ötekinde de bir kefe ve ağırlıklar vardır

İki uçtaki ağırlıklar birbirlerini tam olarak dengelerler Kefeye bir cisim konulduğunda, denge yeniden yerine gelene kadar ağırlıklar kaldırılır

Tartılan cismin ağırlığı, kaldırılan ağırlıkların toplamına eşittir Çubuk üstündeki toplam yük değişmez olduğu için duyarlılık da değişmez

Ağırlıklar sökülüp takılabilirler Koldaki uç genellikle karşı ağırlığa yakın takılır ve hareketi bir ölçekten okunur

Tek kefeli terazi, endüstride, tıpta ve araştırma laboratuvarlarında kullanılır Değişmez duyarlılığı ve kullanışlılığı nedeniyle, günden güne yaygınlaşmaktadır

Sapmalı terazi:

Tek ve iki kefeli terazide uç denge konumu çevresinde salınım yapıyorsa, tartılan cisim, karşı ağırlıkla tam olarak dengelenmiştir Ama bazı terazilerde ucun ya da çubuğun tam ortada dengelenmesi gerekmez Ölçek üstündeki sapma miktarıyla da ağırlık belirlenebilir Böylece, tartma işleminin daha çabuk tamamlanması sağlanır
Hem tek, hem de çift kefeli terazilerin çoğunda kullanılan bu sisteme, bazen "sapmalı terazi" denir Bunlarda, kısa sürede doğru sonuç alabilmek için çubuk hareketinin sönümlenmesi gerekir Havalı sönümleme en çok kullanılan sistemdir

Çubuğun bir ucuna hafif alaşımdan bir piston takılır Bu piston biraz daha geniş bir silindirin içinde, ona değmeden gidip gelir Çubuk hareket ettiğinde, piston, silindirin içine ya da dışına doğru oynar Piston ile silindir arasındaki küçük açıklıktan giren (ya da çıkan) hava, çubuğun hızlı hareketini önler ve salınınım sönümünü sağlar

Başka bir çeşit sönümde de FOUCAULT AKIMLARI'ndan yararlanılır Çubuğun bir ucuna alüminyumdan bir levha takılıdır Çubuk hareket ettiğinde levha, U biçimli bir mıknatısın uçları arasından geçer
Levhada Foucault akımları ortaya çıkar ve mıknatısınkine karşı koyan bir magnetik alan oluştururlar Karşıt magnetik güçlerin, levhada durdurucu bir etki oluşturmasıyla, çubuğun sallanması yavaşlatılır
Bazı terazilerde, çubuğun iki ucunda da sönümleme öğeleri bulunur

Mikroterazi:

Mikroterazi bir mikrograma (gramın milyonda biri) kadar ağırlıkları ölçebilen çok duyarlı bir terazi türüdür En yalın biçimi, kuvars lifli burulmak terazidir Yaklaşık 10 cm uzunluğunda ince kuvarstan yapılan çubuk, 50 mgr ağırlıktadır

Çubuğun ortasından bir yatak gibi, yatay kuvars burulma lifi geçer ve iki dikey kuvars lifine asılır Yükün büyük bir bölümünü taşıyan bu taşıyıcı lifler, burulma lifinin uçları ile çubuğun ortasına yerleştirilmişlerdir; çapları yalnızca 0,004 mm'dir

Burulma lifinin ön ucu bir mile, arka ucu terazinin çerçevesine tutturulmuştur Kullanımda, tartılacak cisim 1 mgr ağırlık içinde dengelenir Burulma lifinin ucundaki çubuk yatay konuma gelene kadar burulur Mile bağlı göstergeler, tartılan cisim ile ağırlıklar arasındaki küçük farkı gösterir
Terazi, sıcaklık değişikliklerinden ve titreşimlerden korunmak için, bir metal oruyucu içine yerleştirilmiştir

Elektrikli mikroteraziler

Ampermetrede kullanılana benzer hareketli bir bobin mekanizmasıyla ağırlık ölçerler Bu aygıtın bir türünde çubuk, bir ucundan bir yaya tutturulur Öteki uçta küçük kefe yeralır Kefeye bir cisim yerleştirildiğinde, çubuk yatay konumdan aşağı iner Bobinden elektrik akımı geçirildiğinde, çubuk yeniden yatay konumunu kazanır Çubuğu kaldırmak için gereken akım, gerekli güç miktarıyla orantılıdır Akım normal bir ampermetreyle ölçülebilir; ama ağırlığın hemen okunabilmesi için, birimler, alam birimleri değil, ağırlık birimleri halinde verilir
Daha gelişmiş bir türdeyse, merkezden bobine tutturulmuş olan çubukta iki kefe bulunur Tartılacak cisim, ağırlıklar konularak yaklaşık olarak dengelenir, sonra bobinden akım geçirilerek tam denge sağlanır Bir FOTOSEL'le konumu saptanan çubuk, akımın ayarlanmasıyla yatay konuma getirilir Daha da duyarlı ölçmeler için, çubuk ve kefeleri vakum içine alan mikroteraziler de yapılmıştır