Otuz Yıl Savaşları

Otuzyıl Savaşları on yedinci yüzyılda Hıristiyanlığın Avrupa kıtasındaki mezhep kavgalarının 1618-1648 yılları arasındaki safhası On altıncı yüzyılda başlayan mezhep kavgaları, 17 yüzyılda da devam etti Otuzyıl savaşları tarih olarak 1618-1648 olarak sınırlandırılmazsa da, Ünlü olanı bununla adlandırılmasıdır



Otuzyıl Savaşları on yedinci yüzyılda Hıristiyanlığın Avrupa kıtasındaki mezhep kavgalarının 1618-1648 yılları arasındaki safhası On altıncı yüzyılda başlayan mezhep kavgaları, 17 yüzyılda da devam etti Otuzyıl savaşları tarih olarak 1618-1648 olarak sınırlandırılmazsa da, Ünlü olanı bununla adlandırılmasıdır

Avrupa'daki dini kökenli mezhep savaşlarının sonuncusu kabul edilen Otuzyıl Savaşları, Katolik Kutsal İmparatorluğa karşı Protestan Alman prenslerinin mücadelesi olarak başladı Dini sebeplerle başlayan savaşlarda, Habsburg ve Bourbon hanedanlarının siyasi mücadelesinin de rolü vardır Ayrıca 3 Ekim 1555 Augsburg Antlaşmasıyla yasaklanan, kilise mallarının kamulaştırılmasına Protestan prensler tarafından devam edilmesi, bazı Alman prenslerinin bu antlaşmada tanınmayan Kalvinciliği benimsemeleri, Maximilian Von Bayern ile Ferdinand Von Steiermark dükleri tarafından desteklenen tarikatçı Cizvitlerin karşı reformu büyük bir şiddetle tatbik etmeleri savaşların temel sebeplerinden sayılabilir Katolik ilerlemelerine karşı koyabilmek için bir Kalvenci olan Pflaz, 1608'de Seçici bütün Protestan devletlerinden meydana gelen “Protestan Birliği”ni kurdu Bavyera Dükü de 1609'da Katolik devletlerle prensliklerin katıldığı “Kutsal Alman Birliği”ni Protestan Birliğe karşı kurdu Her birlik silahlanarak ordu hazırladı Birlik kuvvetlerinin başına Ünlü kumandanlar getirildi Protestan Birliği Ordusu Mansfeld ve Thurn, Kutsal Alman Birliği Ordusu da Tilly kontu kumandasındaydı Bohemya Protestanları, Ferdinand Von Steiermark'ın 1617'de kral seçilmesiyle, 1609'daki Kralın buyruklarının kalkması korkusuyla İmparator Matthias'ın iki yardımcısını 23Mayıs 1618'de Prag'da pencereden atıp, asi bir hükümet kurdular Çekler, İmparator Matthias'ın 1619 Martında ölümünden sonra Ferdinand Von Streiermark'ın Ağustosta tahttan düştüğünü ilan ederek, tacı, Protestan Birliğinden Pfalz, seçici Beşinci Friedrich'e verdiler Ferdinand Von Steiermark, seçiciler topluluğu içinde çoğunluğu Protestanlara veren bu kararı tanımadı Bavyera birliklerinin desteğiyle Prag yakınlarındaki Bela Hora'da 8 Kasım 1620 tarihinde zafer kazandı 1621'de Bohemya'da çok ağır bir baskı idaresi devam ederken, imparator, Pflaz ünvanını kaldırdıktan sonra seçicilik hakkını Bavyera düküne verdi Katolikler Seçiciler Meclisinde çoğunluğu sağlayınca, Alman Protestan prenslerini korkutan bu cüretli siyaset, çatışmanın yayılmasına sebep oldu

İkinci Ferdinand ünvanını alan Ferdinand Von Steiermark Pflaz'ın kaldırılmasından sonra Almanya içlerinde ilerledi On iki yıl sonra 1621'de Hollanda da, İspanya-Flemenk Antlaşmasının bozulmasıyla, savaş tekrar başladı Fransız Richelien, İspanya ve Avusturya Habsburglarının ittifakının önüne geçmek için 1625'te Valteline'i işgal etti Danimarka Kralı Dördüncü Christian'ı destekledi İkinci Ferdinand güçlenerek, 6 Mart 1629'da İade Fermanını çıkardı İkinci Ferdinand, Regensburg Diyet Meclisinin desteği ile 1630'da oğlunu Roma Kralı tayin etmek isteyince, Alman ve Bavyera seçicileriyle birlikte Fransız diplomasisinin ortaklaşa hareketi neticesinde buna muvaffak olamadı

Richelieu, İkinci Ferdinand'ın faaliyetlerine karşı İsveç Kralını ona rakip çıkardı İsveç Kralıİkinci Gustaf Adolf, koyu bir Protestan olup, Baltık Denizini ülkesinin gölü haline getirmek idealindeydi İkinci Gustaf, köylülerden meydana gelen, dindar, disiplinli, iyi teçhiz edilmiş milli bir orduya sahipti Tilly, 1631 Mayısında Magdebur'u yağmalayıp, yerle bir edince, İsveçliler de Baltık Denizi kıyısındaki Pomeranya'ya girdi İsveç Kralı, Saksonya ile müttefik olup, 17 Eylül 1631'de Breitenfield'de Tilly'i yendi İkinci Gustaf'ın Ren'e yürümesi, Fransa'yı da telaşlandırdı Fransızlar Lorraine'ye ihtiyati askeri birlikler yerleştirdi İkinci Gustaf, Bavyera'yı istila ve Bohemya'yı tehdit etti

Danimarkalı kumandan Wallenstein'i, 16 Kasım 1632'de Lützen'de yendiyse de, İkinci Gustaf bu savaşta öldü Wallenstein, Bohemya tacına göz diktiği şüphesiyle, 25 Şubat 1634'te öldürüldü İmparatorluk için İsveç tehlikesi devam ediyordu Şansölye Oxenstierne, General Bernhard on Weimar'ın emrine verilen orduyu toplayarak, 23 Nisan 1633'te Protestan prensleriyle bir koalisyon kurmuştu Alman prenslerinden kurulu, Heilbroon Birliği; 5-6 Eylül 1634'te imparatorcularla İspanyolların İsveçlilere karşı Nördingen'de zafer kazanmalarıyla dağıtıldı İsveçliler, Main'in ötesine çekilip, 1635'te Saksonya bütün birliklerin dağılması esasını getiren Prag Antlaşmasını imzaladı Fransız Richelien, Birleşik Eyaletler karşısında hareket serbestliğine kavuşan İmparatorun müdahalesini önlemek için Şansölye Oxenstierne ile 28 Nisan 1635'te ittifak kurdu Richelien, 19 Mayıs 1935'te İspanya'ya Kutsal İmparatorluk da, 1636'da Fransa'ya savaş ilan etti İspanyollarla İmparatorcular Saint Jean de Losne'yi kuşatıp, Corbei'yi alarak, Paris'i tehdit etmeye başladılar Saint Jean de Losne direnişi ve Corbei'nin geri alınması, 1638'den sonra Bernhard Von Weimar tarafından Alscae'da ve İsveçli Baner'in Almanya'ya saldırıları, Kutsal İmparatorluğun durumunu düzeltti 1639'da Bernhard Von Weimar'ın ölümüyle, Fransa onun ordusuna sahip olarak, Alsace'ı işgal edip, 1641'de İsveç ile ittifakını yeniledi Fransız Richelieu, İspanya'ya karşı, Portekiz ile Katolonya'yı isyana teşvik etti Fransa, 1640'ta Arras ve Perpignan'ı işgal ederek, 1643'te Rocrai'de ücretli asker olan Korkunç İspanyol Tercio'yı yendi İsveçliler de 1645'te Almanya, Bohemya ve Moravya'yı geçerek, Viyana'yı tehdide başladılarsa da, Saksonya'ya çekildiler 1645-1648 yılları arasında Güney Almanya'da ileri yürüyüşe devam ettiler 1647'de Bavyera'yı antlaşma istemek zorunda bıraktılar Bu gelişmeler ve Alman prens ve prenslik şehrinden baskı gören imparator, 1640 yılından itibaren Brendenburg ile Saksonya'nın fiili desteğini kaybedince; 1644'te Fransa, İsveç ve müttefikleriyle Münster ve Osnmabrück'te sulh görüşmelerine başlamıştı Bu görüşmeler 1648'de Vestfalya Antlaşmalarıyla sona erdi Otuzyıl Savaşlarının sonu kabul edilen 1648 Vestfalya Antlaşmalarıyla, Kutsal İmparatorluğun iktidarı zayıfladı Almanya'nın Fransa ve İsveç tarafından kontrolüne imkan verildi İspanya, 1648'de Münster'deki antlaşmayla Birleşik Eyaletlerin istiklalini tanıyınca; Fransa ile görüşmeleri reddetti Bu durum savaşı neticelendiren antlaşmaları tehlikeye düşürdü İspanya'nın saldırılarını Fransa püskürttü 1658'de İngilizler de İspanyolları yendiler İspanya 1659'da Ren Birliğiyle Pireneler Sulh Antlaşmasını imzaladı 1660-1661'de Birinci Kuzey Antlaşması imzalanarak anlaşmazlıklara son verildi

Otuzyıl Savaşları neticesinde Kutsal İmparatorluk parçalandı Milyonlarca insan öldü Savaş öncesi nüfusu on altı milyon olan; Bohemya, Bredenburg, Pomeranya, Rheinland bölgelerinin nüfusu altı milyona düştü Almanya'nın, dünya siyasetinden 19 yüzyılın ortalarına kadar çekilmesinin sebebi Otuzyıl Savaşlarının getirdiği; katliam, yağma ve yıkımdır Fransa ve İsveç toprak kazandı Habsburg ve Bourbon hanedanlarının düşmanlığını daha da artırdı İspanya dahil, savaşa katılan devletlerin hazinesi boşalıp, iktisadi çöküntü başladı İç savaşın getirdiği yağma ve yıkım ülkelere çok pahalıya maloldu Diğer taraftan bu mücadeleler savaş sanatına ve sanayinin gelişmesine yolaçtı Ordular toplar ve fitilli tüfeklerle donatıldı Silahların çeşitleri gelişti Topçuluk piyade sınıfından ayrıldı Avrupa'da süvari birlikleri kuruldu Milli ve daimi ordular kuruldu


Otuz Yıl Savaşları, 1618-1648

Katolik ve Protestan davası üzerinde Alman topraklarında sürdürülen bir dizi uluslararası ve iç savaş (1618-1648) Savaşın nedenine bakıldığında, 1555 yılında yapılan Augsburg anlaşmasının uygulamada yürümediğini görüyoruz Bu anlaşma her devlete vatandaşlarının dinini belirleme yetkisini tanımıştı Ancak protestanlar anlaşmanın başarısızlığa uğradığını gördüklerinde, haklarını savunmak için aralarında birlik kurdular ve 1618'de başlattıkları ayaklanma, Otuz Yıl Savaşlarının başlangıcı sayılır Protestanlar dışarıdan destek sağlamak için İngiltere, Fransa ve Hollanda nezdinde girişimlerde bulundular Katolik Alman devletleri ise 1609'da Kutsal Roma İmparatoru'nun desteği ve Bavyera'nın önderliğinde birleştiler Savaş, oluşan bu iki kamp arasında başladı Bunun sonucu da, savaş karmaşık bir hal aldı Savaş bir kere Katolik ve Protestanlar arasında bir Alman İç Savaşı, diğer taraftan da Kutsal Roma İmparatoru ile bağımsızlıklarını sağlamak için çabalayan üye devletleri arasında sürdürülen bir savaş niteliğini aldı Ayrıca işin içine Fransa, Habsburglar, İspanya, Hollanda, Danimarka, İsveç ve Transilvanya'nın karışması, savaşın uluslararası bir nitelik almasını sağladı Savaş Protestanlar'ın zaferi sonucu 1648 tarihli Westphalia (Vestefalya) barışı ile bitmiştir

Savaş sonunda, Avrupa güç dengesi tamamen değişmişti İspanya Batı Avrupa'daki üstünlüğünü yitirmiş, Fransa Avrupa'da en güçlü hale gelmişti İsveç, Baltık denizinde üstünlük sağlamış, Flemenk Cumhuriyeti bütün ülkeler tarafından bağımsız bir cumhuriyet olarak tanınmıştı Kutsal Roma İmparatorluğu'na bağlı bütün devletler tam bağımsız hale gelmişlerdi Kilisenin gücü sınırlandırılmış, Augsburg barışının hükümleri yinelenmiş ve Almanya'da Katolik, Protestanlık ve Calvinizm geçerli dinler haline gelmiştir Artık Avrupa, kendi yasalarına göre davaranan, kendi ekonomik ve siyasal çıkarlarını izleyen, istediği tarafta yeralan, ittifaklar kuran ve bozan modern bağımsız devletlerden oluşacaktır Bugün anladığımız anlamda devletlerin oluşturulduğu uluslararası sistem, Westphalia Barışı ile kurulmuştur

Protestanlar haklarını savunmak için aralarında birlik kurup 1618 yılında Bohemya’da ayaklandılar Katolik Alman devletleri Kutsal Roma-Germen imparatoru II Ferdinand’ın liderliğinde birleştiler Protestanlar ise dışardan destek sağlayabilmek amacıyla İngiltere, Hollanda, Fransa nezdinde girişimlerde bulundular Öte yandan, Katolik Almanlar İspanyanın desteğine güveniyorlardı Fransa Katolik olmasına karşın Habsburg hanedanıyla mücadele içinde olduğundan dolayı İsveç, Alman ve Hollanda Protestanlarıyla anlaşarak Kutsal Roma-Germen imparatoruna karşı savaş açtılar Bunun ana nedeni, Fransız Kralı XIV Louis’in amacının İspanya topraklarına veraset yoluyla sahip olarak Kutsal Roma-Germen topraklarında ilerlemeye devam etmek istemesiydi Böylece, Fransa Avrupa kıtasına hakim olacak ve Amerika kıtasındaki sömürgelerin yeni efendisi bir deniz gücü olacaktı Bunun içinde doğal olarak ilk önce Fransa’yı çevrelemiş olan Katolik İspanya ve Kutsal Roma-Germen İmparatorluklarıyla mücadele etmek zorunda olacaktı Protestanların Katolikleri mağlup etmesiyle birlikte 1648 yılında Westphalia Barış Antlaşması imzalanarak Otuz Yıl Savaşları son bulmuştur Buna göre:

1 Kutsal Roma-Germen İmparatoru Almanprenslerin dinsel-politik serbestliklerini tanıyacaktı 2 Almanya’da Katolikliğin yanında Protestanlık ve Kalvinizm geçerli mezhepler olacaktı 3 Flemenk Cumhuriyeti bağımsız hale gelecekti

Böylece, Uluslararası hukuk bakımından Kutsal Roma Germen imparatorluğunun parçalanmış ve Alman prenslerinin bağımsız hale gelmişlerdir Böylece Avrupa kıtasında güç dengesi tamamen değişmiş oldu İspanya Avrupa’daki üstünlüğünü kaybederken, Fransa en güçlü devlet haline gelmiş ve İsveç Baltık Denizi Bölgesinde hakimiyetini kurmuştur Bununla beraber, daha önceki uluslararası toplantılar dinsel nitelikteyken, Westphalia devlet, savaş ve iktidar sorunlarının tartışıldığı laik bir konferans olmuş ve toplantılar sırasında Papalık temsilcisi dinlenilmediği gibi antlaşma metni Papaya imzalattırılmamıştır Dolayısıyla, kilisenin politik gücü iyice sınırlandırılmış ve Avrupa kıtasında kendi kanunlarına göre davranan, kendi milli politik ve ekonomik menfaatlerini gözeten, ittifaklar kuran ve bozan modern bağımsız devletler oluşmuştur Bugünkü anlamda devletlerin oluşturduğu uluslar arası sistem Wstphalia Antlaşmasının sonucudur

Avrupa'da, din savaşlarının sonuncusu olan Otuz Yıl Savaşları 161848 yılları arasında gerçekleşti Savaş özellikle Kutsal RomaGermen İmparatorluğu topraklarında büyük bir yıkıma yol açtı 17 yüzyıla gelindiğinde savaşlar artık çoğunlukla profesyonel olarak nitelenen paralı askerlerden oluşan ordularla yürütülüyordu Askerlerin giderleri ele geçirilen yerlerden karşılanıyordu

Orduların geçtiği kasaba ve kentler yağmalandığı için bu savaşların sonunda 15 bin kasaba ve köyün bütünüyle yıkıma uğradığı, Almanya'nın nüfusunun yaklaşık yarısını, Bohemya'nın ise üçte ikisini yitirdiği sanılmaktadır
O yıllarda Almanya, Kutsal RomaGermen İmparatorluğu'na bağlı küçük prensliklerden
Oluşuyordu (bak KUTSAL ROMAGERMEN İMPARATORLUĞU) İmparatorluğun geniş toprakları üzerinde eskiden beri süregelen dinsel uyuşmazlıklar 17 yüzyılda daha da keskinleşti ve Protestan soylular ile Katolik Birliği arasında amansız bir mücadeleye dönüştü

Savaş Başlıyor

1618'de Bohemyah Protestan soylular, ülkenin yönetimini Katolikler'in desteklediği, Habsburg hanedanından Ferdinand (sonradan Kutsal RomaGermen imparatoru) yerine, bir Protestan olan Pfalz Elektörü Friedrich'e vermek istediler Friedrich'in bu öneriyi kabul etmesi üzerine Ferdinand ona savaş açtı Bavyera Kralı Maximilian'ın ve Kont Johann von Tilly'nin de desteğini alan Ferdinand, Friedrich'e ve Protestanlar'a boyun eğdirdi Kont Tilly komutasındaki Katolik Birliği ordusu Bohemyah soyluları yenerek çoğunu öldürdü O sırada kendi topraklarını genişletmeyi amaçlayan Danimarka Kralı IV Christian ordusuyla Protestanlar'a katıldı Ne var ki, Katolikler'den yana olan Dük Albrecht von Wallenstein Danimarka kralını yendi ve Magdeburg dışında tüm Protestan kentlerini ele geçirdi 1629'da imzalanan Lübeck Barışı üstünlüğün bütünüyle Katolikler'e geçmesini sağladı

Richelieu Savaşa Giriyor

Lübeck Barış Antlaşması'nın sonuçlarından çekinen Fransız devlet adamı Kardinal Richelieu, Kutsal RomaGermen İmparatorluğu' nun iki güçlü üyesi olan Avusturya ile İspanya'nın birleşmesini engellemek amacıyla, Protestan olan İsveç Kralı Gustaf Adolf un yeniden Katolikler ile savaşmasından yanaydı {bak Richelieu) Fransa'nın Katolik bir ülke olmasına karşın Richelieu, Gustaf Adolfa savaşı yeniden başlatması için parasal destek sağladı

1631'de Kont Tilly'nin ordusu Magdeburg kentini yakıp yıkınca Gustaf Adolf, Tilly'ye karşı savaş ilan etti Tilly'nin komutasındaki Katolik Birliği ordusu ağır bir yenilgiye uğradı, Tilly yaralandı Bunun üzerine Katolik Birliği'nin başına Dük Albrecht von Wallenstein geçti Gustaf Adolf 1632'de Lützen'de Wallenstein'ın ordusunu yenmeyi başardıysa da kendisi savaşta öldü
Gustaf Adolf un ölümü Katolik Birliği'ne Protestanlar karşısında üstünlük kazandırdı Katolik Birliği İspanyolların da desteğiyle İsveçliler'i yenilgiye uğrattı 1635'te Prag Antlaşması imzalandı

Richelieu yeniden Protestanların yardımına koştu Ne var ki, tüm sınırlarda savaşmakta olan Fransız orduları dağınık bir durumdaydı Bunu fırsat bilen İspanya ve imparatorluk güçleri Fransa'yı istila etti Öte yandan ilerlemeyi sürdüren İsveçliler güneye doğru inerek Avusturya ordularının Tuna Irmağı'nı
geçmesini engellediler Fransız orduları 1645'te Allersheim'da Katolikler'i yenilgiye uğrattı İmparator'un çevresinde Bavyera'dan başka müttefiki kalmadı Fransızlar Bavyera' yi barışa zorladı

30 yıl süren bu savaşlar sırasında çok fazla kayıp veren taraflar sonunda banş yapmaya razı oldu 1648'de Vestfalya Banş Antlaşması imzalandı Savaş İspanya'nın Avrupa'daki üstünlüğünü yitirmesi, Kutsal RomaGermen İmparatorluğu'nun siyasal açıdan parçalanması, Katolik bir Avrupa kurma düşüncesinden vazgeçilmesi, milyonlarca insanın yaşamını yitirmesi, ölmeyenlerinse salgın hastalıklarla, açlık ve yıkımla yüz yüze gelmesiyle sonuçlandı

Otuz Yıl Savaşları

Otuz Yıl Savaşları

Taraflar

• İsveç İmparatorluğu
• Bohemya
• Danimarka-Norveç
• Hollanda Cumhuriyeti
• Fransa
• İngiltere
• Saksonya

• Kutsal Roma İmparatorluğu
• İspanya
• Portekiz
• Avusturya
• Bavyera
• İrlanda

Kumandanlar

Frederick V, Elector Palatine
II Gustaf Adolf †
Johan Baner
Cardinal Richelieu
Cardinal Mazarin
Louis II de Bourbon, Prince de Condé
Henri de la Tour d'Auvergne, Vicomte de Turenne
Christian IV of Denmark
Bernhard of Saxe-Weimar
John George I of Saxony
Johann Tzerclaes, count of Tilly †
Albrecht von Wallenstein
Ferdinand II, Kutsal Roma İmparatoru
Ferdinand III, Kutsal Roma İmparatoru
Count-Duke Olivares
Maximilian I, Elector of Bavaria

Carl Wahlbom'un, Lützen Savaşı (1632) sırasında İsveç Kralı II Gustavus Adolphus'un ölümünü tasviri

Otuz Yıl Savaşları, 1618 ile 1648 yılları arasında yapılan ve Avrupa devletlerinin çoğunun katıldığı savaşlar dizisidir Temelinde, bir Protestan-Katolik mücadelesi olsa da, savaşan devletlerin çoğu dinsel değil siyasi amaçlar için savaşmıştır Kutsal Roma Germen İmparatorluğu'na bağlı prensliklerin farklı taraflarda savaşması sebebiyle bir iç savaş niteliği de taşır

Savaş, 1648 yılında Protestanların zaferiyle bitmiş ve Westphalia Barışı ile savaş sonucunda Almanya’yı oluşturan Kutsal Roma-Germen İmparatorluğu herbiri hükümran olan birçok küçük devlete ayrılmıştır, İmparatorluk makamının yetkileri ise çok kısıtlanmıştır

Savaşın Kökeni


1555 yılında imzalanan Augsburg Barışı ile Martin Luther taraftarları ile Katolikler arasındaki savaş sona ermişti Bu antlaşmaya göre sayıları 200’ün üstünde olan Alman prensleri, Katoliklik ve Protestanlık (Luther) arasında istediği tercihi yapabilecekti

Fakat anlaşmanın bu hükmü yetersiz kaldı ve uygulanamadı Almanya’da hızla yayılan Calvinizm gibi diğer Protestan mezhepleri bu antlaşmaya göre haklara sahip değillerdi Ayrıca İspanya’daki Katolik Habsburg Kralları, Doğu ve Orta Avrupa’da Katolikliği tekrar güçlendirmek istiyorladı Baltık’ta egemen olan Protestan İsveç ve Danimarka kralları ise “Protestanlığın savunucuları” olarak Roma-Germen İmparatorluğu’ndaki nufuzlarını arttırmak istiyorlardı
Augsburg Barışı’nın yetersiz kalması üzerine Kutsal Roma-Germen İmaparatorluğu’ndaki Protestan prensler 1608 yılında bir birlik kurdular 1609’da ise Katolik Devletler İmparator’un desteği ve Bavyera’nın önderliğinde birleştiler Böylece Almanya parçalanıyor ve din ekseninde iki kampa bölünüyordu

Bu arada, her iki birlikte diğer devletlerden destek bulmaya çalıştı Katolik Birliği, aynı Roma-Germen İmparatorluğu gibi Hapsburg Hanedanı tarafından yönetilen ve çok sert Katolik olan İspanya’nın desteğine güveniyordu Protestanlar ise Hollanda, İngiltere ve Fransa gibi Avrupa’da Habsburg egemenliğini istemeyen devletlerle görüşmeye başladı

Savaş

1618 yılında, İmparator’un gücünün artmasını istemeyenlerin ve Protestanlar’ın Bohemya’da başlattığı ayaklanma, uzun sürecek savaşlar dizisini başlatan kıvılcım oldu İspanya Kralı 4 Philip’in yardımını alan İmparator ve Katolik Birliği Bohemia ve onu destekleyen Protestan Birliği yenilgiye uğrattı (1618-1625)

Danimarka'nın savaşa dahil olması ve çekilmesi

Kendisi de bir Protestan olan Danimarka kralı 4 Christian, Roma-Germen İmparatorluğu’ndaki Protestanların yenilgiye uğramasından rahatsız olmuştu İngiltere, Fransa ve Hollanda’dan aldığı destekle birlikte kendisini Protestanlığın savunucusu ilan etti ve İmparator’a ve Katoliklere karşı savaşa katıldı Ama kendisini destekleyen devletlerin iç sorunlar yüzünden zayıf olması sebebiyle yenildi ve İmparatorla barış yapmak zorunda kalarak savaştan çekildi (1625-1629)

İsveç'in savaş'a dahil olması

Danimarka’nın çekilmesi, savaşı bitirmedi Bu sefer, İsveç Kralı II Gustaf Adolf (Gustavus Adolphus), Protestanları destekledi ve İmparatorluğa saldırdı Danimarka kralı 4 Christian gibi kendisi de Fransa ve Hollanda tarafından destekleniyordu Savaşın başında zaferler kazanmasına rağmen, 1632’de Lützen Savaşı sırasında öldü 1634’te ise Protestan güçler yenilgiye uğradı
İsveç ile Roma-German İmparatorluğu (ve Katolikler) arasında yapılan barışa göre (1635, Prag Düzenlemesi) Alman prensliklerinin dış devletlerle ittifak yapması engelleniyor ve Alman prensiliklerinin ayrı ayrı olan orduları, İmparator’un liderliği altında birleştiriliyordu Yani, siyasi gücü çok zayıflamış olan Kutsal-Roma Germen İmparatorluru tekrar güçleniyordu

Fransa'nın savaşa dahil olması

Prag Düzenlemesi’nden en çok Fransa rahatsız olmuştu Fransa’da iktidarı elinde tutan 13 Louis’un bakanı Kardinal Richelau’a göre bu düzenleme, kıta Avrupa’sındaki Hapsburg etkisini çok arttırıyordu Bu nedenle 1636 yılında Fransa, katolik bir devlet olması ve katolik bir din adamı tarafından yönetilmesine rağmen Protestanlar’ın yanında savaşa girdi
Fransa, İsveç ve Hollanda ile ittifak kurdu İspanya ise, Roma-Germen İmparatoru'nu desteklemek amacıyla İspanya Hollandası’ndan (bugünkü Belçika) güneye doğru Fransa’yı işgale başladı Hatta, geri püskürtülmeden önce Paris yakınlarına kadar gelmeyi başardı
Ama savaş, Protestanlar’dan (ve onları destekleyenlerden) yana döndü Hollanda’nın büyük zenginliği ve denizaşırı yerlerde Habsburglara karşı başarıyla savaşması, durumu İspanya için çok zorlaştırdı Karada fazla güçlü olmayan, ancak denizlerde çok güçlü olan Hollanda, İspanya donanmasını iki kere yenilgiye uğrattı

Westphalia Barışı

Otuz Yıl Savaşlarını bitiren Westphalia Barışı, tek bir anlaşma değil, devletlerin birbirleri ile yaptığı bir dizi antlaşmadır Westphalia Barışı ile Augsburg Barışı hükümleri yenilenmiş ve Calvinizm Roma-Germen İmparatorluğu’nda kabul edilen mezheplerden biri olmuştur
Westphalia ile Kutsal Roma-Germen Imparatorluğu içindeki prenslikler, hemen hemen hükümran siyasal birimler oldular Üye devletlerin rızası olmadan İmparator’un vergi ve asker toplayamayacak, kanun koyamayacak ve savaş ilan edemeyecek olması, İmparator’un siyasal otoritesinin kalmadığını ilan ediyordu Daha sonra Fransız yazar Voltaire’in de söyleyeceği gibi Kutsal Roma-Germen İmparatorluğu artık “ne kutsal, ne Romalı, nede imparatorluktu”
Westphalia Barışı ile Hollanda’nın bağımsızlığı resmen tanınarak Hollanda ile İspanya arasındaki Seksen Yıl Savaşları sona ermiş oldu Aynı zamanda İsviçre'nin bağımsızlığı tüm taraflarca tanındı
Westphalia Barışı sonucunda Fransa Metz, Toul ve Verdun'u alarak Almanya'ya doğru genişledi Benzer şekilde İsveç'te Pomerania'ı aldı

Savaşın Sonuçları

Westphalia Barışı (1648) sonrasında Avrupa haritası Gri bölgeler, haritaya sığmayacak kadar küçük Alman devletlerinin olduğu bölgeyi gösteriyor

Savaşlarda ve savaşla beraber gelen kıtlık ve salgın hastalıklardan yüzbinlerce insan öldü Burada, savaşan devletlerin kiraladığı paralı askerlerin yaptığı yağmanın ve yol açtıkları yıkımın büyük rolü vardır Savaşta en çok zararı Almanya gördü, 1500lerde Avrupa’nın gelişmiş bir bölgesi olan Almanya’da gerileme ve yerellik başladı
Otuz Yıl Savaşları’nın en önemli siyasal sonucu, Kutsal Roma-Germen İmparatorluğu’nun birlikten uzak feodal bir karmaşaya sürüklenmesiyle Fransa’nın kıta Avrupa’sında en güçlü devlet olarak çıkmasıdır 19 Yüzyılda Almanya İmparatorluğu kuruluncaya kadar Avrupa siyasetin Almanya’nın bölünmüşlüğü ve Fransa’nın üstünlüğü çevresinde dönecektir

Roma-Germen İmparatorluğu’ndan başka İspanya Habsburgları’da gerileme sürecine girmişti 60 yıldır İspanya egemenliğinde olan Portekiz 1640’ta İspanya’dan bağımsız oldu Benzer bir başarısızlık kolonilerde Hollanda’ya karşı görüldü

Westphalia, Avrupa’nın gördüğü son büyük “din savaşı”dır Habsburglar’a karşı Protestanları destekleyen Katolik Fransa örneğinde olduğu gibi artık devletlerin çıkarları, dinsel bağlılıkların önüne geçmiştir Bu açıdan Westphalia ile modern diplomasi ve uluslararası ilişkiler esaslarının temelleri atılmıştır
Artık Avrupa, kendi yasalarına göre davaranan, kendi ekonomik ve siyasal çıkarlarını izleyen, istediği tarafta yeralan, ittifaklar kuran ve bozan modern bağımsız devletlerden oluşacaktır Bugün anladığımız anlamda devletlerin oluşturulduğu uluslararası sistem, Westphalia Barışı ile kurulmuştur

OTUZ YIL SAVAŞLARI

Nikolaus Kopernikus

Alman ve İspanya Krallarının yeni mezheplere karşı bayrak açması üzerine başlayan savaşlar Protestan yanlılarının galibiyetiyle sonuçlandı

Otuz yıl savaşları Almanya ve müttefiki olan ispanya ile Fransa ve müttefikleri (İsveç, Danimarka) arasında yapılmıştır Bu savaş tamamen mezhep çekişmesinden kaynaklanmıştır Almanya'da hemen hemen bağımsız yaşayan, ama sözde Kutsal Roma-Germen İmparatorluğu içinde bulunan pek çok hükümdar Protestanlığı kabul etmişti Bunlarla Katolikler arasında büyük bir savaş çıktı

Savaşta taraflar

Almanya
İspanya
-------------
Fransa
İsveç
Danimarka

Almanlar birbirleriyle savaşırken savaşa Fransa, İsveç ve Danimarka da karıştı Mezhep farklılığı nedeniyle otuz yıl içinde yüz binlerce kişi öldü Savaş Westfalya (1648) Barışı ile sonuçlandı Bu antlaşma Avrupa tarihinde çok önemli bir adımdır Almanya Protestanlığı resmi din olarak tanıdı

Artık Avrupa'da mezhep çekişmeleri siyasetten çekilmiş, devletlerin arasında bir sorun olmaktan çıkmıştır Böylece Avrupa bazı konularda birlikte hareket etme imkanı kazanmıştır

Antlaşmanın bazı önemli maddeleri:

1 Almanya, içindeki prenslerin dini ve siyasi özgürlüklerini kabul etti
2 Hollanda'nın bağımsızlığı tanındı
3 Fransa, Almanya'dan Alsas'ı aldı
4 İsveç Kralı, Baltık denizi kıyılarına sahip oldu
5 Almanya'nın küçük prensliklerinden Brandenburg Prensliği Prusya dukalığı adını aldı Bu suretle bugünkü Almanya'nın temelleri atılmış oldu

Yorum : Westfalya barışını İspanya tanımadı Bu yüzden Orta Avrupa'da savaş bittiği halde Fransa ile İspanya arasında savaş on yıl daha devam etti Yapılan Pirene Antlaşmasıyla (1659), İspanya Fransa'nın üstünlüğünü kabul etmiştir

17 ve 18 Yüzyıllarda Avrupa Devletleri

1 Almanya: Kutsal Roma-Germen adını taşıyan Almanya'da yüzlerce prenslik vardı Aralarında siyasi birlik yoktu Otuz Yıl savaşlarında Almanya yenilmiş ve ülkedeki prensliklere mezhep özgürlüğü tanımıştı 18 yüzyıl başlarında Prusya en güçlü prenslik olarak krallık haline geldi ve lider durumuna yükseldi

2 İngiltere: 17 yüzyıl sonlarında ingiltere'de meşruti krallık kuruldu (1688) 18 yüzyıla güçlü bir şekilde giren İngiltere her alanda gelişme gösterdi Yedi yıl savaşları'nda Fransa'dan büyük sömürgeler elde etti Amerika'da 13 koloni kurdular Amerika'nın bağımsızlığını Versay (1783) Antlaşmasıyla tanıdılar

3 Fransa: 17 yüzyılda Avrupa'nın en güçlü devleti durumuna geldi, ispanya Veraset Savaşlarında Almanya ve İngiltere ile mücadele etti Bu savaşlar Fransa'yı olumsuz yönde etkiledi

4 Lehistan: 17 yüzyılın sonlarına doğru Kutsal İttifaka katılarak Osmanlı Devleti'yle mücadeleye girişti, iç ve dış nedenler siyasi alanda etkili olmasına engel oldu 18 yüzyılda iyice güçsüzle-şen Lehistan, Rusya, Prusya ve Avusturya tartından üç kez bölüşülerek ortadan kaldırıldı (1772, 1793, 1795)
18 yüzyılın sonlarına doğru Lehistan'ın ortadan kalkması ile Rusya hem İsveç hem de Osmanlı Devleti için çok büyük bir tehlike durumuna geldi

5 Hollanda: İspanya'dan bağımsızlığını kazanan Hollanda'da krallık kuruldu Kısa zamanda sömürgecilikte ilerledi ve zengin bir duruma geldi

6 Rusya: Rusya, 17 yüzyılın sonlarında (1682) Çar ı Petro'nun yönetimine girdi Petro'nun iki amacı vardı: Karadeniz'e ve Ballık kıyılarına ulaşmak Petro, Rusya'yı bir Avrupa devleti haline getirmeye çalıştı İstanbul Antlaşmasıyla Karadeniz'e inen Rusya, Küçük Kaynarca'yla da Kırım'ı alarak kuvvetli bir devlet haline gelmiştir

7 Avusturya: Otuzyıl savaşlarında Avusturya Alman siyasi birliğini kuramamıştı Fakat güçlü devletler arasındaydı Zaten Karlofça Antlaşmasıyla Macaristan'ı ve Erdel'i alarak büyümüştü Fransız ihtilâli Avusturya'nın büyümesinde büyük bir engel olmuştur

8 İsveç: Otuz yıl savaşlarından başarı ile çıkmıştır Paltova savaşıyla İsveç'in genişlemesi durdu

9 İtalya: İtalya'da siyasi birlik yoktu 18 yüzyılda da bu özelliğini devam ettiren İtalya'da en büyük cumhuriyet Sardunya Krallığı idi Venedik eski önemini yitirmeye başlamıştı 19 yüzyılda Sardunya İtalyan birliğini kurmuştur