Puma

Puma (Puma concolor), dağ aslanı olarak da bilinen, Kuzey ve Güney Amerika'da yaşayan, kedigiller (Felidae) ailesinden yırtıcı bir hayvan türüdür Bu büyük ve yalnız dolaşan kedi kuzeyde Kanada'nın Yukon bölgesinden güneyde And Dağları'nın güneyine kadar oldukça geniş bir alanda yaşar Bulunduğu ortama uyum sağlayabilen puma Amerika kıtasındaki belli başlı her habitatta yer alır Aşırı avlanma ve doğal yaşam alanlarındaki insan yerleşmeleri sonucu tarihi olarak bulundukları bölgelerde sayıları azalmıştır Ancak bazı alanlarda son zamanlarda yapılan koruma çalışmaları ile popülasyonlarının arttığına rastlanmıştır
Çok geniş bir alana yayılan puma değişik habitatlarda çok çeşitli renklerde ve cüssededir Amerika kıtasında jaguardan sonra ikinci en büyük kedi olan puma, kaplan, aslan ve jaguardan sonra dünyanın en büyük dördüncü kedisidir Leopardan daha da büyük olsa bile puma kükreyemediği için büyük kediler arasında sayılmaz ve Panthera cinsi içinde değil de Puma cinsi içinde sınıflandırılır
Hem pusu hem de takip avını yapabilen pumanın avları da oldukça çeşitlidir Ana besini geyikdir ama aynı zamanda böcek, fare, tavşan, evcil kedi ve köpek, alpaka, sürü hayvanlarını da avlar Sürekli olarak saklanan bir kedi olan puma insanlardan uzak durur ama çok nadir de olsa insanlara saldırdığı görülmüştür

Âlem:

Animalia - Hayvanlar

Şube:

Chordata - Kordalılar
Sınıf:
Mammalia - Memeliler
Takım:
Carnivora - Etçiller
Familya:
Felidae - Kedigiller

Alt familya:

Felinae

Cins:
Puma

Tür:

Puma concolor

İsim ve kökbilgisi

Puma adı Güney Amerika'nın yerli dillerinden olan Quechua diline dayanır Bulunduğu bölgelerde çok sayıda başka adla da anılır Nahuatl dilinde miztli, Tupi-Guarani dilinde de suçuarana denir İngilizcesi cougar olan ve bu dilde kırka yakın farklı ad verilen pumanın, yerel adlarının bir kısmı Türkçeye şöyle çevrilebilir: panter, Amerikan aslanı, Meksika aslanı, Florida panteri, gümüş aslan, kızıl aslan, kızıl panter, kızıl kaplan, kahverengi kaplan, geyik kaplanı, hayalet kedi, dağ çığlıkçısı, Yerli şeytanı, sinsi kedi, kral kedi, ve boyalı kedi
Kuzey Amerika'da özellikle ABD'de konu içinde yerel türlerden söz edildiğinde panter puma anlamında kullanılır Güney Amerika'da ise panter, jaguarın benekli ve siyah türleri için kullanılır

Özellikleri

Aslında aslan, kaplan gibi büyük kediler ile yakın akraba olmayıp daha çok küçük kediler sınıfına girse de, en büyük kedilerden biridir Omuz yüksekliği 70 santimetre civarındadır Boyu erkeklerde 130, dişilerde 110 santimetreyi bulur ve bunlara ek olarak 66 ila 78 santimetre arası uzunluğunda bir kuyruk gelir Erkekleri 100 kilogram ağırlığa ulaşırlar, dişileri ise istisnalar dışında 50 kilogramdan fazla çekmez Ekvator çevresinde yaşayan pumalar, türlerinin en küçükleri olup, kutuplara doğru gidildikçe büyüklük artar
Postu kısa, tüyleri sık, rengi ise değişkendir Sıklıkla sarımsıkahverengi ya da gümüş-gri olurlar Gırtlak kısmı ve göğsü her zaman beyaza çalar Alt bölümdeki tüyler daha soluk renklidir Kulakları küçüktür ve uçları siyahımsı tüylerle kaplıdır Küçük kulaklarına rağmen iyi işitir Burnu ise siyah renktedir Yeni doğanlar lekeli olup bu lekeler puma bir yaşına varmadan kaybolur Leoparlardaki gibi melanizm belirtisi göstermez
Pumanın ön pençelerinde dört, arkada ise üç parmağı vardır Pençelerinin büyük olması, yere sağlam basmasını sağlar Bu yüzden yaklaştığını farketmek zordur [2] Pençe tırnaklarını içeri çekebilir Çok çeviktir ve kuvvetli şekilde sıçrar Dört metre yükseğe ve on metre kadar uzağa sıçrayabilir
Bu hayvanlar çok geniş yelpazede, cinsiyetler arasında ayrılan, farklı sesler çıkarırlar Bununla birlikte hakiki büyük kedilerden farklı olarak bu sesler arasında kükreme sesi yoktur Truman Everts gibi Kuzey Amerikalı araştırmacılar Puma çığlığını insanınkine benzer olarak tarif etmişlerdir
Pumalar vahşi hayatta 18 ile 20 yaşa kadar ulaşırken, esaret altında 25 yaşını bulabilirler

Yaşam alanları

Pumalar önceleri tüm Kuzey ve Güney Amerika'da dağılmışlardı Her iki kıtaya dağımış olan diğer hiçbir memeli hayvan ile mukayese edilemeyecek geniş bir alana yayılan, dağılım bölgesine sahiptiler Alanları, kuzeyde Kanada'dan, Orta Amerika üzerinden Patagonya'nın güneyine kadar uzanıyordu Bugün varlıkları zayıflamış ve insanlar tarafından az yerleşilmiş bölgelere indirgenmiştir Pumalar ABD'de neredeyse yok edilme dalgaları sonucunda, Kayalık Dağları'nda , güneybatının çöl ve yarı çöllerinde, Florida'nın Everglades bataklıkları çevresinde kalmışlardı Koruma tedbirleri sonucunda yayılma alanları tekrar genişleyen pumalar, ABD'nin batısındaki bazı bölgelerde, şehirlere yaklaşmaktan da artık çekinmemektedirler
Bozkırlar, ılıman ve tropikormanlar, yarı çöller ve yüksek dağlar bu kediler için habitat oluşturur

Yaşam şekli

Pumalar gündüzleri görünseler de genelde gece hareket ederler Sıcak ya da soğuk her türlü iklimde yaşayabilirler Erkek puma dişiye oranla daha uzun mesafe yol alabilir Dişiler 20 mili geçmezken, erkekler 30 mil katedebilir Avlanma sahası ise geniş olup 100 milkareye kadar ulaşabilir

Beslenme

Pumalar hemen hemen her büyüklükte memelileri avlarlar Geyik, ceylan gibi iri hayvanlar ile birlikte fare, sıçan, sincap, kokarca, rakun, samur gibi küçük hayvanlar menülerini oluşturur Ayrıca koyun ve genç sığır tarzında evcil hayvan sınıfındaki canlılarıda avlayabilirler Bununla birlikte koyote, vaşak gibi yırtıcı hayvanlar da pumalar tarafından avlanabilirler Memeli hayvanların yanında kuş ve bazı bölgelerde balık da yerler Kesinlikle leş yemeyen pumalar, sürüngenlere de dokunmazlar
Büyük bir hayvanı avlamak için puma önce usulca sokulur Kısa mesafesen avının sırtına atlar Boynunu kuvvetli bir ısırık ile kırarak öldürür

Üreme

Pumalar yalnız dolaşan hayvanlardır Yalnızca, genelde Kasım ile Haziran arasında olan çiftleşme zamanında, en fazla 6 gün için bir araya gelirler Dişiyi, yavruları doğurmadan birkaç hafta önce erkek terk eder Gebelik yaklaşık 3 ay sürer ve bir batında bir ile altı arası yavru dünyaya gelir Fakat genelde bu sayı iki ile üç yavrudur Yavruların ağırlığı 230 ile 450 gram arasında olup, boyları 20- 30 cm kadardır Yavrular 6- 7 hafta sonra katı besinler almaya başlarlar ve yaklaşık 20 aydan sonra annelerinin yanından ayrılırlar

Düşmanları

Pumaların insanlardan başka pek fazla düşmanı yoktur Sadece kurtlar ve ayılar zaman zaman yavru veya hasta pumaları avlayabilirler Tür koruması altında olmasına rağmen bazı çiftçiler sahip oldukları hayvanları korumak amacıyla pumaları avlarlar Yine de türün tümü tehlikede değildir

İnsanlar için yarattığı tehlike

Puma ürkek bir kedi olup, alışılmış olarak insanlara yakın yerlerden kaçınır, insanlardan kaçarlar Buna rağmen arasıra insanlara saldırdığı durumlar görülür ABD'de yıllık ortalama bu tür dört vaka olsa da, bunlar çok ender ölümle sonuçlanır Saldırıların kurbanları genelde çocuklar olup, sadece istisnai hallerde yetişkinlere saldırırlar

Kültürdeki yeri

Kızılderililerde puma çok saygı görmüştür Bu hayvana liderlik, güç, beceriklilik, sadakat, bağlılık ve cesaret gibi karakterler yüklenmiştir
Kuzey Amerika'da beyaz sömürgeciler pumalarla savaşmışlardır Sadece evcil hayvanlarını pumalardan korumak istediklerinden değil, aynı zaman da bu hayvan sevilen bir ganimet olduğundan pumaları avlamışlardır
İroquce konuşan Kuzey Amerika kızılderili halkı Erie adını, Türkçe uzun kuyruk anlamına gelen ve puma kastedilen Erielhonan kelimesinin kısa şeklinden alır Bu halk o yüzden Fransızlar'da Nation du Chat, Türkçe Kedi Ulusu olarak bilinirdi

Puma- Felidae-Kedigiller Familyası

Puma, jaguarla birlikte kedigillerin (Felidae familyası) Amerika'da yaşayan iki iri üyesinden biridir Kanada'dan Arjantin'in güneyine kadar yayılmış olan bu tür dağlarda, çöllerde ve ormanlarda yaşar Birçok yörede avlanma nedeniyle yok olmuş, ABD'de sayıları çok azalmıştır Postu desensiz ve sarımsı kahverengi, alt bölümlerindeki tüyler daha soluk renklidir İri bir erkeğin uzunluğu, üçte biri kuyruk olmak üzere yaklaşık 3 metreye ulaşabilir

Pumanın (Felis concolor) sesi evcil kedinin-kine benzemekle birlikte daha güçlüdür Üreme mevsiminde acı çığlıklar atar Çeşitli hayvanları yiyerek beslenir Kuzey Amerika' da geyikleri avlar ve bazen çiftlik hayvanlarına saldırır Pumalar günümüzde iyice azaldığından yalnız ıssız bölgelerde yaşamaktadır

Dişi puma bir batında 1-5 yavru doğurur Yavrular iri koyu beneklerle bezelidir Kedi yavrulan gibi oynamayı çok seven bu yavrular kolayca eğitilebilmekle birlikte giderek uysallıklarını yitirirler Ama erişkin pumalar ender olarak insanlara saldırırlar