Rönesans Ve Reform!

Reform:
16 yyda Batı Kilisesi’nde gerçekleşen dinsel devrim Siyasal,iktisadi ve toplumsal etkileriyle Hıristiyanlığın üç ana kolundan biri olan Protestanlığın ortaya çıkmasına yol açmıştır En büyük önderleri Martin Luther ve Jean Calvin’dir
16 yy reformcularını ortaya çıkaran Katolik Kilisesi’nin yapısı oldukça karmaşıktı Yüzyıllar boyunca kilise,özellikle de papalık makamı Batı Avrupa’nın siyasal yaşamıyla iç içe geçmişti Bunun sonucundan ortaya çıkan siyasal entrika ve manevralar kilisenin durmadan artan gücü ve zenginliğiyle birleşince kilise ruhani bir güç kaynağı olarak yozlaşmaya başlamıştı Endüljans uygulaması ve kutsal emanetlerin satışa çıkarılması ile din adamları arasındaki yolsuzluklar ve dindarların sömürülmesine ve kilisenin manevi yetkisinin zayıflamasına neden oluyordu

16 yydan önce de, ortaçağ boyunca Aziz Francesco, Pierre Valdo, Jan Hus ve John Wycliffe gibi reformcu din adamları kilise içindeki yozlaşmayı dile getirmişlerdi 16 yy başlarında büyük hümanist bilgin Desiderius Eromus da ahlaki yozlaşmaya ve boş inançlara karşı Katolik Kilisesi’nde liberal bir reformun gerekliliğini savunmuş ve Hz İsa’nın örnek alınmasını önermişti Bütün bunlar Reform’un başlangıç günü sayılan 31 Ekim 1517’de tüm Azizler Yortusu’nun arifesinde Luther’in Wittenberg’de Schlosskirche’nin kapısına Doksan Beş Tez’i asmasından önceki reform kıpırtılarıydı

Luther’e göre kendisiyle önceki reformcular arasındaki fark, öncekilerin kilise yaşamında ki yozlaşmaya karşı çıkmakla yetinmelerine karşılık, onun sorununun kökenini, kilisenin kurtuluş ve kayra öğretisindeki sapmayı hedef almasıydı Tanrı‘nın karşılıksız kayrasının endüljanslara ve bu dünyada iyi iş işlenmeye bağlanmasına katkıda bulunabileceğin öğretisinin İncil’lerde yer almadığını savunuyordu Luther’in kilisenin etik ve ilahiyat bakımından yenilenmesiyle ilgili yaklaşımının ipuçları buradaydı: Kutsal metinlerin tek başına bağlayıcılığı (sola sciptura)ve işlerle değil yalnızca imanla (sola fide) aklanma Luther Katolik Kilisesi’yle bağları koparma yanlısı olmamakla birlikte papalıkla çatışma kaçınılmazdı1520’de Worms’daki İmparatorluk Meclisi (Diet) önünde yargılandı,ardından da aforoz edildi Kilise içinde reformu amaçlayan hareket sonunda Batı Hıristiyanlığın bölünmesine yol açtı
Almanya’daki Reform kısa sürede farklı akımlara dönüştü; bunların çoğu Luther’in girişiminden bağımsız gelişti Huldryc Zwingli Zürich’te oluşturduğu dinsel yönetim çevresinde devleti ve kiliseyi Tanrı’ya hizmet amacı içinde birleştirdi Zwingli iman yoluyla aklanma önertisinin öneminde Luther’le anlaşıyor,ama Komünyon ayini konusunda ondan çok daha köktenci bir görüş benimsiyordu Luther, Katolik Kilisesinin Komünyon ayininde kutsal ekmek ve şarabın Hz İsa’nın gerçek bedenine ve kanına dönüştüğü yolundaki tözdönüşümü öğretisini yadsıyor, ama Hz İsa gerçekte her yerde olduğuna göre onun bedeninin de ekmek ve şarapta hazır bulunduğunu öne süren tözbirliği öğretisini savunuyordu Komünyon’un İsa’nın ölümünün anılmasından ve bir imkan ikrarından başka anlam taşıdığını ileri süren Zwingli gibi de düşünmüyordu

Zwingli’nin çevresinden, ondan daha köktenci olan bir başka grup doğdu Köktenci Reformcular kutsal metinlerin bağlayıcılığı ilkesinin ödünsüz uygulanması gerektiğini savundular ve çocukların vaftiz edilmesine karşı çıkarak Zwingli’den koptular Çocukluklarında vaftiz edilenleri yetişkinken yeniden vaftiz ettikleri için Anabaptistler adını alan grubun İsviçre’deki kolu Hz İsa’nın İncil’lerde sunduğu örneği izleyerek her türlü yemin etmeyi reddetti, silah taşımaya karşı çıktı ve kilise ile devletin kesin olarak birbirinden ayrılması gerektiğini savundu Protestanlığı benimsedikten sonra Fransa’dan kaçan Fransız avukat Jean Calvin’i izleyenler Protestanlığın öteki önemli kollarından Kalvenciliği oluşturdular Calvin Basel’de yeni Reform hareketinin ilk kapsamlı ve sistematik ilahiyat incelemesi olan Christianae religionis institutio’yu (Hıristiyan Dininin temelleri) yayımladı Calvin Luther’in iman yoluyla aklanma önertisini paylaşmakla birlikte, dinsel yasalar ile İncil’i kesin çizgilerle ayırmaya çalışan Luther’e göre Hıristiyan toplumu içinde yasalara daha olumlu bir işlev yüklüyordu Calvin, Tanrı’nın seçilmiş kullarından oluşan disiplinli bir toplum idealini Cenevre’de sınama olanağı buldu

16 yy boyunca Reform hareketi öteki Avrupa ülkelerine de yayıldı Yüzyılın ortalarında Luthercilik Kuzey Avrupa’da egemenliği kurulmuştu Kralların çok zayıf, soyluların güçlü, kentlerin de az olduğu, ayrıca dinsel çoğulculuğua öteden beri alışkın olan Doğu Avrupa ise Daha köktenci Protestanlık biçimlerine açıktı İspanya ve İtalya ise Karşı Reform Hareketinin merkezleri oldu, Protestanlık buralarda hiçbir zaman etkinlik kuramadı

İngiltere’de Reform hareketinin kökleri dinsel olmaktan çok siyasaldı Papa VII Clemens’ten boşanma izni alamayan VIII Henry papalığın yetkisini reddetti ve 1534’te başında kralın bulunduğu Anglikan Kilisesini kurdu 16 ve 17 yy çeşitli yasalarla Katoliklerin ibadeti yasaklandı,yurttaşlık hakları kısıtlandı, bazı Katolik papazlar idam cezasına çarptırıldı Bu ceza yasaları 1791, 1832 ve 1926’da çeşitli yasalarla yürürlükten kaldırılacaktı Siyasal sonuçları bir yana, Henry’nin attığı adımlar İngiltere’de dinsel reformun başlangıcını oluşturdu The Book Of Common Prayer (Toplu Dua Kitabı) adıyla İngilizce bir ayin kitabı düzenlendi Cenevre’de kaldığı sürede Calvin’den etkilenen John Knox Presbiteryenliğin İskoçya’da devlet kilisesi olmasına öncülük etti Böylece İskoçya ve İngiltere’nin birleşmesi sağlandı

Elektör II Johann Georg’un 1667’de 31 Ekim’i Saksonya’da Reform Günü olarak ilan etmesinden sonra bu gelenek öteki Protestanlarca da benimsenmiştir

Rönesans:
(Fransızca renaissance, İtalyanca rinascita “yeniden doğuş”),Avrupa tarihinde, 14 yy sonuyla 15 ve 16 yy kapsayan ve en belirgin özelliği Eski Yunan ve Roma kültürünün canlandırılması olan dönem Aynı zamanda bir keşifler ve serüven çağı olan Rönesans boyunca, astronomide Ptolemaios sisteminin yerini Kopernik sistemi almış, kağıt, matbaa, pusula ve barut gibi yeni ürün ya da teknolojiler yaygın uygulama alanı bulmuştur

“Ortaçağ” kavramını 15 yy bilginleri, bilginleri, Eski Yunan ve Roma dünyasının yıkılmasıyla bu dünyanın kendi yüzyıllarında yeniden keşfedilmesi arasındaki (“ortadaki”) dönemi belirtmek amacıyla ortaya atmışlardı Ama Rönesans’ın kökleri ortaçağın sonlarında, 12yy başlayan bir dizi siyasal,toplumsal ve düşünsel dönüşümde yatıyordu Bu gelişmelerin başında Rönesans’ın anayurdu sayılan İtalyan kentlerinin gelişmesi geliyordu Bu kentlerde soylular, tüccarlar, rantiyeler ve zanaatçılar bir arada yaşayıp çalışıyor, aynı milislerde çarpışıyor,evlilik yoluyla ilişki kuruyor,özellikle Kilise’nin otoritesine karşı ortaklaşa direniyordu Ortak bir düşmana karşı siyasal bir eylem birliği bu kentlerin halklarında bir topluluk bilinci ve yurttaş bağlılığı yaratmaya başlamıştı Kentsel bütünleşme hem kent toplumu içinde yeni iktidar organlarının oluşmasına, hem de kentler arasında, çevrelerindeki alanlara sahip olma mücadelesinin doğmasına yol açtı

Daha 13 yy İtalyan kentlerine özgü bir halk egemenliği kavaramı gelişti İvedi kararların gerektiği durumlarda bir parlamento toplantıya çağırılıyordu Ama 14 yy bu kentlerden bazıları kent içindeki iktidar kavgaları nedeniyle demokratik yönetim tarzından uzaklaşarak tek adam yönetimine yönelmeye başladı; yüzyıl sonuna gelindiğinde signoria yaygın yönetim biçimi oluşmuştu Bu nedenle bir yandan feodalizmin kurumsal yapısı yıkılırken, bir yandan da feodalizme özgü değerler yeni biçimler altında canlanıyor, böylece Rönesans Döneminin karakteristik devlet anlayışı ortaya çıkıyordu
Sonunda kent devleti, daha önce tek tek yurttaşların bir araya gelmesiyle sağlanan işlevlerin çoğunu üstlendi; bireyler artık hiçbir aracı olmaksızın doğrudan devletle karşı karşıyaydı, Rönesans insanı hem bir birey olarak kendisinin, hem de yetki alanı içindeki herkes için bir baba, bir anne ve aile olan devletin varlığının bilincindeydi Öte yandan kent topluluğu içinde okuryazarlığın artması ve bir yeni edebiyat beğenisinin gelişmesi daha önce yalnızca din adamlarının elinde olan kültür tekeline son verdi Yeni meslekler, din adamı olmayanlar arasında okuryazarlığın artmasının ve uzmanlaşmanın bir yansımasıydı

Hümanizm Rönesans’ın dünya görüşünün ilk dışavurumu Hümanizm olarak bilinen düşünce akımıydı Hümanizm, ortaçağın düşünce yaşamına egemen olan ve Skolastik felsefeyi yaratan bilgin din adamlarınca değil, kilise dışındaki kültür adamlarınca başlatıldı Dante ve Petrarca’nın öncülük ettiği bu akımın başlıca temsilcileri Gionozo Manetti, Leonardo Bruni, Marsilio Ficino, Pico della Mirandola, Lorenzo Valla ve Coluccio Salutati’ydi 1453’te İstanbul’un Osmanlılar tarafından fethedilmesi pek çok Doğulu araştırmacının Batı’ya kaçarak önemli kitaplar ve el yazmaları ile Yunan araştırmacılık geleneğini Rönesans’ın ana yurduna taşımalarını sağladı
Hümanizmin en belirgin özelliği, bütün dışavurumlarıyla ve kazanımlarıyla insanı kendine konu edinmesiydi İkinci olarak Hümanizm, bütün felsefe ve ilahiyat okullarının taşıdığı doğruluk öğesini birbiriyle bağdaştırmayı amaçlıyordu İnsanın, ilk günahının kefaretini ödeyecek biçimde yaşamasını en soylu eylem olarak gören ortaçağ anlayışının tersine Hümanistler yaratıcılık ve doğaya üstün gelme mücadelesine ağırlık veriyorlardı Son olarak Hümanizm yitik insan tininin ve bilgeliğinin yeniden doğmasına umut bağlamıştı; bunun yolu da ilkçağın Yunan ve Roma uygarlıkları ile onların değerlerini yeniden keşfedip benimsemekten geçiyordu Ama bunu gerçekleştirmeye çalışırken Hümanistler yeni bir düşünsel bakışın doğmasına ve yepyeni bilgi dallarının gelişmesine katkıda bulundular

Rönesans Döneminde “yeniden bulunan” ilkçağ düşünürlerinin çoğu gerçekte ortaçağda biliniyor, kitapları raflarda duruyordu Rönesans’tan önce ilkçağı canlandırma akımları yaşanmış, 12 Yy Aristoteles’in bugün bilinen bütün yapıtları derlenmişti Rönesans’ın gerçek etkisi insanı dinsel iktidarın dayattığı zihinsel kalıplardan özgürleştirmek, özgür araştırma ve eleştiriyi esinlendirmek, insan düşüncesinin ve yaratıcılığının taşıdığı olanaklara güveni pekiştirmek oldu

Rönesans’ın siyasal düşüncesi ise Niccolo Machiavelli’nin II Principe adlı yapıtında en olgun anlatımını buldu Siyasette devletin çıkarlarının belirleyeceğini savunduğu bu ünlü yapıtta ideal örnek olarak Cesare Borgia’yı seçen Machiavelli, siyasal davranış yasalarını da Roma örneğine dayandırıyordu Machiavelli’ye göre devlet yönetimi zamandışı yasalara bağlı bir sanattı ve tıpkı hukuk felsefesi ve hekimlik gibi ortak Hıristiyan ettiğinin kısıtlanmalarından kurtulmalıydı

Hümanist dünya görüşü ve onun doğurduğu Rönesans, İtalya’dan kuzeye doğru Avrupa’nın her köşesine ulaştı Okuryazarlığın ve klasik metinlerin büyük bir hızla yayılmasına olanak veren matbaa bu gelişmeyi daha da çabuklaştırdı Hümanistlerin sağladığı düşünsel atılım Hıristiyanlıkta Reform hareketinin kıvılcımını yaktı ama Reform gerçekte Rönesans’ın laik değerlerine karşı bir tepki niteliği taşıyordu 16 yy sonuna gelindiğinde Reform ve Karşı Reform hareketleri arsındaki mücadele Avrupa’nın düşünsel yaşamına damgasını vurmuştu
İtalya’da Hümanistler Latince’nin yanı sıra çok sayıda yerel lehçede yapıtlar verdiler Edebiyatta yerel dillerin önem kazanması, bunların zamanla ulusal diller olarak gelişmesine, hem ilk çağın bilim ve sanat yapıtlarının, hem de Kitabı Mukaddes’in yerel dillere çevrilmesine yol açtı Bu gelişmede okuryazarlığın bir ayrıcalık olmaktan çıkmasına büyük katkıda bulundu
15 yy başlarında Hümanist eğitimin merkezi İtalya’ydı Ama aynı yüzyılın sonlarına doğru Londra, Paris, Anvers, daha kuzeydeki Avrupa kentlerinin de kendi başlarına bire merkez durumuna geldi Ulusal dillerin güçlenmesi çeşitli ülkelerde edebiyat alanında önemli yapıtların üretilmesine ortam hazırladı

Bilim Ortaçağ’ın evren ve doğa anlayışı, Aristoteles’in fiziği, Gelanos’un tıp bilgisi, Ptolemaios’un astronomisi ve Hıristiyan ilahiyatının bir karışımıydı Bu anlayışın yerine yeni bir bilimsel dünya görüşünün geçmesini sağlayan bilim adamlarından yalnızca Kopernik Rönesans Döneminde yaşadı Ama Rönesans, eski Yunan ve Roma’nın bilim ve felsefe yapıtlarını yaygınlaştırıp tanıtarak bu bilimsel devrimin düşünce alanındaki ön koşullarını hazırladı Örneğin yaklaşık 2000 yıldır yer’in merkez sayıldığı astronomide,ilk çağın Güneş merkezi kuramları ilk kez Rönesans Döneminde tartışılmaya başladı Hümanistler aritmetik ve geometriyi de beşeri bilimler arasına kattılar, mekanın düzenlenmesinde geometri kurallarını uygulayan ressam ve mimarlar perspektif kurallarını saptadılar Bu dönemde tüm üniversitelerde cebir en gözde bilim dallarından biri idi Teknik adamlar 15 ve 16 yy kuramsal bilimlerden çok toplumsal çevreyi değiştiren başarılar elde ettiler En büyük teknik ilerleme matbaanın geliştirilmesi ve yaygınlaştırılması oldu Bu gelişme iletişim tarihinde neredeyse yazının geliştirilmesine eş değerde bir devrim yarattı

Resim ve Heykel Rönesans’ın en önemli sonuçlarından biride güzel sanatlar alanındaki ilerlemelerdi Dinsel bağnazlıkların kırıldığı ve yeni görüşlerin öne çıktığı dönemde gerek resim, gerekse heykel sanatında gerçekçi bir bakış açısı egemen oldu İnsan ideal güzellik kavramı içinde ideal oranlarında ele alındı Dinsel konuların işlenişinde bile gerçeğe yakınlık yeğlendi
Roma’da etkinlik göstermeye başlamadan önce ilk yapıtlarını Floransa’da gerçekleştiren Leonardo da Vinci, bu dönem resimleriyle Yüksek Rönesans’ın habercisiydi Leonardo yaptığı anatomik çalışmalarla insanı en doğru biçimde betimlemenin yollarını aradı Bu dönemde amaç uyum ve denge idi Ayrıca hareket de önem kazanmıştı

Perspektif kurallarının saptanması heykel sanatını da etkiledi Heykelciler mekan içinde yer alan bir heykelin ya da bir yüzeydeki kabartmaların görünüşünde ortaya çıkacak biçim bozulmalarından daha dramatik bir etki elde etmek için perspektif kurallarını kullandılar Vasari, Rönesans heykelini Nicola Pisano ile başlatsa da pek çok sanat tarihçisi bugün ilk Rönesans heykelcisi olarak Donatello’yu kabul eder Donatello yalnızca klasik öğeleri kullanmakla kalmayıp, Antik çağ ruhunu yapıtlarına yansıttı
Mimarlık Mimarlık alanında da Rönesans, antik çağın yeniden doğuşu oldu Ama bu dönem yapıtları antik örneklerin kopyaları değil, 15 yy anlayışı ve dünya görüşü doğrultusunda yorumlarıydı Rönesans mimarlığın ilk temsilcisi, yarım kalmış bir Gotik Dönem yapısı olan Floransa Katedrali’nin kubbesini tamamlayan F Brunellesci sayılır Rönesans sanatının yönlenişinde temel dayanak noktalarından birini oluşturan Perspektifin kurallarını ortaya koyan ilk kurallardan biri de, ressam Masaccio ve mimar alberti ile birlikte Brunellaschi’ydi Perspektif sayesinde mimarlar tasarladıkları yapının daha bitmeden, hatta yapımına bile başlanmadan nasıl görünebileceğini çizerek ifade edebiliyorlardı Bu da mimarlığı taşçılık ya da marangozluk gibi bir el işçiliği olmaktan çıkartarak ileri bir tasarım sanatı düzeyine getirdi Yeni mimarlık anlayışının kuramlarını oluşturup yetiştirenler ise Alberti, Filarete vb ondan sonraki kuşağın sanatçıları oldu

Rönesans Döneminde daha pek çok tasarımda kullanıldı ve yapıda uygulandı Bunun nedeni merkezi şemanın, insanı yaşamın merkezine yerleştiren Rönesans düşünce biçimini ve dünya görüşünü mimarlıkta yansıtmasıydı Gerçekten de böyle merkezi planlı bir yapının ortasında durulduğunda her şeyin o merkeze yönelik olarak düzenlendiği bakış herhangi başka bir yöne çekecek hiçbir yapı aksının bulunmadığı hemen algılanıyordu Aslında böyle bir merkezin özel konumu iç mekanın hangi noktasında durulursa durulsun, kolaylıkla kavranabiliyordu

Aynı dönemde ve izleyen yıllarda mimarlık çeşitli kişisel yönelişlerin getirdiği çok zengin bir ifade olanağına ulaştı Bu tutumun en iyi örnekleri A Palladio’nun Rönesans’ın klasik Hümanizm çizgisi üzerindeki son kuramcı mimardı Çağdaşları Michelangelo’dan da Venedik temsilcileri Sansavino ile Sanmicheli’den de etkilenmişti Bütün bu etkilerin izleri, ilk büyük yapısı olan Vicenza’daki belediye binasında açıkça görülür Palladio, Bazilika adıyla bilinen onararak büyük ölçüde değiştirdiği bu eski yapıda içeriye çektiği büyük balkonlarla cephede bir ışık-gölge karşıtlığı, bir hareket yaratmış, böylece Rönesans’ın sakin, durağan mimarlığından, baroğun hareketli düzenlenmesine doğru ilk adımı atanlardan biri olmuştu Onun klasik mimarlık öğelerini gittikçe daha fazla uyguladığı yapıları Rönesans’ı son bir kez daha doruk noktasına ulaştırdı

teşekkürler çok işime yaradı arştırma yapmadan kurtardın beni saol

RÖNESANS

Geleneksel anlamda Rönesans, Orta Çağ ve Reformasyon arasındaki tarihi dönem olarak anlaşılır

15 yüzyıldaki İtalyan Rönesansı batı ile klasik antikite arasındaki bağın tekrar kurulmasını sağlamıştır Arap bilimi —özellikle matematik— alınmış, deneyselliğe geri dönülmüş, yaşamın önemi hakkında yoğunlaşılmış (örneğin Hümanizm), matbaanın bulunmasıyla ve sanat, şiir ve mimari'de ortaya çıkan yeni tekniklerle bilgi yayılabilmiş, böylece radikal bir değişim başlamıştır Bu çağ uzun zamandır geriye düşmüş olan Avrupa'nın ticaret ve keşiflerle yükselişinin öncüsü olmuştur İtalyan rönesansı bu dönemin başlangıcı olarak kabul edilir
Günümüz tarihçileri yukarıdaki tanıma kuşkuyla yaklaşmaktadır

Rönesans

Rönesans "Yeniden doğuş" anlamına gelen bir süreçtir 15 yüzyılda başlayan bir süreç, aynı yüzyıl içinde bütün Avrupa'ya yayıldı Bu yenilikte, Roma ve Grek başarılarının yeniden cezalandırılması istemi vardır Rönesans şu temel anlayışlara dayanıyordu

1 Yeryüzü ilgi çekici ve araştırılmaya değer bir yerdir,
2 İnsan güçlüdür ve bu gücüyle büyük başarılar elde edebilir,
3 İnsanın sürekli faal olması şerefli birşeydir ve
4 Gerçek güzeldir Bu anlayışlara bağlı olarak da yaşadığımız dünya o kadar ilgi çekici b

Rönesans döneminin yaratıcılığının esas yürütücü gücü tüccarlardır Bunlar en karlı ticaretin hangi alanda olduğunu araştırdılar ve bu yoldan sağladıkları zenginlikleri sanat ve endüstri yeniliklerine yatırdılar Rönesans; Floransa, Venedik, İngiltere, Portekiz, Hollanda gibi küçük kent-devletlerinde ya da metropollerde doğmuştur


Nihayet 11 yüzyılın sonundan itibaren başlayan Haçlı Seferleri sırasında Avrupalılar Müslüman ülkelerdeki parlak medeniyetle ilk defa karşı karşıya geldiler Daha sonra bu medeniyet Endülüs Emevileri vasıtasıyla Avrupa’ya geçti İslam alimlerinin fen sahasında verdiği eserler Avrupa dillerine çevrildi ve okutuldu Böylece batıda ilmi sahada ilerleme ve teknik gelişmelerin temeli atılmış oldu


Avrupa’da sanat ve bilimin geliştirilmesi, canlandırılması için girişilen ve daha sonra Rönesans adı verilen asıl hareket ise 1453’te İstanbul’un fethini müteakip ilk defa ciddi bir şekilde İtalya’da ortaya çıktı Hareketin öncülüğünü İtalya’nın yapmasının en önemli sebepleri şunlardır:


1 Fatih Sultan Mehmed İstanbul’u fethettikten sonra, isteyen bilim adamlarının İtalya’ya gidebileceklerini bildirmesi: İslam medeniyeti ve ilmi hareketleri hakkında en fazla bilgiye sahip bulunan bu Bizanslı alimlerin bilim ve sanat alanında yaptıkları çevirmeler ve yazdıkları eserlerin yayınlanması sonunda İtalya’da yaşayan insanların bilgi ufukları genişledi ve derinleşti (Tabi bu noktada,Rönesansın temellerinin, İstanbul'un fethinden çok daha öncesinden atıldığını ve İstanbul'un fethinin sadece pastaya krema olduğunu belirtmek gerekir)


2 Doğu dünyası ile en çok İtalya gemicilerinin münasebette bulunmaları ve bunların İslam ülkelerindeki zenginlik, refah, nizam, intizam, adalet ve iman hürriyetini her vesileyle dile getirmeleri


3 Ortaçağ Avrupa’sında en zengin memleketin İtalya olması: İtalya’da bulunan Cenova, Venedik, Piza ve Floransa şehirleri Haçlıları barındırmaktan ve baharat ticaretini ellerinde tutmaktan dolayı dünyanın en zengin şehirleri haline gelmişlerdi Zamanla bu şehirlerde devlet idaresi tüccar prenslerin veya sadece tüccarların eline geçti Bu zenginler de aynen İslam ülkelerinde şahit oldukları uygulamalara benzer olarak şairleri, sanatkarları, fikir adamlarını himayeye ve teşvik etmeye başladılar


4 Bir antik çağ hazinesinin,Roma İmparatorluğu'nun başkentinin; Roma'nın, İtalya'da bulunması(zaten Rönesans eserlerinin çoğunun Antik Çağ'dan izler taşıdığı inkar edilemez bir gerçektir)


5 İtalya'nın o dönemde hiç bir ülkeyle savaş halinde olmaması
Rönesans üzerinde derin araştırmalar yapan Burkhard: “Rönesans insanın keşfedilmesidir” demektedir Gerçekten de ortaçağda Avrupa’da insanın hiçbir kıymeti yoktu Engizisyon mahkemelerinde yüzbinlerce insan haksız yere ve çok defa sırf servetlerini ele geçirebilmek için öldürüldü Papazlar çeşitli menfaatler karşılığında günahları affediyorlardı Hatta Cennetten yerler satıyorlardı Mantık ve insani esaslar kaybolmuştu İslam alimlerinin kitaplarını okuyarak dünyanın döndüğünü ilan eden Galile ve daha pekçok düşünür çeşitli işkenceler görmüş pekçoğu öldürülmüştür Bu itibarla Rönesans hareketi ilim ve teknikteki ilerlemenin yanısıra insan ve tabiat sevgisini de beraberinde getirdi


Rönesansın öncüleri, sanat faaliyetlerinin yanısıra edebiyat, tarih ve arkeolojiye de önem verdiler Resim ve tasvir anlayışı gelişti Mimaride gotik tarzı terk edilerek barok ve rokoko üslubu geliştirildi Rönesans mimarlığının başlıca özellikleri ölçü, sadelik ve tabiiliktir


Bu şekilde İtalya’da başlayan Rönesans hareketi kısa zamanda bütün Avrupa’da yayıldı Rönesans daha ziyade Fransa’da sanat; Almanya’da dini tablo ve resimler; İngiltere’de edebiyat; İspanya’da resim ve edebiyat alanında gelişti İtalya’daki rönesans hareketinde eski Yunan ve Roma ediplerinden Tacitus, Sophokles, Domosten, Platon, Çiçeron ve Virgil’in eserleri tekrar ortaya çıkarıldı İtalyan fikir adamı ve yazarlarından Machiavel (1469-1530), Ariosto (1474-1535), Tasso (1544-1595) yetişip eserler verdiler Machiavel’in Hükümdar adlı eseri meşhurdur Ressamlardan Rafael (1483-1520) aynı zamanda heykeltraş, mimar ve edebiyatçı da olan Leonardo da Vinci (1452-1591), Mikelanj (1475-1564) bu devirde İtalya’da yetişen sanatkarlardır


Fransa, edebiyat ve fikir sahalarında İtalya’yı geçerek; Ronsard (1525-1585), Montaigne (1533-1592), Rabelais (1495-1555), mimarlıkta Louvre Sarayını yapan Pierre Loscot, Tuileries Sarayını yapan Jean Bullant, resimde de François Clouet yetiştiler Fransız krallarından I François (1515-1547) zamanında Collège de France kuruldu Almanya’da daha çok dini alanda değişiklikler oldu


Almanya’da hümanizm akımında Erasmus (1467-1536), Röklen (1452-1522), Luther (1483-1546), resimde Albrecht Dürer (1471-1528) yetişti İngiltere’de tiyatro sahasında eserleriyle tanınan Shakespeare (1564-1610), İspanya’da Donkişot yazarı Cervantes (1547-1616), ressam Velasquez (1599-1660), Hollanda’da ressam Rembrand (1607-1669), Polonya’da İslam alimlerinden sonra Avrupa’da ilk defa dünyanın güneş etrafında döndüğünü söyleyen Kopernik (1473-1543) yetiştiler Rönesans devrinde yapılan eserler Avrupa’da hala mevcuttur Ressam ve heykeltraşların tablo ve heykelleri müzelerde bulunmaktadır


Ayrıca rönesansdan sonra sanatta dini konuların yerini insani konular almıştır Yani artık dini konularla alaklı kitaplar yazılmıyordu, resimler çizilmiyordu, tek sesli müzik yapılmıyordu, artık müzikte bir çok müzik aleti kullanılıp, çok hareketli müzikler yapılıyordu, resimde artık insan resimleri yapılıyordu, kitaplar artık insanları aydınlatacak konuda yazılıyordu, ayrıca artık feodolitenin dediklerine güvenilmiyordu Bu yüzden artık insanlar bilim hakkında araştırmalar yapıyordu, yani dünya hakkında araştırmalarını kendileri yapıyordu
Diğer Avrupa ülkelerinde Rönesans

Fransa’da Rönesans’a krallar öncülük etti Piyer Lesko en önemli Rönesans sanatçısıdır Almanya’da Rönesans Hümanizim ile başladı Martin Luther (Luther) ve Erasmus dinsel konuları incelediler Albert Dürer dini tablolar yaptı İngiltere’de Şekspir (Shakespeare), İspanya’da Servantes ünlü eserler yazdılar Rönesans’ın sonuçları Skolastik görüş ( Kilisenin dar görüşü ) yıkılmıştır Yerine pozitif ( Bilimsel ) düşünce hakim olmuştur Reform hareketlerini hazırlamıştır Bilim ve teknikteki gelişmeler hızlanmıştır Avrupa’da sanattan zevk alan aydın ( Burjuva ) sınıf ve halk sınıfı oluşmuştur Din adamlarının ve kilisenin halk üzerindeki otoritesi sarsılmıştır Avrupa’nın her yönden gelişmesine ve güçlenmesine öncülük etmiştir
__________________

Reform

Reform, 15 ve 17 yüzyıl boyunca önce Almanya'dan sonra tüm Avrupa'yı etkileyen dinsel bir harekettir Bu hareket Katolik kilisesinin aşırı zenginleşmesi ve yozlaşmasına karşı gelişmiş ve hristiyanlığın en büyük 3 mezhebinden protestanlığın oluşmasını sağlamıştır İlk defa Almanya’da görülür, sonrasında ise Fransa, İngiltere ve Kuzey Avrupa ülkelerinde de etkili olur


Orta Çağ boyunca zenginleşen ve gücünü artıran kilise ile papalık, siyasetle ve dünyasal etkinliklerle daha fazla ilgilenmeye başlamış reform öncesinde birçok din adamının tepkisini çekmiştir Reform hareketleri ilk defa Almanya’da Martin Luther ile başladı Alman imparatoru Şarlken, Luther’i ve taraftarlarını 1529’da protesto ettiği için Almanya’da yeni oluşan bu mezhebe Protestanlık denir


Protestanlar ve Katolikler arasında mücadeleler Ogsburg Antlaşması ile sona erdi (1555)Buna göre; Protestanlık mezhebi ve kilisesi kesin olarak kabul edilmiştir Alman prensleri istedikleri mezhebi seçme ve kendi topluluklarına kabul ettirme konusunda serbest oldular Prensler, kendi ülkelerinde din işlerinin mutlak hakimi haline geldiler Prenslerin mezheplerini kabul etmeyen Almanların başka yerlere göç etmesine izin verildi Almanya'da başlayan Reform hareketleri İngiltere, Fransa, İsveç, Norveç ve Danimarka gibi ülkelere de yayılmıştır Fransa’da ise Reform hareketlerini başlatan Jean Calven’dir 1598 yılında Kalvenizm ve diğer mezhepler Fransa’da serbest bırakılmıştır

Reform'un Nedenleri

Katolik Kilisesi'nin bozulması ve ıslahat fikrinin yayılması
Hümanizm sayesinde Hıristiyanlığın kaynaklarına inilmesi, İncil'in millî dillere çevrilerek temel ilkelerin ortaya konulması

Matbaanın yaygınlaşması ile okuma-yazma bilenlerin artması üzerine Katolik Mezhebi'nin sorgulanmaya başlanması

Endüljans sorununun ortaya çıkması, para karşılığında kilisenin günahları affetmesi

Rönesans hareketlerinin etkisi

Reform hareketlerinin ilk defa başladığı Almanya'da siyasal birlik olmaması ve Almanya'daki prenslerin dinde yenilik isteyenleri desteklemesi

Reform'un Sonuçları

Avrupa'da mezhep birliği bozuldu Katolik ve Ortodoks mezhepleri yanında Protestanlık, Kalvenizm ve Anglikanizm mezhepleri ortaya çıktı, mezhepler arasında çatışmalar başladı


Din adamları ve kilise, eski itibarını kaybetti
Katolik Kilisesi, kendisini yenilemek ve düzenlemek zorunda kaldı
Eğitim-öğretim faaliyetleri kiliseden alınarak laik bir eğitim sistemi kuruldu
Katolik Kilisesi'nden ayrılan ülkelerde kilisenin mallarına ve topraklarına el koyuldu


Papa ve kilisenin Avrupa Ülkelerinin kralları üzerindeki etkisi sona erdi ve Avrupa'da siyasal bölünmeler yaşandı Çünkü Ortaçağ'da Papa, Avrupa krallarına taç giydirerek onların krallıklarını onaylıyor ve yönlendirebiliyordu Papanın bu gücü kaybetmesi, Haçlı Seferleri'nin düzenlenmesini engellemiştir
Katolik kalan ülkelerde yeni mezheplerle mücadele etmek amacıyla Engizisyon Mahkemeleri kuruldu


Protestan krallar ve prensler, din işlerinin mutlak hakimi oldular
Reform hareketleri, Avrupa'yı siyasi yönden zarara uğratmıştır Şarlken'in Osmanlı Devleti üzerine yapmayı planladığı Haçlı Seferi bölünmelerden dolayı gerçekleşmemiştir

Mezhep savaşları, Osmanlı Devleti'nin Avrupa'da ilerlemesini kolaylaştırmıştır
__________________

Rönesans ve Reform


Yeni Çağ'da Avrupa

Orta Çağ’da Avrupa’da egemen siyasal sistem feodalite idi Ayrıca siyaset, düşünce ve din alanlarında Katolik Kilisesi’nin büyük ağırlığı vardı Yeni Çağ Avrupa'sında görülen gelişmeler feodalitenin ve kilisenin etkisini ortadan kaldırmıştır

Yeni Çağ’da Avrupa’nın genel özellikleri şöyle sıralanabilir;

o Feodalite rejiminin yerine mutlak krallık (monarşi) rejimi egemen olmuştur Bu durum Avrupa’da kralların siyasal birliği sağlamasına ortam hazırlamıştır

o Krallar papaların devlet işlerine karışmasını önlemişlerdir Bu durum yönetimde laik anlayışın ve kralların güçlenmesini sağlamıştır

o Ticaret faaliyetleri bölgesel olmaktan çıkarak önce ülke sınırlarına, sonra bütün Avrupa’ya, ardından farklı kıtalara yayılmıştır Bu durum Avrupalı devletlerin ekonomik yönden güçlenmelerini sağlamıştır Coğrafi keşifler sonucunda Avrupalılar çeşitli kıtalarda sömürge imparatorlukları kurmuşlardır

o Düşünce ve bilim hayatında skolastik düşünce yerine pozitif düşünce egemen olmuştur Bu durum Avrupa’nın gelişmesinin önündeki engellerin kaldırılmasını sağlamıştır

o Mezhep birliği bozulmuş, Katolik kilisesi zayıflamıştır Bu durum Avrupa’da dinden uzaklaşmaya neden olmuş ve Haçlı seferlerinin düzenlenmesini zorlaştırmıştır

Yeni Çağ’da Avrupa’daki bu gelişmelere yol açan temel olaylar şunlardır

Teknolojik gelişmeler

a) Barutun Ateşli Silahlarda Kullanılması

Avrupalılar, Haçlı Seferleri sırasında Müslümanlardan barutu öğrenmişlerdir Ancak barutun ateşli silahlarda kullanılmasını, Avrupa’yı, özellikle İstanbul’un Türkler tarafından fethedilmesinden sonra etkilemiştir

Fatih’in döktürdüğü büyük topların İstanbul surlarını yıkması örnek alan krallar güçlü surlarla çevrili şatolarda yaşayan derebeylerini ortadan kaldırarak ülkelerinin tek hakimi oldular Kralların yönetimde tek güç oldukları bu sisteme “monarşi” veya “mutlak krallık” denilmiştir

Krallar merkezi otoriteyi güçlendirdikten sonra feodalite rejiminin bir uzantısı olan şövalyelik olgusuna son vererek sürekli ordular kurdular Güçlenen krallar papaların egemenlik haklarına müdahale etmelerine izin vermediler


b) Kağıt ve Matbaanın Yaygınlaşması
Avrupalılar kağıt ve matbaayı Haçlı seferleri sırasında öğrenmişlerdi Öğrendikleri bu buluşları geliştirerek daha ucuza ve seri halde kullanmayı başardılar


Avrupa’da kağıt ve matbaanın yaygınlaşmasıyla;

o Çok sayıda kitap basılmış ve ucuz satılmıştır
o Okur yazar sayısı artmıştır
o Değişik bilgi ve düşünceler geniş alanlarda yayılmıştır
o Bilim, kültür ve düşünce hayatı gelişmiştir
o Rönesans ve Reform hareketlerine zemin hazırlanmıştır
o Skolastik düşünce yıkılmış, pozitif düşünce ortaya çıkmıştır

c) Pusula, Gemicilik ve Haritacılıkta Gelişme
Avrupalılar haçlı seferleri sırsında öğrendikleri pusulayı geliştirerek denizlerde uzun yolculuklara çıktılar Bunun yanı sıra dayanıklı gemilerin de yapılmasıyla Avrupalılar yeni ticaret yolları aradılar ve coğrafi keşifler gerçekleştirdiler


Coğrafi Keşifler

a) Coğrafi Keşiflerin Gerçekleşmesiyle

o Pusula, gemicilik ve coğrafya bilgilerinin gelişmesi
o Avrupa ülkelerinin Hindistan’daki hammadde kaynaklarına doğrudan ulaşmak istemeleri
o Önemli ticaret yollarının Türklerin elinde olması
o Uzak Doğudan gelen malların Avrupalılara pahalıya mal olması
o Ticaretin gelişmesi sonucunda Avrupa’da az bulunan altın gümüş gibi değerli madenlere ihtiyacın artması
o Avrupalıların Hristiyanlığı Avrupa dışına yaymak istemeleri

Gibi nedenler etkili olmuştur


b) Keşifler

İlk olarak 14 yüzyılın başlarında Fransız ve Ceneviz gemicileri tarafından başlatılan keşif gezileri yüzyıl savaşları nedeniyle kesintiye uğramıştır 15 yüzyılda yeniden başlayan keşif hareketlerine en büyük desteği ispanya ve Portekiz kralları verdiler Keşif hareketleri sonucunda Portekizli Betelmi Diyaz Afrika’nın güneyinde Ümit Burnu’na (1487) , yine başka bir Portekizli Vasko dö Gama buradan dolaşarak Hindistan’a ulaştı (1498) İspanya adına sefere çıkan Kristof kolomb Atlas Okyanusuna açılarak Amerika kıtasını keşfetti (1492) Portekizli Macellan ve Del Kano 1519 – 1522 yılları arasında dünyayı dolaşarak dünyanın yuvarlak olduğunu ispatladılar


C) Coğrafi Keşiflerin Sonuçları
o Yeni ülkeler , yeni bitki ve hayvan türleri keşfedilmiştir

o Avrupa devletleri keşfedilen yerlerde sömürge imparatorlukları kurdular

o Afrika’dan getirilen yerliler Amerika’ya yerleştirilmiş ve köle ticareti başlamıştır

o Keşfedilen yerlerdeki değerli madenler Avrupa’ya taşınmıştır Bundan sonra Avrupa’da asıl zenginlik kaynağı toprağın yerini altın ve gümüş almıştır

o Yeni ticaret yoları bulunmuş, bunun sonucunda ipek ve baharat yolu önemini kaybetmiştir

o Akdeniz limanları önemini kaybederken, atlas okyanusundaki limanlar önem kazanmıştır

o Avrupa devletleri arasında sömürgelerini genişletmek amacıyla savaşlar başlamıştır

o Ticaretle uğraşan burjuva sınıfı zenginleşmiştir

o Keşfedilen yerlere Avrupa’dan göçler olmuş, böylece Avrupa kültür ve uygarlığı bu bölgelerde yayılmıştır

o Keşfedilen ülkelerde Hıristiyanlık dini yayılmıştır

o Coğrafi keşifler sonucunda öğrenilen bilgiler kilisenin dünya ile ilgili ileri sürdüğü bilgilerin yanlış olduğunu ortaya çıkarmış, kiliseye güven azalmış ve dini inançlar zayıflamıştır

o Ticaret yollarının değişmesi, Osmanlı devleti ve İslam dünyasının ekonomisi olumsuz yönde etkilenmiştir

o Coğrafi keşifler Rönesans ve Reform hareketlerine zemin hazırlamıştır

Rönesans

Avrupa’da 15 ve 16 yüzyıllarda önce İtalya’da başlayan, daha sonra diğer Avrupa ülkelerine yayılan edebiyat , sanat , düşünce ve bilim alanındaki büyük yenilik, gelişme ve anlayışlara “Rönesans” denir

a) Rönesans hareketlerinin başlamasında
o Haçlı seferleri ile İslam dünyasındaki bilimsel ve teknolojik gelişmelerin batıya taşınması
o Eski Yunan ve Roma uygarlığına ait eserlerin incelenmesi ve okutulması
o Matbaanın etkisiyle yeni buluş ve düşüncelerin her tarafa kolayca yayılması
o Coğrafi keşiflerle Avrupa’nın zenginleşmesi ve yaşam düzeyinin yükselmesi sonucunda düşünce ve sanat eserlerine değer veren “mesen” sınıfının ortaya çıkması
o Avrupa’da üstün yetenekli sanatkarların yetişmesi
o Yazar, şair ve sanat karları koruyan kişilerin bulunması

Gibi nedenler etkili olmuştur

Rönesans hareketleri ilk olarak İtalya’da başlamıştır İtalya’nın coğrafi konumunun İslam dünyası, eski Yunan ve Roma uygarlıklarından etkilenmesini kolaylaştırması, İtalyan şehir devletlerinin zenginliği, İtalya’nın Hıristiyanlığın dini merkezi olması ve zengin kilisenin sanatçıları koruması Rönesans’ın İtalya’da başlamasında etkili olan başlıca faktörlerdir

Rönesans ilk olarak “Hümanizma” akımı ile edebiyat alanında başlamıştır Yunanca, Latince ve ibranice metinleri inceleyenlere “Hümanist”, bunların çalışmalarıyla ortaya çıkan akıma da “Hümanizm” denilmiştir İtalya’da Rönesans edebiyatın yanı sıra mimari, resim ve heykeltıraşlık alanlarında da etkili olmuştur


b) Rönesans’ın yayılması
Rönesans’ın Avrupa ülkelerine yayılmasında, İtalya savaşları (1494 – 1559) ve Hıristiyanların papayı ziyaretlerinin büyük rolü olmuştur
Rönesans hareketleri Fransa’da daha çok mimari ve güzel sanatlar, Almanya’da din ve edebiyat, İngiltere’de ve İspanya’da edebiyat alanlarında görülmüştür

c) Rönesans’ın sonuçları
o Avrupa’da bilim alanında deney ve gözleme dayanan pozitif düşünce yayılmıştır Bunun sonucunda skolastik düşünce yıkılmıştır
o Bilim, teknik, sanat ve edebiyatta yeni düşünceler ortaya çıkmıştır
o Eğitim ve öğretime önem verilmiştir
o Bilimsel alandaki buluş ve gelişmeler teknoloji ve sanayinin gelişmesine ortam hazırlamıştır
o Din adamları ve kilise eleştirilerek Reform hareketlerinin başlamasını sağlamıştır

Rönesans hareketlerinin sonunda din adamlarına devlet çeşitli kademelerine görev verilmemiş, devlet işlerini yürütecek bürokratlar ortaya çıkmıştır Bu durum Reform hareketlerinden sonra daha da belirginleşmiştir


Reform


16 yüzyılda Katolik mezhebindeki bozulmalar karşısında ilk olarak Almanya’da başlayan dinde yeni düzenlemeler yapılmasına “Reform” denir

a) Reform hareketlerinin başlamasında
o Katolik kilisesi’nin bozulması ve bazı zümrelerin çıkarlarına uygun hareket etmesi
o Matbaa’nın kurulmasıyla İncil’i Latince’den İngilizce, Almanca ve Fransızca gibi ulusal dillere çevrilmesi ve böylece Hıristiyanların din adamlarının söyledikleriyle İncil’de yazanların birbiriyle uyuşmadığını görmeleri
o Rönesans’ın etkisiyle özgür düşüncenin yayılması
o Kilisenin elindeki yetkileri kullanarak halkı sömürmesi
o Kilisenin para karşılığı “endülüjans” denilen ve günahların affedildiğini belirten kağıtlar dağıtması


Gibi nedenler etkili olmuştur

b) Reform’un ortaya çıkması ve yayılması
Reform hareketlerini Almanya’da Wittenberg Üniversitesi’nde din bilgini olan Martin Luther başlatmıştır Özellikle endülüjans satışına karşı olan Martin Luther, 1517’de Wittenberg kilisesinin kapısına astığı bildiriyle papalığın günahları af etme yetkisi olmadığını, Allah ile kul arasında kimsenin giremeyeceğini, endülüjans belgesi satan din adamlarının suç işlediğini açıkladı Bu düşüncelerin fakir Alman halkı arasında büyük ilgi görmesi üzerine papa 10 Leon Martin Luther’i aforoz etti Martin Luther aforoz kağıdını halkın gözü önünde yakınca papa Alman İmparatoru Şarlken’e Martin Luther’i idama mahkum edilmesini istedi ve tutsak edilmesi gerektiğini bildirdi Ancak Saksonya Prensi Martin Luther’i şatosunda korudu
Martin Luther’in görüşlerinden etkilenen köylüler ve şövalyeler ayaklanarak kilisenin mallarını yağmaladılar Şarlken sorunu çözebilmek için 1529’da “Diyet Meclisi”ni topladı Burada yeni mezhebin yayıldığı yerlerde kabul edilmesi kararlaştırıldı Luther yanlısı Prensler bu kararı protesto ettiler Bu nedenle yeni mezhebe “Protestanlık” adı verilmiştir
Almanya’daki mücadeleler sonunda taraflar arasında Ogsburg antlaşması imzalanarak Protestanlık resmen tanınmıştır (1555) Bu antlaşmaya göre halk bağlı bulunduğu hükümdar veya prensin kabul ettiği mezhebe gerçekleşti
Martin Luther’in görüşleri Almanya dışında da etkili oldu Fransa’da Kalven adında bir hukukçunu fikirlerinden “kalvenizm” mezhebi doğdu Uzun mücadelelerden sonra 1598 yılında Nant Fermanı ile Fransa’da yeni mezhepler serbest bırakılmıştır
İngiltere’de Kral 7 Henri Anglikan kilisesini kurarak kendisine bağladı Böylece İngiltere’de Katolik kilisesi’nin etkisinden sona ermiş , din, milli bir karakter kazanmıştır İskoçya, İsveç, Norveç ve Danimarka’da da Protestanlık yayılmıştır

c) Reform’un Sonuçları
o Avrupa’da mezhep birliği bozulmuş, Protestanlık, Kalvenizm ve Anglikanizm gibi yeni mezhepler ortaya çıkmıştır
o Katolik kilisesi kendisine çekidüzen vererek Yeni Çağ’da keşfedilen ülkelere Hıristiyanlık yayılmasına çalışmıştır
o Papa ve din adamlarına duyulan güven azalmıştır
o Katolik mezhebinden ayrılan ülkelerde kilisenin malları yağmalanmış, topraklarına el konulmuştur
o Okullar kilisenin elinden alınmış, laik öğretim kurumları açılmıştır Böylece kilisenin eğitim ve bilim üzerindeki baskıları ortadan kalmıştır
o Osmanlı Devleti Hıristiyan birliğini parçalamak için Reform’u desteklemiş, bu sayede Osmanlıların Avrupa içlerine ilerlemesi kolaylaşmıştır

Osmanlı Devletindeki Hıristiyanlar Reform hareketlerinden etkilenmemişlerdir Bu durumun en önemli nedenleri Hıristiyanların dinsel özgürlüğe sahip olmaları ve Osmanlı Devleti’nin kilisenin Hıristiyanları sömürmesini engellemesidir

__________________