Dünyanın Hareketleri Ve Sonuçları

dünyanın hareketleri ve sonuçları






DÜNYANIN ŞEKLİNİN SONUÇLARI


·Ekvatorun uzunluğu tam dairelik bir meridyenin uzunluğundan fazladır
·Paralellerin uzunluğu kutuplara doğru azalır
·İki meridyen arasındaki uzaklık kutuplara doğru azalır
·Güneş ışınlarının düşme açısı kutuplara doğru azalır
·Yer şekilleri haritaya gerçeğe tam uygun olarak aktarılamaz
·Aynı anda Dünyanın yarısı aydınlık (gündüz) yarısı karanlık (gece) olur
·Dünyanın çizgisel dönüş hızı kutuplara doğru azalır
·Yer çekimi kutuplara doğru artar
·Dünyanın çizgisel dönüş hızı kutuplara doğru azalır
·Yer çekimi kutuplara doğru artar

DÜNYANIN HAREKETLERİ VE SONUÇLARI

·Gece gündüz olayı ardalanır (birbirini takip eder)
·Güneş ışınlarının düşme açısı günün her saatine göre değişir
·Yerel saat farkları oluşur
·Günlük sıcaklık farkları oluşur Buna bağlı olarak meltem rüzgarları oluşur Mekanik çözülme olur
·Sürekli rüzgarların esme yönünde sapmalar olur
·Okyanus akıntılarında sapmalar ve halkalar olur
·Dinamik basınç merkezleri oluşur Yönler belirlenir Fotosentez meydana gelir
DÜNYANIN EKSENİ ÇEVRESİNDE DÖNÜŞÜNDE DOĞAN HIZLAR


1) ÇİZGİSEL HIZ VE SONUÇLARI (Enleme bağlı)

·Çizgisel hız en fazla Ekvator üzerindedir (1670 km/h) Bu hız kutuplara doğru azalır Bunun sonucunda;
·Güneşin doğuş ve batış süresi kutuplara doğru uzar
·Gece gündüz arasındaki fark kutuplara doğru artar
·Atmosferin kalınlığı Ekvatorda fazla, kutuplarda azdır
·Ekvatorda yerçekimi az, kutuplarda fazladır


2) AÇISAL HIZ VE SONUÇLARI (Boylama bağlı)
Dünyanın açısal hızı;
24 saatte: 360°
1 saatte : 15°
4 dakikada :1° dir
*** Açısal hız her enlemde aynıdır Açısal hız sonucunda yerel saat farkları oluşur

DÜNYANIN YILLIK HAREKETİ VE SONUÇLARI

Dünyanın güneş çevresinde dönerken izlediği yola yörünge, meydana getirdiği düzleme de yörünge düzlemi (ekliptik düzlem) denir Dünyamızın yörüngesi elips biçimindedir

ELİPS BİÇİMİNDEKİ YÖRÜNGENİN SONUÇLARI

Dünyamız güneşe bazen yaklaşır, bazen güneşten uzaklaşır Dünyanın güneşe en yakın olduğu tarih 3 ocaktır En uzakta olduğu tarih ise 4 temmuzdur
Dünya güneşe yaklaşınca güneşin çekim kuvveti artar Böylece dünya güneş çevresinde daha hızlı dönmeye başlar Sonuçta şubat ayı 28 gündür Yani KYK ‘de kış mevsimi iki gün kısa olmaktadır
Dünya güneşten uzaklaşınca çekim kuvveti ve hız azalır Sonuçta yaz mevsimi KYK’de iki gün daha uzun olmaktadır
*** Kısacası elipsoid yörünge mevsim sürelerinin farklı olmasında etkilidir Dünyamızın yörüngesi daire biçiminde olsaydı; mevsim süreleri birbirine eşit olacaktı

EKSEN EĞİKLİĞİ VE SONUÇLARI

(Ekvator düzlemi ile ekliptik arasında 23°27' , yer ekseni ile ekliptik arasında 66°33' açı olması)
Dönenceler meydana gelir Dönence: kuzey ve güney yarım kürelerde güneş ışınlarının en son dik geldiği noktalara denir
Matematik iklim kuşakları oluşur
Güneş ışınlarının düşme açısı yıl boyunca değişir Güneş ışınları yıl içinde dönencelere birer kez, dönenceler arasına da ikişer kez dik açıyla düşerler Dönenceler dışında hiçbir yere güneş ışınları dik olarak düşmez
Mevsimler oluşur Dört mevsimin tek yaşandığı kuşak ılıman kuşaktır Sebebi: güneş ışınlarının düşme açısında yıl boyunca değişikliğin fazla olmasıdır
Aynı tarihlerde kuzey ve güney yarımkürelerde farklı mevsim yaşanması
Gece gündüz uzunluğunun sürekli değişmesi
Güneşin doğuş ve batış konumu ile saatinin değişmesi
Muson rüzgarlarının oluşması
Aydınlanma dairesinin sürekli değişmesi
Kutup bölgelerinde 24 saatten uzun gece ve gündüzlerin oluşması Örnek: Kutup noktalarında 6 ay gündüz, 6 ay gece yaşanması
*** Dönence ve matematik iklim kuşaklarının oluşmasında sadece eksen eğikliği etkilidir Diğerlerinin oluşmasında eksen eğikliği ile birlikte yıllık hareketin de etkisi vardır

EKSEN EĞİKLİĞİ OLMASAYDI; (Ekvator düzlemi ile ekliptik üst üste çakışsaydı veya yer ekseni ekliptiği dik olarak kesseydi)

·Dönenceler oluşmazdı
·Mevsim değişmesi olmazdı
·Güneş ışınları sadece Ekvatora dik gelirdi
·Aydınlanma dairesi sürekli kutup noktalarına teğet geçerdi
·Gece gündüz süreleri birbirine eşit olurdu
·Güneşin doğuş-batış konumu ve saati değişmezdi

EKSEN EĞİKLİĞİ 20°OLSAYDI:

·Güneş ışınlarının dik geldiği alan daralırdı
·Kutup kuşağı ve tropikal kuşağın alanları daralırken, ılıman kuşak genişlerdi
·Yurdumuzda yazlar daha serin, kışlar daha ılık olurdu
·Kutup ve ılıman kuşakta sıcaklık ortalaması azalırken tropikal kuşakta sıcaklık ortalaması artardı
·Gece-gündüz arasındaki zaman farkı azalırdı
*** Eksen eğikliğinin 23°27' dan daha büyük olması durumunda yukarıdakilerin tam tersi bir durum yaşanırdı

DÜNYA'NIN HAREKETLERİ VE SONUÇLARI

Ekinoks

I DÜNYANIN GÜNLÜK ( EKSEN ) HAREKETİ

Dünya batı-doğu doğrultusunda kendi ekseni etrafında hızla dönerek 24 saatte günlük hareketini tamamlar Bu harekete eksen hareketi de denir

Dünyanın küresel şekli dönüş hızında farklılaşmalara neden olur Ekvatorda hız 1670 km/saat olur iken kutuplara gidildikçe hız azalır Kutup noktalarında sıfır olur Bunun sonucunda,

- Güneşin doğma ve batma anı ekvatordan kutuplara uzar
- Aynı boylam üzerindeki tüm noktalarda yerel saat aynı olur


GÜNLÜK HAREKETİN SONUÇLARI

1 Gece ve gündüzler oluşur
2 Yerel saat farkları ortaya çıkar
3 Doğu ve batı yönleri ortaya çıkar
4 Dünya üzerinde herhangi bir yer, güneş ışınlarını gün içinde farklı açılarla alır
5 Günlük sıcaklık ve basınç farklarının oluşması

Bunun sonucunda da:
- Mekanik çözülme artar
- Meltem rüzgarları oluşur

6 Sürekli rüzgarların yönlerinde sapmalar olur
7 30° ve 60° enlemlerinde dinamik basınç kuşakları oluşur
8 Okyanus akıntılarında sapma ve halkalar oluşur
9 Aynı enlem üzerinde, Güneş farklı zamanlarda doğup batar

DÜNYA'NIN YILLIK ( YÖRÜNGE ) HAREKETİ

II YILLIK HAREKETİ

Dünyanın yörüngesi elips şeklindedir ve gün çevresindeki bu yörüngede 365 gün 6 saatte turunu tamamlar

Güneş bu elipsin büyük çapı üzerinde ve odaklardan birinde yer alır Bu yüzden Dünya Güneşe bazen yaklaşır (Günberi: 3 Ocak) bazen de uzaklaşır (Günöte: 4 Temmuz)

Bu uzaklaşma ve yaklaşma mevsimlerin oluşumunu etkileyecek kadar önemli değildir Sadece kuzey ve güney yarıküreler arasındaki mevsim sürelerinin farklı olmasına neden olur Mevsimler Güneş ışınlarının düşme açısıyla ilgilidir Bu açının değişmesinin nedeni ise Dünyanın Ekseni ile yörünge düzlemi (Ekliptik) arasındaki açıdır (66°33') Ekvator düzlemi ile Ekvator yörünge düzlemi arasındaki açı da buna bağlı olarak oluşur (23°27')

Eksen Eğikliğinin Sonuçları:

1 Mevsimler oluşur
2 Güneş ışınlarının düşme açısı zaman içerisinde değişir
3 Gece - gündüz süreleri değişir
4 Güneş ışınlarının dik geldiği kesimlerin yıl içinde değişmesi ve Dönencelerin oluşması
5 Kutup dairelerinin enlem dereceleri oluşur
6 Aynı boylam üzerindeki noktalarda Güneş'in doğuş ve batış saatleri değişir
7 Kutup noktaları ile daireleri arasında sürekli gece ve gündüzler yaşanır
8 Kuzey ve Güney Yarım kürelerde farklı mevsimler yaşanır
9 Muson rüzgarları oluşur
10 Ekvatordan kutuplara gidildikçe gece-gündüz süreleri arasındaki farkın artması

21 HAZİRAN (YAZ GÜNDÖNÜMÜ)

Bu tarihte aşağıdaki şekilde de gösterildiği gibi Güneş ışınları Kuzey Yarım Kürede Yengeç Dönencesine dik (90°) açı ile gelirse Aydınlanma çemberi kutup dairelerine teğet geçer

21 Haziranda Kuzey Yarımkürede yaşanan olaylar aşağıda verilmiştir Güney yarım kürede bu sıralama olayların tam tersi yaşanır

Kuzey Yarım Kürede,

1 Yaz mevsimi başlar
2 Kuzey Kutup Dairesi ile Kuzey Kutbu arasında gündüzler 24 saatten fazladır
3 En uzun gündüz ve kısa gece yaşanır
4 Türkiye'de saat 12oo 'de cisimlerin yıl içerisindeki en kısa gölgesi oluşur
5 Yengeç dönencesinde saat 12 oo 'de cisimlerin yıl içindeki en kısa gölgesi oluşur
6 Bu tarihten sonra gündüzler kısalır, geceler uzamaya başlar

21 ARALIK (KIŞ GÜNDÖNÜMÜ)

Bu tarihten aşağıdaki şekilde de gösterildiği gibi Güneş ışınları Güney Yarımkürede Oğlak Dönencesine dik gelir ve aydınlanma çemberi kutup dairelerine teğet geçer

21 Aralık Kuzey yarım kürede yaşanan olaylar aşağıda verilmiştir Güney Yarımkürede bu sırada bu dolayların tam tersi yaşanır

Kuzey Yarımkürede,

1 Kış mevsimi başlar
2 En uzun gece, en kısa gündüz yaşanır
3 Türkiye'de saat 12oo'de cisimlerin yıl içerisindeki en uzun gölgesi oluşur
4 Kuzey Kutup dairesi ile Kuzey kutbu arasındaki enlemlerde gece süresi 24 saatten fazladır
5 Yengeç dönencesinde saat 12oo de cisimlerin yıl içindeki en uzun gölgesi oluşur
6 Bu tarihten sonra geceler kısalmaya gündüzler uzamaya başlar

21 MART - 23 EYLÜL

(Ekinoks = Gece, gündüz eşitliği) Bu tarihlerden güneş ışınları Ekvator'a dik gelir ve Aydınlanma Çemberi kutup noktalarından geçer

Kuzey Yarımkürede 21 Mart ilkbahar, 23 Eylül sonbaharın başlangıcıdır Güney Yarımkürede ise, 21 Martta sonbahar 23 Eylülde ilkbahar başlar ve şu olaylar yaşanır

1 Güneş tam doğudan doğup tam batıdan batar
2 Aynı boylam üzerindeki noktalarda güneş sadece ekinoks günlerinde aynı anda doğar ve batar (12 saat ara ile)
3 Her iki kutup noktasında da Güneş görülür
4 Gel-git genliği en fazladır
5 Ekvator'da cisimlerin gölge boyu sıfır olur
6 Türkiye'de saat 12:00 'de oluş gölge boyu cismin boyuna en yakındır