Counos – Dalyan Muğla

Counos – Dalyan Muğla

Köyceğiz’in 27 km güneyinde, Köyceğiz Gölü’nü denize bağlayan Dalya Çayı’nın kıyısında ve aynı adlı köyün karşısında bulunan, Ortaca – Dalyan boğazının karşı yakasında bulunan kent Karia ve Lykia bölgelerinin sınırında yer alan, Karia’nın en önemli ticaret limanlarından biri olan antik kentAntik Çağ’da bir liman kenti olan Kaunos günümüzde kıyıdan hayli içeride kalmıştır



Kentin ne zaman ve kim tarafından kurulduğu bilinmemektedir Yunan mitolojisine göre Miletos’un oğlu Kaunos, kendisine aşık olan Byblis’e karşılık vermemiş o da üzüntüsünden canına kıymıştı Bunun üzerine Kaunos da Miletos’u terk ederek bu kenti kurduğunu Ovidius da anlatmıştır Homeros kitabında açıkça buradaki sekene için şöyle yazar: “Kaunos’lular ,bana kalırsa,buranın yerlisidir; ama kendileri Girit’ten gelme olduklarını söylerler


Dillerinde Karia etkisi vardır ya da Karia dilinde onların etkisi”Nitekim Kaunosluların Karia’lılardan farklı 30 harfli bir alfabe kullandıkları bugün anlaşılmıştır Ayrıca Lykia kültürünün de etkili olduğu günümüze gelen eserlerden anlaşılmaktadır Herodotos’a göre Karia dilinden başka bir dil konuşan halk bölgenin yerlişidir Ünlü coğrafyacı Strabon ise başka yazarlara dayanarak kent halkının Girit’den geldiğini, Karia dilini konuşmakla birlikte kendi geleneklerini koruduğunu ileri sürer

Lydia Krallığı’nın egemenliğindeyken, MÖ 6 yy’da çağdaşı İonia, Karia ve Lykia kentleri gibi Persler’ce işgal edildi Harpagos’a sonuna kadar direndi, ancak bozguna uğradı Kent bundan sonra sırasıyla MÖ 334′te İskenderin, Ptolemaios Hanedanı’nm, Rodoslular’ın, MÖ 189′da Roma’nın, MÖ 88′de Pontus Krallığı’nın, tekrar Rodoslular’ın denetimine girdi Caunos, MÖ 1 yüzyılda bağımsızlığını kazandı


Roma ve Bizans egemenlikleri sırasında, siyasal açıdan çok fazla etkinlik gösteremese de ticari üstünlüğünü korumaya çalıştı Kent ile deniz arasındaki bataklık alanın, deniz ticaretini güçleştirmesi nedeniyle Caunoslular bazı önlemler aldılar MS 1 yy’dan sonra çayın getirdiği alüvyonlar limanı doldurunca kent önemini yitirmeye başladı
Dalyan Köyü’nden karşıya geçildiğinde, kayalara oyulmuş mezarlarla karşılaşılır İki sıra halindeki mezarlardan üsttekiler tapınak cepheli, alttakiler daha yalın görünüşlüdür Gömüt odalarında ölülerin konulduğu taş sekiler vardır Bu sıra mezarların batı ucunda, kayaya oyulmuş gömüt çukurunun kapak taşıyla örtülmesinden oluşan Karia tipi mezarlar yer alır Kente girişte kaya mezarları ziyaretçilerin ilgisini çeken eserlerdir Diğer taraftan kenti tahkim eden yaklaşık 3 km uzunluğundaki sur duvarları, Stoa, agora, çeşme, hamam, tiyatro ve tapınak kalıntıları Kaunos’un Antik Dönemde teşkilatı tam bir kent olduğunu ortaya koymaktadır


Kaunos’un varlığını ilk kez 1842’de fark edilmiş bilimsel kazılara da 1967’den itibaren Prof Baki Öğün başlamıştır Buradaki araştırma ve kazılar kentin tarihini Arkaik döneme kadar indirmiştir Onu Helenistik, Roma ve Bizans dönemleri izlemiştir Kent başlıca iki kısımdan meydana gelir 1- Akropol 2-Aşağı şehir Kuzeydeki oldukça sarp kayalıklara oyularak yapılan kaya mezarlarının tahmini sayısı 150 kadardır Bunlardan 20 tanesinin cephesi İon nizamında bir tapınağın cephesine benzer Bu mezarların büyük bir kısmı MÖ IVyya aittir Büyük İskender’in istilası yüzünden bir kısmı tamamlanamamıştır Mezar odalarının içerisindeki kline , hediye koymaya yarayan sekiler bulunmaktadır





Ayrıca güvercin yuvası şeklinde mezarların yanı sıra kare veya dikdörtgen mezar çukurları ile de karşılaşılmıştır Kayalara oyulmuş, üstü kapaklı sanduka tipi mezarlar ve lahitler de dikkati çekmektedir Bunlar büyük bir olasılıkla kaya mezarlarından daha önceki bir tarihe aittirler Kentin akropolü yaklaşık 150 m yüksekliğinde olup, ovanın ortasında yükseliyordu Güney yamaçları sarp kayalık olduğundan kuzey ve batı kesimleri Orta çağda yapılmış kulelerle desteklenen surlarla çevrilmiştir

Dikdörtgen, prizma biçiminde kesilmiştaşlardan oluşan surlar eski limanın batısından başlayarak yukarıdaki sırtları da içerisine almıştır Bu uzun sur, büyük bir olasılıkla Kral Mausolos tarafından yaptırılmıştır ProfDr Baki Öğün ile birlikte kazılarda çalışan Alman Prof BSchmaltz burada yoğunlaştırdığı çalışmalarında kule ve duvarların eski devirlere ait toplama taşlardan yapıldığını ileri sürmektedir Bu sur duvarında Klasik Çağ’a ait üzerinde sanatçının imzası da bulunan muhtemelen bir adak steline ait bir kitabe parçası bulunmuştur Batı kulesinde ise nekropolden gelmiş, eski bir mezar epigramı parçası ile beyaz zeminli bir leyktos parçası bulunmuştur



Prof Schmaltz MÖ227-26’da Rodos ve çevresini etkileyen depremin Kaunos’u da etkilediğini, bu duvarlar ile Küçük Kale üzerindeki surların büyük çoğunluğunun bu depremden sonra inşa edildiğini ileri sürmektedir Akropolün doğusunda yer alan, güneyi kayalara oyulmuş, diğer kısımları beşik tonozlar üzerine oturan tiyatro, günümüze çok iyi bir durumda gelebilmiştir Prof Dr Baki Öğün’ün 1982’deki çalışmalarında Cavea ve Scena temizlenmiş, proscene’nin büyük bir kısmı ortaya çıkarılmış, sahne binasını taşıyan payeler arasında Milo Aphroditi kopyası, bir torso ve üç büst bulunmuştur
Cavea ve diazomanın yanı sıra altta 18 üstte de 16 oturma sırasının bulunduğu tiyatro Helenistik Çağ izlerinin görülmesiyle birlikte büyük bir kısmının Roma devrinde yapılmış olmalıdır

Tiyatronun kuzey-batısındaki bayırda üç yapıdan oluşan bir mimari dizi dikkati çekmektedir Bunlardan ilkinin Bazilika tipinde bir kilise olduğu anlaşılmıştır Kesme taşlardan yapılmış Apsis’i ile üç nefli bir erken Bizans kilisesidir Diğeri Roma devrine ait bir hamamdır Üçüncü yapının ne olduğu kesinlik kazanamamıştır Bunun mabet veya kitaplık olduğu düşünülürse de kesin bir söz söyleyebilmek biraz zordur Bununla beraber megaron şeklindeki bu yapının Dionysos’a ait olması da olasıdır Hamamın güneyinde Vespasianus çeşmesi ile Stoa yer almaktadır Aynı zamanda eski limanın kuzeyindeki stoa Helenistik Çağ’da yapılmış, Roma döneminde de bazı ilaveler eklenmiştir MÖII yya tarihlenen Stoa 94 m uzunluğunda, tek yönlü bir yapı olup
iki katlıdır Alt katın Dor nizamında olmasına karşılık yıkıldığından dolayı ikinci kat hakkında bir bilgi yoktur Stoa’nın hemen yanı başındaki Nymphaion “in antis” planındadır ve restore edilmiştirProf Baki Öğün’ün burada yapmış olduğu çalışmalar sonunda taşlarının büyük bir kısmı yenilenmiştir Ayrıca çok sayıda kitabe limana bakan yüzünde ortaya çıkarılmıştır Agora bütünüyle 2 mye ulaşan toprak tabakası altında kalmış ve 1981 yılında temizlenmesine başlanmıştır Agora’yı çeviren revakların kalıntılarının yanı sıra bezemeli mimari parçalar da bulunmuştur Agora’nın içindeki çeşmenin restitüsyonu da bu çalışmalar sırasında yapılmıştır

Kaunos’da ele geçen yazıtlardan kent içerisinde birçok mabedin olduğu anlaşılmıştır Çalışmaların bu bölgede yoğunlaşmasına karşılık bunların hangi tanrılara ait oldukları kesinlik kazanamamıştır Agora’nın kuzey-doğusundaki suni bir teras üzerinde Stoa ile Hamam arasında bulunan mabet Dor nizamındadır ve MÖ Iyya ait olmalıdır Büyük bir olasılıkla Zeuss’a atanmış olmalıdır Mabed’in çevresinde 30’a yakın mezarla karşılaşılmıştır Erken Bizans dönemine tarihlenen bu mezarların çevresinde çok sayıda mimari parça ile karşılaşılmıştır Bu buluntulara dayanılarak bu mabed Helenistik döneme tarihlendirilmiştir Burada kalp şeklindeki portikonun başlıkları ile karşılaşılması oldukça ilginçtir Limanda, Agora’nın doğusundaki Korint nizamındaki mabet de mimarisine bakılarak MSIInci yya tarihlendirilmiştir Ayrıca Büyük limanın yakınında Prostylos plânlı, kuzey-güney doğrultusunda, Cella duvarlarının büyük bir bölümü ayakta olan bir başka mabet daha bulunmaktadır


Kaunos’a genelde Dalyan’dan deniz motorları ile gidilmektedir Motorlardan inip bir kilometre kadar yokuş yukarı yürümek gerekir Antik kentin etrafını surların çevrelediği görülür