Potasyum

POTASYUM:

Potasyum (K] hücreler içinde bulunan katyon madenlerin en başında yer alır Hücre dışı sıvılarda en çok sodyum, hücre içinde en çok potasyum bulunur Potasyum kasların işlevinde çok önemli bir yer tutar Özellikle kalp kasının düzenli çalışması vücuttaki, kalp kası hücresindeki ve kandaki potasyum düzeyleriyle çok yakından ilgilidir Potasyum, hücreler içindeki ozmotik basıncın korunmasına katkıda bulunarak hücre içindeki sıvının dışa kaçmasının önlenmesini sağlamaktadır Hücre içinde fazla düzeyde potasyum bulunması aynı zamanda hücrelerdeki protein sentezi için de gereklidir Besinler yoluyla günde 4 güne kadar potasyum alınmaktadır

Yukarıdaki tabloda çeşitli besinlerin potasyum yönünden değerleri verilmiştir Potasyumun vücuttan en önemli atılım yolu böbrekler aracılığıyladır Sağlıklı bir biçimde çalışan böbrekler, vücuttaki fazlahk potasyumu kolaylıkla atabilirler Bu nedenle bazı özel durumların dışında vücutta potasyum fazlalığı gelişmemektedir Ancak böbrek yetmezliği, aşırı su kaybı, damar içine aşırı düzeyde potasyum verilmesi ve Addison hastalığı gibi durumlarda kandaki potasyum düzeyi çok artmaktadır Bu duruma “hiperkalemi” denilmektedir

Hiperka-lemi durumlarında kalp atış sayısının ve kasılma gücünün azalması, bilinç bulanıklığı, kas ağrıları ve güçsüzlüğü gibi belirtiler gelişmektedir Vücutta potasyum azlığı gelişmesi daha sık rastlanan bir olaydır Sindirim kanalı salgıları potasyum yönünden zengindir Uzun süreli aşırı kusma ve ishaller potasyum kaybı yoluyla kanda potasyum azalmasına (hipopotasemi) yol açabilirler Yetersiz beslenmeyle birlikte habis tümör, müzmin bulaşıcı hastalıkların seyri sırasında da hipopotasemi gelişebilir Kortizol hormonu, böbreklerden sodyum geri emilimini ve buna karşılık potasyum atılmasını çoğaltmaktadır Gushing hastalığı gibi kortizol salgısının yükseldiği durumlarda kanda hipopotasemi gelişebilmektedir İdrar sökücü [diüretik] ilaçların bazıları da (örneğin “asetazolamid”, “klorotiazid” gibi) idrar içinde aşırı potasyum azlığı


yaratabilmektedirler,Kanda potasyum azlığına bağlı olarak kalp atışlarında hızlanma, kalpte genişleme, kaslarda güçsüzlük, sinirlilik gibi belirtiler gelişebilmektedirHücre içi sıvıların en önemli katyonu potasyumdur Besin olarak aldığımız potasyum kaynağı, besin olarak yediklerimizin hücre materyalidir Potasyum* incebağırsakta plazmadaki dolaşan nicelikleriyle orantılı olarak emilir Hücre dışı sıvılardaki potasyum vücuttaki tüm dokuları dolaşır ve bazıları üzerinde önemli etkiler gösterir Özellikle kalbin depolarizasyonu ve kasılması gibi Potasyumun kaybedilmesi pahasına sodyumun korunması aldesteron hormonunun etkisiyle gerçekleşir Bu nedenle normal böbrek fonksiyonları sırasında potasyum yitimi söz
konusudur

Potasyum-Alkali Metaller Grubundan

Potasyum, alkali metaller (bak Periyotlar Cetveli) grubundan, çok yumuşak, suyun üstünde kalacak kadar hafif ve balmumuyla hemen hemen aynı derecede (63°C) eriyen bir elementtir Kimyasal simgesi K, atom numarası 9, atom ağırlığı 39,102'dir Başka maddelerle kolayca birleşir Aslında göz alıcı bir gümüş parlaklığındadır, ama havadaki oksijenin etkisiyle yüzeyinde ince bir oksit katmanı oluşur; bu nedenle kısa sürede kararır Potasyum suya katıldığında sudaki hidrojeni açığa çıkarır ve hidrojen mor bir alevle yanar Bu nedenle potasyumun hava ve sudan korunması, şişede yağ içinde saklanması gerekir

Potasyum başka maddelerle kolayca birleştiğinden doğada katışıksız halde bulunmaz Başka elementlerle oluşturduğu bileşikler çok kararlıdır, yani kolayca ayrışmaz Pek çok kil ve kayaç türünde bulunur, ama potasyumu bu maddelerin içinden ayırarak elde etmek zordur Kullanılan potasyumun çoğu, karnalit ve silvit gibi minerallerden potasyum tuzları biçiminde elde edilir Bu mineraller günümüzde Almanya'da Stassfurt'ta, Fransa'da, Polonya, İspanya, SSCB ve ABD'de çıkarılmaktadır Lût Gölü'nün tuzlu sularından ve ABD'de California'daki Searles Gölü gibi kurumuş göl yataklarından da potasyum tuzları elde edilebilmektedir

Potasyum bütün canlılar için gerekli olan temel elementlerden biridir Potasyum ilk olarak bitki küllerinden potasyum karbonat biçiminde elde edilmiştir; bunun için bitki külleri suda çözündürülmüş, sonra sıvı bölüm demir bir kapta kaynatılmış, böylece potasyum karbonat buhar halinde çözeltiden ayrılmıştır Potasyum karbonata potas denir Potas bakımından zengin olan odun külü toprağa serpilirse bitkilerin gelişmesine katkıda bulunur Potasyum klorür, potasyum nitrat (güherçile) ve potasyum sülfat gibi potasyum tuzları en çok kimyasal gübrelerde kullanılır Bu tür gübreler, ekilen bitkilerin topraktan aldığı potasyumun yerine geçer (bak GÜBRE)

Potasyum bileşikleri sabun, cam, kibrit başı, barut, havai fişek, dezenfektan, ilaç, boya ve fotoğrafçılık malzemeleri yapımında kullanılır Potasyum siyanür öldürücü bir zehirdir Katışıksız potasyum ilk kez 1807'de İngiliz kimyacı Sir Humphry Davy tarafından elde edildi; Sir Davy bunun için potasyum hidroksiti (potaskostik) elektroliz işleminden geçirdi Bu aynı zamanda bir metalin ilk kez elektroliz yoluyla başka maddelerden ayrıl-masıydı (bak Elektroliz)