Karakoyunlu Devletinde Teşkilat ve Kültür

TEŞKİLAT VE KÜLTÜR

'XIV yüzyil ortalarinda küçük bir kabile iken kisa zamanda büyük bir imparatorluk haline gelen Karakoyunlular'in devlet teskilâti Ilhanli ve Çagatay devletlerinin örgütleri esas alinarak meydana getirilmistir Karakoyunlu Devleti'nde hükümdar seçiminde Akkoyunlular da oldugu gibi aile ve asiret reisleri etkiliydi Ulusun yönetimine, ulusu teskil eden aile fertleri arasinda kim uygun görülürse o geçerdi Hükümdarlik simgesi olarak çetr ve kirmizi renkte sancaklari vardi Paralarinda sultan ünvanini kullaniyorlardi

Karakoyunlu Devleti'nin saray örgütü de Ilhanlilar ve Timurlular'in saray örgütü örnek alinarak olusturulmustu Dergâh veya devlet-hâne denilen sarayda Inak, Feyc (Peyk), Rikâbdar, Bukavul, Mirahur, Ayakci vs gibi ünvanlari tasiyan yoksul memurlar vardi Diger devletlerde oldugu gibi Kara-koyunlular'da da devlet isleri Büyük Divan tarafindan yürütülürdü Divanin reisine Sahib-Divan denilirdi Karakoyunlularda vilâyetler, ikta ve yönetim suretiyle hükümdar ailesinden olanlara ve emirlere verilirdi Sehzâdeler gençlik çagina geldikleri zaman bir vilâyetin yönetimine atanir ve atabeyleri ile birlikte kendilerine verilen bölgeyi idare ederlerdi Sehzâdelerin kalabalik maiyetleri ve düzenli saray örgütleri vardi

Karakoyunlu devletinde hükümdarin maiyyetindeki asker, yaya ve atli kuvvetlerden olusmaktaydi Devletin temelini ordu teskil ediyordu Ordu asiret kuvvetlerinden meydana geliyordu Ancak asiret kuvvetleri devlete tamamen bagli olmadiklarindan bir yandan diger yana geçebiliyorlardi Bu sebeple kuvvetli ve güçlü sanilan devlet, asiret beylerinin ordudan ayrilmasi ile bir anda zayif duruma düsüyordu Akkoyunlularda oldugu gibi, Karakoyunlularda da çerik kuvveti çok fazla idi Eyalet valilerinin emrinde ve topraga bagli olan timarli sipahiler, devletin kurulmasi ve yükselmesinde büyük yararliliklar göstermislerdir Hükümdari korumakla görevli birliklere koruci'' adi verilirdi Birliklerin toplanmasi, toplanti yerinin saptanmasi, emirlerin ilân ve duyurulmasi ''tavaci'' adi verilen memurlarin göreviydi

Karakoyunlular'da ordunun savas düzeni de diger Türk devletlerindeki gibi idi Ordunun merkez kismina ''Ulug kol'', sag kanadina ''barangar'' ve sol kanadina da ''Cuvangar'' denilirdi Ordu kosun, tib ve feve gibi kisimlara ayrilirdi Harp esnasinda öncü birliklere ''tarakol'' adi verilirdi

Karakoyunlu hükümdarlari, hayatlarinin büyük bir kismini savas ve mücadelelerle geçirmelerine ragmen bilim ve fikir hayatinin gelismesine ve ülkelerinin bayindirligina da büyük önem vermislerdir ''Hakiki'' mahlasiyla siirler yazdigi bilinen Cihan Sah ünlü Abdurrahman Câmi ile mektuplasmis ve sair, yazar ve bilginlerle sohbet etmistir Ünlü bilgin ve sair Celâleddin Devranî, Akkoyunlu ülkesine gitmeden önce Cihan Sah'in yaninda bulunmus ve Tebriz'deki medreselerde ders vermistir Risâle-i Hurûf adli eserini de sultan Cihan-sah adina kaleme aldigi bilinmektedir Yine Seyh Sucaeddin b Kemâleddin Kirmanî de, Hadikatü'l-Maarif adli eseri ile 1462 yilinda tamamladigi Gülsen-i râz serhini Cihan Sah'a ithaf etmistir Bundan baska Sair Mevlâna Tusî de Cihan Sah ve oglu Sah Budak'in sarayinda bulunuyordu

Karakoyunlular döneminde imar faaliyetleri de dikkat çekmektedir Karakoyunlu hükümdarlari basta Tebriz olmak üzere bir çok yerde cami, medrese, hastane ve köprü yaptirmislardir Bunlardan, Cihan Sah'in Tebriz'de yaptirmis oldugu Gök mescid ve medresesi, onun esi Begim Hatun'un medrese ve imareti, Van'daki Ulu Cami, isfahan'daki Cuma Camisi, Karakoyunlularin dini mimarîsinin en güzel örnekleridir
'''