Coğrafi Keşifler

- COĞRAFİ KEŞİFLER

COĞRAFİ KEŞiFLER

XV ve XVI yüzyıllarda Avrupalı’lar tarafından yeni ada, kıta, okyanus ve ticaret yollarının bulunmasına Coğrafi Keşifler denir
Öncelikle merak ve keşif amaçlarıyla başlayan bu ha reketler XV yüzyılın ikinci yarısında açık bir şekilde ekonomik gayelere yönelmiştir Coğrafi Keşifler sonu cu Avrupa’da önemli değişiklikler meydana gelmiştir

KEŞİFLERİN NEDENLERİ

• Doğu ülkelerinin zenginliği ve Avrupalılar’ın burala ra gitmek için yeni yollar aramaları
- Türkler’in İpek ve Baharat yollarına hakim olmaları
- İstanbul’un fethiyle Doğu Avrupa ticaret yollarının Türklerin kontrolüne geçmesi ve bundan dolayı da Batı Avrupa kıyısındaki ülkelerin açık denizlere çık ma ihtiyacı hissetmeleri
- Hıristiyanlığı yayma düşüncesi
- Avrupa’da değerli madenlerin azlığı
- Avrupa’da bazı kralların gemicileri desteklemesi
• Doğudan Avrupa’ya gelen malların pahalıya mal olması

KEŞİFLERİ KOLAYLAŞTIRAN FAKTÖRLER

-Pusulanın geliştirilmesi
- Gemicilik sanatının ilerlemesi
- Coğrafya bilgisinin artması

YAPILAN ÖNEMLİ KEŞİFLER

Ümit Burnu’nun keşfedilmesi ve Hindistan’a ulaşılması

Portekizli bir denizci olan Bartelmi Diaz, 1 487’de Av rupa için yeni bir ümit kaynağı olan “Ümit Burnu”nu keşfetti 1497de İtalyan asıllı Portekizli bir denizci olan Vasko dö Gama, Hindistan’a ulaşmayı başardı Böylece Hint ticaret yolu Portekizliler’in eline geçti
Amerika’nın Keşfedilmesi
İspanyol denizcisi Kristof Kolomb, 1492de Hindistan sandığı Amerika kıtasına ulaştı Fakat buranın yeni bir kıta olduğunu, Portekizli denizci Americo Vespuç çi ispatladı ve bu kıtaya “Amerika” adı verildi
Dünya’nın Çevresinin Dolaşılması

Portekizli Macellan, Dünya’nın yuvarlaklığını ispat et mek için sürekli olarak batıya doğru hareket etti Fili pinler’de hayatını kaybedince bu seyahati yardımcısı Del Kano 1522’de tamamladı Böylece dünyanın yu varlaklığı ispatlanmış oldu

KEŞİFLERİN SONUÇLARI

Siyasi Sonuçları
- Osmanlı Devleti Hint ticaret yolunun hakimiyeti için Portekizliler ile, Akdeniz hakimiyeti için ise İspanyol lar ile mücadele etti
- Yeni ada ve kıtaların keşfi gerçekleşti
- İspanyol ve Portekizliler geniş ülkeler elde ederek ilk sömürge imparatorluklarını kurdular
Ekonomik Sonuçları
- Yeni ticaret yolları bulundu, Baharat ve İpek Yolları önemini kaybetti
- Akdeniz kıyısındaki limanlar önemini kaybetti Buna karşılık Atlas Okyanusu kıyısındaki limanlar önem kazandı
- Keşfedilen bölgelerdeki değerli eşya ve madenler Avrupa’ya taşındı 0 zamana kadar “toprak” temel zenginlik kaynağı iken, bundan sonra “altın ve gü müş” temel zenginlik kaynağı oldu
Burjuva sınıf ı güçlendi Bu durum, Avrupa’nın siyasi ve sosyal yapısında değişikliklere neden oldu
- İslam ülkeleri yoksullaştı
- İpek yolu ticaretinin önemini kaybetmesi sonucunda Türkistan hanlıkları zayıfladı
Coğrafi Keşifler’in Osmanlı Devleti’ndeki Etkileri:
- Avrupa’nın Osmanlı Devleti’ne bağımsızlığı azaldı
- Akdeniz limanlarının önem kaybetmesi, Osmanlı Devleti’nin ticari gelirlerini azalttı
- Osmanlı topraklarında ticaret ile uğraşan köy ve kasabalarda ekonomik durum zayıfladı
Osmanlı Devleti, Coğrafi Keşifler’in olumsuz etkilerini önlemek için;
- Süveyş Kanalı Projesi’ni gerçekleştirmek istedi Fakat bunu ancak 1869’da gerçekleştirebildi
- Hınt Okyanusu nda Portekızlıler ıle savaştı fakat ustünlük kuramadı
- Don - Volga Kanalı Projesi’ni gerçekleştirerek ipek Yolu’nu tekrar canlandırmak istedi Fakat bunda da
başarılı olamadı
- Akdeniz limanlarını yeniden canlandırarak gümrük gelirlerini artırmak için Avrupalı devletlere kapitülas-
yonlar verdi
Bilimsel Sonuçlar
- Yeni ırklar, kültürler, hayvanlar, bitkiler keşfedildi
- İnsanlarda merak ve araştırma isteği uyandı
- Düşünce dünyasında önemli gelişmeler meydana geldi
- Ronesans ve Reform Hareketlerı’ne zemin hazırlandı,
- Avrupa’da sanattan zevk alan ve sanatçıları koruyan “Mesen” sınıfı ortaya çıktı

Dini Sonuçları
- Kiliseye olan güven sarsıldı
- Hıristiyanlığa ait inançlar temelinden sarsıldı
- Avrupa’da dine dayalı dünya görüşü değişti
Coğrafi Keşifler bütün insanlığı etkilemiştir Bu yönüyle “evrensel” bir özelliğe sahiptir Avrupa’da daha
sonra ortaya çıkacak olan gelişmelere neden olmuştur

Coğrafi keşifler

Fra Mauro haritası (1459, Venedik)

Demirleyen Santa María gemisiAndries van Eertvelt, 1628), Kristof Kolomb bu gemiyle Batı Hint adlarına ulaşmıştı (

Yeni kıyılarda Kolomb


Coğrafî keşifler, 15 yüzyıl ve 16 yüzyıllarda Avrupalılar tarafından yeni ticaret yollarının bulunması amacıyla başlattıkları ve yeni okyanusların ve kıtaların bulunmasıyla gerçekleşmiş olan keşifleri ifade eder Bilimsel bir merak ve yeni ufukların keşfedilmesi duygusu sözkonusu olmakla birlikte temelde bu keşifler özellikle 15yüzyıldan itibaren açık bir şekilde ekonomik nedenlerden kaynaklanmıştır İlk keşif denemeleri, Atlantik Okyanusu ve Afrika kıyılarına doğru, 14 yüzyılın başlarında Fransız ve Cenevizli gemiciler tarafından yapılmıştır Kanarya Adaları ve Azor Adaları keşfedilmesi, bu girişimlerin sonucudur


Keşiflerin belli başlı nedenleri şunlardır;

• Avrupa'da coğrafya bilgilerinin artması ve gemicilik deneyiminin çoğalması, pusulanın ögrenilmesi
• Avrupanın kendinde olmayan ama Doğu uygarlıklarında olduğunu bildikleri zenginliklere (Baharat, ipek ve diger maddi kaynaklara) ulaşmak için yeni, kısa ve ucuz yol arayışı
• Özellikle İspanyol ve Portekiz krallıklarınca, değerli madenlere ulaşılması için gemicilerin desteklenmesi
• Hiristiyanlık dininin ve Avrupa kültürünün yaymak istenilmesi
• Artan bilgilerin de etkisiyle dünyanın tanınmak istenilmesi
• Pusulanın geliştirilmesi
• Sağlam gemilerin yapılması
• Coğrafya bilgisinin artması ve cesur gemicilerin yetişmesi
• Avrupada bu gelişimleri takip eden dönemde doğuya ulaşmak isteyen gemiciler,İspanya ve Portekiz krallıklarından aldıkları yardımlarla açık denizlere açıldılar

Kristof Kolomb (1451-1506), 1492'de Amerika Kıtası'na ulaştığında, gerçekte hem daha ucuz hem daha kısa yoldan Asya'ya ulaşma arayışı içindeydi Çünkü buradan baharat ve benzeri maddeleri ucuz ve hızlı taşımak gibi bir sorun sözkonusuydu Portekizli gemici Bartolomeu Dias'ın Ümit Burnu'nu bulmasından sonra Vasko dö Gama, buradan dolaşarak Hint Okyanusu ve Hindistan'a ulaştı Portekizli Macellan ve Del Kano, dünyayı dolaşarak geçtiler ve bunun sonucunda dünyanın yuvarlaklığına dair kesinleştirici sonuclara ulaşmışlardır Venedikli gezgin Marko Polo1254-1324) Asya gezilerinin anlatımlarıyla Avrupa'nın Doğu uygarlıklarını tanımasını sağlamıştır (

Keşiflerin sonuçları

Reform ve Rönesans hareketlerinin etkileriyle gelişmiş oldukları gibi kendileri de bu hareketlerin gelişimini etkilemişlerdir Bu keşifler sonucunda Avrupa yeni kıtalara yayılma ve onların zenginlik kaynaklarını ele geçirme olanağı elde etmiştir Avrupa düşüncesi ve kültürü, evrensel bir değer olarak bu süreçten itibaren yayılmaya ve egemen kılınmaya başlanmıştır Bunu yaparken Avrupalılar, yerli halkları ve yerel yaşamı dağıtmış ve hatta yok etmiş, avrupa kültürünü egemen kılma sürecini şekillendirmiştir Hem doğal hem de kültürel farklılıkları yok eden bir süreç olmuştur bu Klasik Sömürgecilik olarak bilinen sömürgecilik süreci bu dönemle başlamıştır
Bunun yanı sıra, coğrafî keşiflerin sonucunda, sözkonusu dönemdeki öteki bilimsel devrimlerle de birleşerek tüm bir dünyayı/evreni kavrayış tarzı değişime uğramıştır Bu kavrayış değişikliği sonucunda ve bu süreçte dünyanın düz değil yuvarlak olduğu, kendi etrafında ve güneşin etrafında döndüğü, evrenin merkezi olmadığı ortaya çıkmış, bunların sonucunda tüm bir evren kavrayışı değişime ugramıştır Kopernik devrimi denilen zihniyet değişikliginin kaynaklarından birisinin de coğrafi keşifler olduğunu söylemek yanlış olmaz

1. Dünya'nın yuvarlak olduğu ispatlandı bunun sonucunda da kiliseye olan güven azaldı
2. Kakao,vanilya,domates,patates gibi yeni bitki türleri ve hayvan türleri keşfedildi
3. Yeni yerler tanındı
4. Avrupa'da zenginliğin kaynağı toprak olmaktan çıkıp maden olmuştur
5. Hristiyanlık yeni yayılma alanları buldu
6. Yeni kültürler keşfedildi
7. Ticaret yolları yer değiştirdi
8. Atlas Okyanusu limanları önem kazandıAkdeniz limanları önem kaybetti

14 yüzyılın sonlarından başlayarak 16 yüzyıla kadar Avrupalıların yeni ticaret yolları keşfetmek adına yeni deniz yolları araması sonucu oluşturdukları organizasyon, gezi Amerika’da dâhil pek çok popüler kıtanın keşfiyle son bulmuştur
15 yüzyılda özellikle birçok Avrupa ülkesi, Avrupa’da son derece pahalı olan ipek ve baharat'ın önemini anlamış ve Hindistan’a ulaşmanın, ticaret yapmanın bir yolunu aramasıyla başlamıştır Hindistan’a karadan ulaşmak o dönem ve koşullar içinde oldukça zorluydu bu yüzden Hindistan’a ulaşmanın yeni bir deniz yolunun keşfedilmesiyle mümkün olacağı fikri pek çok krala cazip gelmiştir Lakin bu fikirlerle pek çok cimri kral bile dönemin önde gelen denizcilerine hazinesinden yüklü miktarda servet ödemiştir
Özellikle Portekiz tahtına prens Henry’nin tahta geçmesiyle başlayan coğrafi keşifler, onun kurduğu okullardan çıkmış Vasco de Gama, Bartolomeo Diaz gibi pek çok ünlü denizcilerle başarılı sonuçlar elde etmiştir

Ancak bugün Amerika’yı keşfetmesiyle ünlenen ve en popüler denizci olarak tanınan Kolomb bile Amerika kıtasına doğru gitmeyi tercih ederken yeni bir kıta için değil, dünyanın diğer tarafından dolanıp Hindistan’a ulaşabileceğini düşünmüş ve İspanyol ve Portekiz krallarına bu şekilde bir fikir ortaya atarak desteğini almaya çalışmıştır Bunun imkânsız olduğu ancak günümüz şartlarında anlaşılacaktı

Keşifler


İpek Yolu

Çin'den başlayarak Orta Asya üzerinden, Hazar Denizi'nin güneyinden ve kuzeyinden geçerek Trabzon ve Kırım Limanlarına gelen malların buralardan Avrupa'ya ulaştığı yoldur


Baharat Yolu

Hindistan'dan başlayarak İran Körfezi ve Irak üzerinden Suriye Limanlarına veya Kızıldeniz yoluyla Süveyş ve Akabe'ye, oradan da kara yoluyla İskenderiye'ye ulaşan yoldur Uzak Doğu ile yapılan ticaret, Venedik ve Mısırlıların elinde bulunuyordu Bu devletler, diğer devletlerin Baharat Yolu'ndan faydalanmasını engellemeye çalışmışlardır

İlk keşif seyahatleri, Atlantik Okyanusu ve Afrika Sahillerinde 14 yüzyılın başlarında Fransız ve Cenevizli gemiciler tarafından yapılmıştır Bu seyahatler sonucunda Kanarya ve Azor Adaları keşfedildi

Kristof Kolomb, 1492'de Amerika Kıtası'na ulaştı Portekizli gemici Bartelmi Diyaz'ın Ümit Burnu'nu bulmasından sonra Vasko dö Gama, Ümit Burnu'nu dolaşarak Hint Okyanusu ve Hindistan'a ulaştı Portekizli Macellan ve Del Kano, dünyayı dolaşarak yuvarlaklığını kanıtlamışlardır


Keşiflerin Sonuçları

*Keşifler, dünya tarihinde önemli sosyal, siyasal, ekonomik ve dini değişikliklere neden olmuştur Bu durum, keşiflerin evrensel yönünü ortaya koymaktadır

*Eski ticaret yolları değişti Akdeniz, doğu -batı ticaretindeki önemini kaybetti Baharat ve İpek Yolları önemini kaybetti Bu durum Atlas Okyanusu Limanlarının önem kazanmasına neden olmuştur

*Avrupalılar, yeni keşfedilen yerlerde sömürge imparatorlukları kurdular Bu durum, keşfedilen ülkelerden Avrupa'ya altın ve gümüş başta olmak üzere bol miktarda hammadde götürülmesine neden olmuştur Bu gelişmeler Avrupa'nın zenginleşmesini, hayat standartlarının yükselmesini ve Rönesans hareketlerinin gerçekleştirilmesini sağlamıştır

*Ticaretle uğraşan burjuva sınıfı zenginleşmiş ve Avrupa ürünleri yeni pazarlar bulmuştur Böylece daha sonraki yıllarda gerçekleşecek olan Sanayi Devrimi'ne ortam hazırlanmıştır

*Keşfedilen yerlere Avrupa'dan göçler olmuş, bu durum Avrupa kültür ve medeniyetinin yayılmasını sağlamıştır

*Hıristiyanlık, yeni ülkelere yayılmıştır Ancak bazi bilimsel gerçeklerin ortaya çıkması sonucunda Hıristiyanların dini inançları zayıflamış, Kilise'ye güven sarsılmıştır

*Dünyanın bazı yerleri, Avrupalılar tarafından tanınmış, yeni kültürler, canlılar ve ırklar ortaya çıkmıştır


Coğrafi Keşiflerin Türk Dünyası Üzerindeki Etkileri

Coğrafi Keşifler, bütün insanlığı etkilemiştir Bu yönüyle evrensel bir özelliğe sahiptir Akdeniz Limanları, Coğrafya Keşifler sonucunda önemini kaybetti Ancak 1869'da Süveyş Kanalı'nın Fransızlar tarafından açılmasıyla bu limanlar yeniden önem kazanmıştır

Coğrafi Keşifler, Müslüman ülkeler açısından büyük zararlara neden olmuştur İslam ülkeleri yoksullaşmış, Türkistan Hanlıkları giderek zayıflamış ve Ruslar karşısında gerilemiştir Osmanlı İmparatorluğu, İpek ve Baharat Yollarına hakim olmasına rağmen yolların değişmesinden dolayı umduklarına ulaşamamıştır Osmanlı İmparatorluğu, ticaret faaliyetlerini yeniden geliştirebilmek için Avrupalı devletlere kapitülasyonlar vermek zorunda kaldı

Ayrıca Osmanlı topraklarında kervan yolları boyunca faaliyet gösteren halk ve zanaatkârlar işsiz kaldı Bu durum, Osmanlı Devleti'nde ekonomik sıkıntılara ve Celali İsyanları'na zemin hazırlamıştır

Osmanlı Devleti, Hint ticaret yolunun hakimiyeti için Portekizlilerle, Akdeniz hakimiyeti için de İspanyollarla mücadele etti Endonezya'da savunma ve koruma savaşları yapan Osmanlı Devleti, Hıristiyan Avrupa karşısında ''Doğu Kalkanı'' haline gelmiştir

COĞRAFÎ KEŞİFLER ve SONUÇLARI

Kristof Kolomb


Doğudan başlayan ticaret yolları yüzyıllarca Avrupa'nın çeşitli ihtiyaçlarını karşılamada can damarı olmuştur Özellikle bunlardan en önemlileri olan İpek ve Baharat yollarının Osmanlı Devleti'nin eline geçmesi, Avrupalıları yeni yollar aramaya sevk etti Orta Çağ'ın sonuna kadar dünyanın pek çok yeri bilinmiyordu İşte bu yeni yollar arama girişimleri sırasında pek çok yer ilk kez keşfedildi ve yeni ticaret yollan bulundu Yeni Çağ'ın başlarında meydana gelen bu keşif olaylarına Coğrafî Keşifler adı verilir

a Ticaret yollarının Müslümanların eline geçmesi: Çin'den başlayan İpek Yolu, Hazar Denizi'nde iki kola ayrılıyor, kuzey kolu Kırım limanlarında son bulurken güney kolu Karadeniz kıyılarından İstanbul'a ulaşıyordu
Diğer önemli bir yol olan Baharat Yolu ise Hindistan'dan başlıyor ve kuzeyde Suriye limanlarında, güneyde ise İskenderiye'de son buluyordu Özellikle denizci İtalyan devletleri bu limanlardan aldıkları malları Avrupa'ya satıyorlardı Bu yolların tamamının Osmanlı denetimine girmesi ve bir kaç el değiştiren malların pahalıya mal olması Avrupalıları yeni yollar aramaya sevketmiştir

b Coğrafya bilgisinin ilerlemesi: Orta Çağ'da Avrupalıların dünya hakkındaki bilgileri çok azdı Avrupalılar, dünyayı tepsi gibi düz zannediyorlardı Ortasında Kudüs'ün bulunduğuna inandıkları dünyanın kuzeyi buzlarla, güneyi ise kaynar sularla kaplıydı Batıda sonsuz bir deniz, doğuda da Kaf dağları (Kafkas dağları) nın bulunduğuna ve onun ötesinde cinlerin yaşadığına inanırlardı Özellikle Haçlı Seferleri ve daha sonraki ilişkiler ve seyyahların gezi notlarının incelenmesi sonrasında, Avrupalıların dünya hakkındaki bilgileri artmış, boş inançlar yıkılmıştır

Özellikle Venedikli seyyah Marco Polo doğu üzerine Çin'e kadar büyük bir seyehat yaptı (1271 - 1295) Bu seyahati sırasında yazdığı, doğu ülkelerinin hem zenginliklerini, hem de coğrafyasını anlattığı Garibeler Kitabı adlı eseri, Avrupalılar üzerinde büyük etkiler meydana getirmiştir

c Pusulanın geliştirilmesi: İlk kez Çinliler tarafından icat edilen pusula, Haçlı Seferleri sırasında Avrupa'ya geçmiştir Kristof Kolomb'un pusulanın sapma açısını düzeltmesiyle artık yönlerini kaybetme korkusundan kurtulan Avrupalılar, okyanuslara daha rahat ve korkusuzca açılmaya başladılar

d Gemicilik sanatındaki ilerlemeler: Eskiden kullanılan kadırgaların geliştirilerek 30 metre uzunluğunda, üç direkli beş yelkenli ve okyanuslara daha dayanıklı Karavel tipi gemilerin yapılması okyanuslara açılmada insanların cesaretini artırdı

e Efsane ve hurafelere inanmayan cesur gemicilerin yetişmesi: Orta Çağ'da Avrupalılar, Atlas okyanusunun içinde gemileri çeken çok büyük girdapların olduğu ve bu sularda dolaşan gemicilerin zenciye dönüşecekleri gibi hurafelere inanırlardı Ancak doğu ile olan ilişkiler ve coğrafya bilgisinin ilerlemesi bu gibi inançların yıkılmasına neden olmuştur

Keşifler

• Portekizli Bartelmi Dias Afrika'nın güney ucuna ulaşarak Ümit Burnu'nu buldu (1487)
• İspanyol asıllı Kristof Kolomb, İspanya'nın Palas limanından hareket edip Atlas Okyanusu'nu aşarak Amerika Kıtası'nı buldu (1492) Ancak burasını Hindistan zannettiğinden batısındaki Bahama takımadalarına Batı Hint Adaları, halkına da Hintliler adını verdi Daha sonraları Amerika Kıtası'na üç sefer daha yaparak kıtanın orta ve güney kesimlerini de keşfetti Ancak yeni bir kıta keşfettiğini anlayamadan öldü
• Portekizli Vasko do Gama Ümit Burnu'nu dolaşarak Hindistan'a vardı (1498)
• Bu tarihten itibaren Portekizliler Hint Okyanusu'na hâkim olmaya başladılar Böylece Hindistan'dan gelerek Süveyş'te sona eren Baharat Yolu yön değiştirerek Ümit Burnu Yolu hâline geldi ve Portekiz egemenliğine girdi Bu gelişme Hint sularında Osmanlı - Portekiz mücadelesini başlatmıştır
• Kristof Kolomb'un ölümünden kısa bir süre sonra İtalyan gemici Ameriko Vespuçi, Amerika'nın Hindistan değil yeni bir kıta olduğunu dünyaya ilân etti ve kıtaya onun adı verildi Amerika (1507)
• 1519'da Portekiz asıllı Macellan tarafından başlatılan batıya seyahat Del Kano tarafından tamamlanarak (1522) dünyanın yuvarlak olduğu ilk kez ispatlanmıştır
• Başlangıçta Portekizliler ve İspanyollar tarafından başlatılan Coğrafî Keşifler, özellikle İngilizler, Fransızlar ve Hollandalılar tarafından tamamlanmıştır


Coğrafi Keşifler'in sonuçları

• Hristiyanlık yayıldı Buna karşılık dünyanın düz olduğu gibi pek çok yanlış bilgi aktaran din adamlarına olan güven azaldı
• Keşfedilen yerlerde yetişen domates, vanilya, patates, tütün, kakao gibi bitki türleri ile Avrupalılar ilk kez tanıştı
• Avrupalıların, keşfettikleri yerleri sömürgeleştirmesiyle Sömürgecilik Dönemi başladı
• Keşifler, ticaret yollarının değişmesine neden oldu Hint Deniz Yolu'nun bulunmasından ve Amerika'nın keşfinden sonra Akdeniz limanları ile Baharat ve İpek Yolu eski önemini kaybederken Hint Okyanusu kıyısındaki limanlar önem kazandı
• Yeni keşfedilen ülkelerde bol miktarda bulunan altın ve gümüş gibi değerli madenler Avrupa'ya getirildi Avrupa'da ticaretle uğraşan kişiler (Burjuva sınıfı) zenginleşti Tüccarların, soyluların ellerinde bulunan toprakları satın almalarıyla soylular eski güçlerini kaybettiler
• Keşfedilen yerlere, özellikle Amerika'ya Avrupa'dan pek çok insan göç etti Avrupa kültür ve uygarlığı yeni yayılma alanları buldu
• Amerika'nın eski bir medeniyet merkezi olduğu öğrenildi
• Zenginleşen Avrupalılar, kültür ve sanat hareketlerini desteklediler Böylece, Avrupa'da Rönesans'ın doğmasına ortam hazırlamış oldu
• Coğrafî Keşiflerle ticaret yollarının değişmesi sonucunda Osmanlı Devleti ekonomik yönden büyük gelir kaybına uğradı