Karadeniz-ilkçağdan Günümüze Kadar Deniz Ulaşımı

Karadeniz-ilkçağdan günümüze kadar deniz ulaşımı


Avrupa ile Asya kıtaları arasında yer alan Karadeniz Akdeniz'e bağlı bir içdenizdir Karadeniz tek çıkış yolu olan İstanbul Boğazı ile Marmara Denizi'ne ve Çanakkale Boğazı ile de Ege Denizi'ne açılarak Akdeniz'e bağlanır Kerç Boğazı ise Karadeniz'i kuzeyindeki sığ bir içdeniz olan Azak Denizi'ne bağlar Kuzeyinde ve doğusunda SSCB, güneyinde Türkiye, batısındaysa Romanya ve Bulgaristan bulunur

Doğu-batı doğrultusundaki uzunluğu yaklaşık 1200 km olan Karadeniz batıdan doğuya doğru gidildikçe daralır Kuzey-güney doğrultusundaki genişliği 600 km ile 225 km arasında değişir 422000 km2 olan yüzölçümü Azak Denizi'yle birlikte 460000 knr'ye ulaşır
Kıyıları, bağlantı kurduğu öteki denizlere oranla daha düz olan Karadeniz'de çok az ada vardır Kaya parçaları ya da kil ve kumdan oluşan bu adaların başlıcalan Tuna Irmağı'nın denize döküldüğü kesimin açığında bulunan ve SSCB sınırları içindeki Zmeini Adası (Yılan Adası) ile Anadolu kıyısı açığındaki Kefken ve Giresun adalarıdır

Karadeniz'de derinliği 100 metreyi bulan kıta sahanlığı, kuzeyde geniş bir alan kaplarken Anadolu kıyılarında daralır Bu sığ alanlardan 2000 metreye doğru alçalan kıta yamacı çok diktir Ortalama derinliği 1272 metre olan Karadeniz'in en derin yeri, İnebolu'nun batısındaki Kerempe Burnu'nun açığında yer alan 2212 metrelik çukurdur Kuzeydeki Azak Denizi'nin en derin yeri ise yalnızca 14 metredir

Eski jeolojik çağlarda, doğuda Aral Gölü' ne, batıda Avrupa'nın ortalarına kadar uzanan büyük bir deniz vardı Günümüzden yaklaşık 7 milyon yıl önce bu büyük deniz parçalanmaya başladı ve giderek Hazar Denizi ile Karadeniz belirdi Daha yakın jeolojik dönemde Akdeniz'le bağlantı kuran Karadeniz, sonunda bugünkü konumuna ulaştı
Karadeniz, Marmara ve Ege denizleri ile Akdeniz'e göre daha az tuzlu bir denizdir Bunda Karadeniz'e dökülen Tuna, Bug, Din-yester, Dinyeper, Don, Kızılırmak, Kuban gibi büyük ırmakların da önemli payı vardır Yüzey sularının tuzluluk oranı genellikle binde 18-19'dur Bu oran akarsu ağızlarında azalır Örneğin Odessa Körfezi'nin kuzeyinde binde 10'a kadar düşer Yüzey sularının kalınlığı yaklaşık 100 metredir 200 metre derinlikte tuzluluk oranı binde 22'ye çıkar Tuzluluk oranındaki bu farklılık yoğunluk farkına yol açtığından oksijen açısından zengin olan yüzey suları ile derin sular birbirine karışmaz Bu nedenle Karadeniz'in derin suları yüksek oranda kükürtlü hidrojen gazı birikmesiyle zehirlenmiş durumdadır

Yazın 26°C'ye kadar ısınabilen yüzey sularının en sıcak kesimi Karadeniz'in güneydoğusunda yer alır Kışın sıcaklığın 2°C'ye kadar düştüğü Azak Denizi ile Odessa Körfezi ve batı kıyısı yer yer donar

Karadeniz kıyılarını izleyen dairesel bir akıntı vardır Anadolu kıyılarında batı-doğu, kuzey kıyılarında doğu-batı doğrultusunu izleyen bu akıntı, İstanbul Boğazı'ndan Marmara Denizi'ne yönelir Kuzeyde Kırım Yarımadasına çarpan bu dairesel akıntı, Karadeniz'in orta kesiminde iki ayrı küçük dairesel akıntı oluşturur

Mevsimler arasında 30 santimetreyi bulan düzey değişiklikleri gözlenen Karadeniz'in suları ilkbaharda yükselir, yazın alçalır Karadeniz gelgit olayından fazlaca etkilenmez
Oksijen ve besin açısından zengin olan yüzey suları deniz canlıları açısından çok elverişli bir ortam oluşturur Karadeniz, kıyısındaki ülkeler için önemli bir balıkçılık alanıdır Ne var ki, son yıllarda ortaya çıkan hızlı kirlenme ile kıyım denecek kadar acımasızca yapılan aşırı avlanma nedeniyle Karadeniz' deki balık varlığında belirgin bir azalma gözlenmektedir


Karadeniz'i bekleyen en önemli tehlike ise, 200 metreden daha derindeki hidrojen sülfürlü derin su düzeyinin yükselmesidir Yapılan son araştırma sonuçlarına göre bu zehirli suların bazı kesimlerde 65 metreye kadar yükseldiği bildirilmektedir Bunun nedeni, Avrupa'nın başlıca sanayileşmiş ülkelerinden geçen başta Tuna Irmağı olmak üzere birçok akarsuyun Karadeniz'e çok miktarda kimyasal atık boşaltmasıdır Dibe çöken bu zehirli atıkların Karadeniz çanağındaki zehirli derin su tabakasının düzeyini yükselttiği sanılmaktadır Bu zehirli suların yüzeye ulaşması halinde Karadeniz'de ve kıyılarındaki doğal yaşam son derece olumsuz biçimde etkilenecektir

Karadeniz, ilkçağdan günümüze kadar deniz ulaşımı açısından önem taşımıştır Karadeniz kıyısında yer alan liman kentlerinin çoğu, ilkçağda birer ticaret kolonisi olan yerleşim yerlerinin yakınında ya da bulunduğu yerde kurulup gelişmiştir Nemli bir iklimi olan Karadeniz kıyılarında mevsimlik sıcaklık farkları azdır Yazlar, Marmara ve Ege deniz-leriyle Akdeniz kıyılarına oranla daha kısadır Bu kıyılar soğuk mevsimleri uzun olan SSCB, Raomanya ve Bulgaristan'ın gözde tatil yöreleridir Karadeniz'in Türkiye kıyısı da son yıllarda turizm açısından önem kazanmaktadır
Türkiye'nin Karadeniz kıyısında yer alan başlıca kentleri Zonguldak, Samsun, Trabzon; SSCB'nin Soçi, Sivastopol, Odessa; Romanya'nın Constanta (Köstence); Bulgaristan'ın Varna ve Burgaz'dır