Nüfus

Nüfus

Nüfus, belirli bir zamanda sınırları tanımlı bir bölgede yaşayan insan sayısıdır Sözcük çoğunlukla insan sayısını belirleyen bir kavram olarak kullanılır Nüfus, sayımlar yoluyla belirlenir Nüfus sayımları seçmenlerin belirlenmesinin yanı sıra başka pek çok amaç için de yapılmaktadır İlk nüfus sayımlarının temel amacı askeri gücü belirlemek, vergilendirme için kolaylık sağlamaktı ve yalnızca erkekler dikkate alınıyor, kadınlar ve çocuklar göz ardı ediliyordu Düzenli sayımlar yakın tarihlidir 14 yüzyılda İskandinav ülkelerinin uygulamaları ile başlamıştır Nüfus sayımları yoluyla bir yerleşim birimindeki insan grubunun demografik özellikleri ortaya konur Yaş ve vücut yapısı, ekonomik ve sosyal durum gibi Düzenli sayımlar, nüfusun artış hızı, ölümler, doğumlar ve göçler gibi demografik göstergelerin gidişatını belirlenmesine olanak tanır ancak tüm dünyada, her ülkenin farklı nüfus sayım uygulamaları (yineleme süresi, güvenirlik vb) nedeniyle tüm dünya nüfusu hakkında sağlıklı verilere ulaşmak güçtür Dünya 6,6 milyarı geçmiştir ve önemli toplanma alanları Çin'in doğusu ve Japonya; Hindistan, Kuzey Amerika'nın doğusu ve Batı Avrupa'dır Dünya Nüfusu, Birleşmiş Milletler tarafından nüfus saati ile izlenmektedir

Genel nüfus sayımı

Genel nüfus sayımı, Türkiye'de istatistik işlerini yürütmekle görevli devlet kurumu olan Devlet İstatistik Enstitüsü (DİE), yeni adıyla Türkiye İstatistik Kurumu (TÜİK) tarafından periyodik olarak yapılan nüfus sayımıdır TÜİK tarafından yapılan çok sayıdaki istatistik çalışmalarının en önemlisi genel nüfus sayımı'dır 1927 yılından itibaren genellikle 5 yıllık aralarla yapılmıştır ve bu uygulama esnasında ülke çapında sokağa çıkma yasağı uygulanmıştır İlk kez sokağa çıkma yasağı olmaksızın adrese dayalı nüfus sayımının 2007 yılında yapılması planlanmış ve çalışmalar başlatılmıştır Adrese dayalı nüfus sayımının Haziran 2007 tarihinde tamamlanacağı ve sonuçların açıklanacağı bildirilmiştir Ancak belirtilen tarihte sayım tamamlanamamıştır Bu önemli çalışmanın Ekim 2007 sonu itibarıyle hala bitirilememiş olması ve kamuoyuna tatminkar bir açıklama yapılmamış olması, kurumun saygınlığının zedelendiği yorumlarının yapılmasına neden olmuştur

GENEL NÜFUS SAYIMINDA YILLARA GÖRE TÜRKİYE NÜFUSU:

1927 13648270 1935 16158018 1940 17820950 1945 18790174 1950 20947188 1955 24064763 1960 27754820 1965 31391421 1970 35605176 1975 40347719 1980 44736957 1985 50664458 1990 56473035 1997 62865574 2000 67803927

NÜFUS

Nüfus, belirli bir yerde yaşayan insan sayısını ifade eder
NÜFUS ARTIŞI
Doğum oranı ile ölüm oranı arasındaki fark nüfus artışını gösterir Bir ülkede doğum oranı fazla, ölüm oranı az ise nüfus artışı meydana gelir Ölüm oranı doğum oranından fazla olursa, nüfusta azalma meydana gelir Genellikle az gelişmiş ülkelerde nüfus artış hızı fazla, gelişmiş ülkelerde ise nüfus artış hızı azdır
Nüfus artış hızı ile kalkınma hızı arasında bir ilişki bulunmaktadır
Buna göre;
• Nüfus artış hızı kalkınma hızından yüksek ise, ülkenin gelişimi yavaşlar veya geriler
• Nüfus artış hızı kalkınma hızından düşük ise, ülkenin gelişimi artar
Nüfus artışının olumlu sonuçları olduğu gibi, olumsuz sonuçları da olabilmektedir
a Nüfus artışının olumlu sonuçları
• Üretim artar
• Vergi gelirleri artar
• Mal ve hizmetlere talep artar
• Yeni endüstri dalları doğar
• İşçi ücretleri ucuzlar
• İhracatta rekabet kolaylaşır
b Nüfus artışının olumsuz sonuçları
• İşsizlik artar
• Kalkınma hızı düşer
• Kişi başına düşen milli gelir azalır
• Tasarruflar azalır
• Tüketim artar
• İç ve dış göçler artar
• İnsanların temel ihtiyaçlarının karşılanması zorlaşır
• İhracat azalır
• Demoğrafik (nüfusa bağlı) yatırımlar artar
• Çevre kirlenmesi artar
• Belediye hizmetleri zorlaşır


TÜRKİYE’DE NÜFUS SAYIMLARI VE SONUÇLARI

Nüfusla ilgili bilgiler, genellikle nüfus sayımı sonuçlarından elde edilir Bu sayımlarla nüfusun sayısı, meslek grupları, yaş durumu, eğitim, ailedeki nüfus sayısı, kadın - erkek nüfusu, nüfus artış hızı gibi bilgiler elde edilebilir Türkiye’de ilk nüfus sayımı 1927 yılında, en son nüfus sayımı ise, 22 Ekim 2000 tarihinde yapılmıştır

• 1927 - 2000 yılları arasında nüfus yoğunluğu ve miktarı sürekli artmıştır
• 1927 yılında 13,6 milyon olan nüfus, 1997 yılında 62,8 milyona yükselmiş, 2000 yılındaki son sayımda 70 milyon civarında olmuştur
• Nüfus artış hızı en az 1940 - 1945 yılları arasında, en fazla 1955 - 1960 yılları arasında gerçekleşmiştir

TÜRKİYE’DE NÜFUSUN DAĞILIŞI

Türkiye’deki coğrafi bölgeler, bölümler ve yöreler arasında nüfus miktarı ve yoğunluğu yönünden önemli farklar bulunmaktadır Türkiye’de nüfusun farklı dağılışında etkili olan faktörler şunlardır:
1 Fiziki Faktörler
a İklim özellikleri: Ülkemizde nüfusun yoğun olduğu yerlerin, genelde kıyı bölgeler olmasında ılıman iklimin büyük etkisi vardır Kurak ve kışları aşırı soğuk geçen yerlerde nüfus fazla yoğun değildir
b Yerşekilleri: Ülkemizde yüksek ve engebeli yerlerde nüfus azdır Doğu Anadolu Bölgesi, Taşeli plâ-tosu, Menteşe yöresi gibi yerler bunlara örnek verilebilir
c Toprak özellikleri: Verimli toprakların bulunduğu alanlar (Çukurova, Gediz, B Menderes) nüfusça kalabalık iken, Tuz Gölü çevresi gibi yerlerde verimsiz topraklar bulunduğundan nüfus çok azdır
2 Beşeri Faktörler
a Sanayileşme: Bütün Dünya’da olduğu gibi Türkiye’de de, sanayileşmenin arttığı yerlerde nüfus yoğunluğu artmıştır İstanbul, İzmit, Adapazarı, Bursa, Adana ve İzmir buna örnektir
b Tarım: Tarımın geliştiği yerler yoğun nüfusludur Çukurova, Gediz, Bafra ve Çarşamba ovaları çevresi gibi
c Yeraltı kaynakları: ****nlerin veya enerji kaynaklarının işletilmesinde yoğun nüfusa ihtiyaç olduğundan, bu alanlarda da nüfus fazladır Zonguldak, Soma, Elbistan buna örnektir
d Turizm: Ülkemizde, Ege ve Akdeniz kıyılarındaki merkezlerde turizmden dolayı nüfus yoğunlaşmıştır
e Ulaşım: Ulaşım yolları kavşağında bulunan illerimizin nüfusu artmıştır Eskişehir, Ankara, Kayseri, İstanbul gibi illerin gelişmesinde, ulaşım yolları üzerinde bulunmaları da etkili olmuştur

NÜFUS YOĞUNLUĞU

1 Aritmetik Nüfus Yoğunluğu

Bir ülke veya bölgedeki toplam nüfusun, o ülke veya bölgenin yüzölçümüne bölünmesiyle elde edilen sayıya, aritmetik nüfus yoğunluğu denir
Türkiye’nin yüzölçümü (izdüşüm alanı olarak) 779452 km2, toplam nüfusu da 62865574 (1997) dir Buna göre, Türkiye’nin aritmetik nüfus yoğunluğu, 1997 yılına göre yaklaşık olarak 81'dir Ancak, bu yoğunluk çok kaba olarak nüfusun dağılışını gösterir ve sadece ülkelerin nüfus yoğunluklarını kıyaslamak için kullanılır Oysa il ve ilçelerin nüfusları ve yüzölçümleri dikkate alınarak yapılan aritmetik yoğunluk, gerçeğe daha yakın rakamlar vermektedir

2 Tarımsal Nüfus Yoğunluğu

Bir ülkede veya herhangi bir sahada, tarım ve hayvancılıkla geçinen nüfusun, tarımsal alana bölünmesiyle elde edilen nüfus yoğunluğuna tarımsal nüfus yoğunluğu denir Bu yöntem, aritmetik nüfus yoğunluğuna göre, daha gerçekçidir
Türkiye’de tarımsal nüfus yoğunluğu bölge ve iller arasında farklılık gösterir Bunda yerşekillerinin dağlık ve ovalık olmasıyla, tarımda çalışan nüfusun miktarı etkili olmaktadır
Genel olarak, tarımsal nüfus yoğunluğu, dağlık alanlarımızda fazla, geniş tarımsal ovalarımızda ise düşüktür

3 Fizyolojik Nüfus Yoğunluğu

Toplam nüfusun, ekili - dikili alanlara bölünmesiyle ortaya çıkan yoğunluğa fizyolojik nüfus yoğunluğu denilmektedir

Nüfus Belirli bir nüfus sayımı gününde bir ülkede, ya da bir bölgede bulunan insanların sayısı İnsanlar yeryüzünün türlü karalarına, bunların da bölgelerine çok ayrı sayıda, ayrı sıklıkta yerleşmişlerdirBunda doğal olayların yeri bulunduğu gibi tarih çağlanı boyunca birbiri ardından gelmiş olayların da çok etkisi vardır Nüfus artması Dünya nüfusunun, ya da bir ülke nüfusunun artması olayıYeryüzünde nüfus durmadan artıyorÇünkü her yıl olan doğum, ölümden çoktur Kimi ülkelerde nüfus artması çok çabuk olur Türkiye’de,İtalya’da olduğu gibiKimi ülkede nüfus artması orta derecededir İngiltere’deki gibiKimi ülkede de nüfus artması belirsiz derecede olmuştur Fransa’da olduğu gibi Nüfus azalması Dünya nüfusunun, ya da bir ülke nüfusunun azalması olayıNüfus azalması, doğumun yeter derecede olmaması yüzünden belirdiği gibi, ölümün çokluğundan,savaşlardan,başka yerlere göç etme yüzünden de olabilir Nüfus bilgisi

Türlü yönlerden nüfus durumu,nüfusun yer değiştirmesi olaylarını sayılarla ortaya koymaya çalışan bilgi Bunun bir adı da demokrafi’dirNüfus bilgisin de nüfus,göçler,doğunılar, süt çocuğu ölümleri,bütün yaşlarda ölümler incelenirNüfus bilgisi türlü ülkeler de yüksek okulların, üniversitelerin ikili bölümlerinde okutulur,Nüfus bflgisinde, nüfusun dorgun durumu ele alınarak incelendiği gibi,nüfusun oynak durumuda araştırılır

Bu arada savaşlardan önceki ve sonraki durumlar da incelenir Nüfus coğrafyası Insanların yeryüzündeki dağılışlarını inceliyen, bunu türlü yön!eriyle açıklamaya çalışan coğrafya kolu Nüfus coğrafyasında yaşama yeri,yerleşilir yerler,yerleşilemez yerler araştırıldığı gibi,insan topluluklarının yeryüzündeki dağılıışı,sayısı,kalabalık ve seyrek nüfuslu yerler,göçler,bir ülkedeki nüfusun geçinme durumu ve bunun ölçüleri,bir ülkenin, bölgenin,bütün yeryüzünün nüfusu beslemeye yetme gücü,nüfus çokluğu araştırılırElde edilen biigiler ve veriler haritalara işlenir,şekillerle belirtilir

Nüfus çokluğuülkede,ya da bir börgede geçinme imkanlarına göre orada yaşıyan kişilerin sayıca olağanüstü çokluğu Bununla ilgili olarak,her ülkenin,her bölgenin kendine göre az çok belirli bir nüfusa yetme gücü vardırİnsanların geçinme,barınma,yaşamalarında önemli yeri olan çeşitli doğal şartlarla birlikte orada kurulu bulunan geçim yolları önemli yer tutar Nüfus çokluğu doğumun ölümden da ha çok yer tuttuğu bölgelerde,göçleri çeken yerlerde görülürNüfus çokluğu olan yerler arasında Çin ve Hindistan vardırBuralarda ortalama nüfus sıklığı 80100 kişiden çokturBuralardaki insanlar ençok tarımla geçinirNüfus çokluğu olan yerlerden ötekileri Batı ve Orta Avrupa,Amerika Birleşik Devletleri’nin doğu bölgeleridir Buralardaki geçimde ise endüstri önemli yer tutmuştur Nüfus hareketleri Nüfusun doğal, toplumsal değişmeleriNüfus,doğumlarla sürekli olarak yonileşir,ölümlerle söner

Bu olaylarla ilgili olarak nüfusun yapısı çok değişken bir durum gösterirBu yenileşmelere,sönmelere nüfusun doğal hareketi denirYerleşilmiş yerlerdeki nüfus hareketleri ise çeşitli göçler olarak belirir Nüfus Haritaları Dünya'nın bütününde ya da bir bölümündeki nüfusun dağılışı ve özellikleri hakkında bilgi veren haritalardır Bu haritalarda nüfus dağılışı noktalama ile gösterilir Nüfus yoğunluğu haritaları ise renklendirilir Nüfus istatistiği Bir ülkedeki nüfus durumunu,nüfus hareketlerini gösteren istatistikler Bu istatistiklerde nüfus sayımın dan elde edilen sayılar değerlendirilir Yaşlara,iş güçlere,göç etmelere,okuma yazma ve başka yönlere göre bölümlemeler yapılır Nüfus sayımı

Bir ülkede,bir devletin topraklarında kaç kişi bulunduğunu,bunların türlü yönlerden özelliklerini belli etmek üzere yapılan sayım Nüfus sayımları bütün ileri ülkelerde düzenli olarak her on yada beş yılda bir yapılır Sayım günü, sayımın sona erdiği açıklanmadan önce kimse evinden,bulunduğu yerden dışarı çıkamazSayımı yapan kimseler, ev ev dolaşır,ellerindeki çizelgeyi doldurmak üzere,türlü sorular sorar, karşılıklarını hemen yazarlar Yurdumuzda ilk düzenli nüfus sayımı 1927 de yapılmıştırBundan sonra 1935,1940,1945,1950,1955 ve 1960 da nüfus sayımları yapılmıştırNüfus sayımlarına dayanarak şehirlerde bulunan nüfus,köylü nüfusu,türlü işlerle geçinenlerin sayısı, türlü yaşlardaki kimselerin sayısı,çeşitli bölgelerdeki nüfus sıklığı,nüfus artmasu nüfus azalması gibi önemli noktalar öğrenilmiş olur Nüfus seyrelmesi

Bir ülkede nüfusun azalması ile ilgili olarak beliren durum Bir ülkeyi,bir bölgeyi,yıkıcı etkileriyle oturulur olmaktan çıkaran çok korkunç depremler,savaşlar,kırıcı salgın hastalıklar,yokluklar,kıtlıklar yüzünden başka yerlere olan göçlerle ve doğunun azalmasıyla nüfus seyrelmesi belirir Eğer doğum yeteri derecede ise,dış ülkelere olan göçlerin açtığı boşluk bir süre sonra kapanabilir Nüfus yoğunluğu Herhangi bir bölgedeki toplam nüfusun, top lam yüzölçüme bölünmesi ile bulunan, km düşen insan sayısı

Nüfuslanma

Bir ülkede,bir bölgede yerleşmeler ile ilgili olarak nüfusun gittikçe artması,az nüfuslu,boş,yarı boş yerlerin gün geçtikçe kalabalıklaşmasıNüfuslanma için sözgelişi şöyle denir ‘Kuzey Amerika’nın batı, bölgelerinde nüfuslanma çok çabuk olmuştur’Şu ülkenin ormanlık bölgelerinde nüfuslanma olmuştur” nüfus Bir ülke ya da belirli bir yerde yaşayan insanların toplam sayısı

Bu bölge bir kent, köy, ülke, kıta ya da dünya gibi değişik büyüklüklerde olabilir Nüfus genellikle insan sayısı olarak düşünülmektedir, ama bu insanların yaş, cinsiyet, eğitim ve meslekleri gibi bazı özellikleri de önemlidir

Dünya nüfusu zaman içinde büyük artış göstermiştir Geçmişle ilgili tahminlere göre, dünyada nüfus İS 1 yüzyıl dolaylarında yaklaşık 300 milyonken, 17 yüzyıl ortalarında yaklaşık 550 milyona ulaştı 1850'de iki katına çıkarak 1,1 milyar olan dünya nüfusu, daha sonra iki katından fazla artarak 1950'de 2,4 milyarı geçti O zamandan beri nüfus artışı daha da hızlanmıştır Birleşmiş Milletler verilerine göre 1 Temmuz 1989'da dünya nüfusu 5 milyar 234 milyondu 2000 yılında bu sayının 6 milyar 251 milyona ulaşacağı, 2025'te ise dünyada 8 milyar 467 milyon insan yaşayacağı tahmin edilmektedir

Geleceğe ilişkin bu tahminler, günümüzdeki nüfus artış hızı dikkate alınarak yapılmaktadır Günümüzde her yıl yüzde 1,78'lik bir artış hızıyla dünya nüfusuna 93 milyon insan eklenmektedir Ama dünyanın azgelişmiş bölgelerinde nüfusun yıllık artış hızı yüzde 2'nin üzerindeyken daha gelişmiş ülkelerde bu oran yüzde l'den azdır Verilere göre, 1989'da dünya nüfusunun yüzde 77'si azgelişmiş ülkelerde yaşamaktaydı
Nüfus genel olarak doğum ve ölüm sayılarıyla belirlenir Ama bazen göçlerle bir bölgeye gelen ya da ayrılan insan sayısı da nüfus artışında önemli bir etken olabilir Dünyada nüfusun olduğu gibi kalması, yani nüfus artışının durması için doğum ve ölümler arasında bir denge kurulması gerekir

Avrupa ve Kuzey Amerika'da nüfus neredeyse değişmemektedir Bazı Avrupa ülkelerinde ise doğum sayısı o kadar düşüktür ki, nüfus azalmaktadır Bu ülkelerde yaşlıların nüfus içindeki payı ölüm oranının düşüklüğü nedeniyle artarken, genç nüfus azalmaktadır {bak YAŞLILIK) Azgelişmiş ülkelerde de ölüm oranında düşüş görülmekte, ama doğum oranı yeterince azalmadığı için 1950'lerden bu yana bu ülkelerin nüfusu hızla büyümektedir Bu durumda gençlerin toplam nüfus içindeki payı artmakta ve çocuk doğurabilecek yaştaki (1545) kadın sayısının yüksekliği nüfusun hızlı artışında etkili olmaktadır


Dünya genelinde ortalama ömür de uzamaktadır Tıptaki gelişmeler ve sağlık hizmetlerinin yaygınlaşmasıyla insanların yaşam süresi uzamıştır Dünyada ortalama ömür 63 yıldır Gelişmiş ülkelerde 73 yıl olan ortalama ömür, azgelişmiş ülkelerde 60 yıla düşmektedir Ortalama yaşam süresinin 51 yıl olduğu Afrika, kıtalar arasında en düşük ortalamaya sahiptir


Yılda yüzde 2,5'in üzerinde bir hızla artan nüfus yaklaşık 25 yılda iki katına çıkar Hindistan (835 milyon), Endonezya (177 milyon), Brezilya (147 milyon) gibi çok kalabalık bazı ülkelerde yıllık nüfus artış hızı yüzde 2'den fazladır Kenya, yıllık yüzde 4'ü aşan artış hızıyla dünyada en yüksek nüfus artışı görülen ülkelerden biridir 1989'da nüfusu 1 milyar 104 milyona ulaşan Çin, 1970'lerde ve 1980'lerde uyguladığı doğum kontrol politikasıyla nüfus artış hızında önemli ölçüde bir azalma sağlanabileceğini göstermiştir Evli çiftlerin yalnızca bir çocuk sahibi olmasını öngören hükümet kararı, Çin'de nüfus artış hızının yılda yaklaşık yüzde 1,2'ye düşmesini sağlamıştır Ama 1985'ten sonra, bu ülke nüfusu da tahmin edilenden daha hızlı artmıştır


Gelişmiş ülkelerde halkın büyük çoğunluğu kent ve kasabalarda yaşar Kentsel nüfusun yoğun olduğu bölgeler arasında Batı Avrupa, ABD'nin doğusu ve California eyaleti sayılabilir 1989'da dünya nüfusunun yaklaşık yüzde 41'i kentsel alanlarda yaşıyordu Azgelişmiş ülkelerde ise, halkın dörtte üçü nüfus yoğunluğu fazla olan kırsal alanlarda yaşar ve bu yüzden gıda üretimine elverişli toprak azdır Örneğin, Nil vadisinde, Hindistan'da, Çin'de, Güneydoğu Asya'nın büyük ırmaklarının vadilerinde ve Endonezya'nın Cava Adası'nda böyle bir durum yaşanmaktadır Bu bölgelerde kent nüfusları da hızla artmaktadır

Doğal nüfus artışının, yani doğumların ölümlerden fazla olmasının yanı sıra, kırsal kesimde geçimlerini sağlayamayan insanların göçü de kentlerin hızla kalabalıklaşmasına yol açmaktadır Günümüzde, örneğin Meksika' da Meksiko, Endonezya'da Cakarta ve Hindistan'da Kalküta gibi, dünyanın en kalabalık kentleri azgelişmiş ülkelerdedir Azgelişmiş ülkelerin ekonomik koşulları kentlerin giderek artan nüfusuna iş ve konut sağlamada yetersiz kalmaktadır Buralarda su sıkıntısı, kanalizasyon ve çevre kirliliği de önemli sorunlar arasındadır

İnsanlar, nüfus fazlalığının yarattığı baskıdan daha farklı nedenlerle de göç ederler 19 yüzyılın ikinci yarısı ile 20 yüzyılın başlarında, milyonlarca insan Avrupa'dan Kuzey Amerika'ya göç etmiştir Artık, kıtalar arasında böyle büyük boyutlu göçler yaşanmamaktadır Bugün yoksul ülkelerden sanayileşmiş ülkelere olan işgücü göçünün yanı sıra doğal yıkımlar da göç nedeni olmaktadır Günümüzün önemli olaylarından biri de beyin göçüdür Yetenekli ve eğitilmiş insanlar, daha fazla para kazanmak amacıyla dünyanın farklı bölgelerine, özellikle azgelişmiş ülkelerden gelişmiş ülkelere göç etmektedir Ayrıca birçok kişi siyasal ve etnik baskılar nedeniyle, mülteci olarak başka ülkelere yerleşmektedir 1940'larda Avrupa ve Hindistan'da mülteci göçleri büyük boyutlara ulaşmıştı 1980'lerde dünyadaki mültecilerin büyük çoğunluğu Orta Amerika, Güneydoğu Asya ve Afrika'dadır {bak GÖÇ; MÜLTECİ)

Dünyada her bölgenin nüfusuyla ilgili sağlıklı veriler yoktur Kimi bölgelerde göçler nedeniyle nüfusun saptanması oldukça zordur Nüfusa ilişkin bilgi edinmenin en iyi yolu nüfus sayımıdır {bak NÜFUS SAYIMI) Ayrıca doğum ve ölüm kayıtlarının düzgün tutulması da gereklidir Nüfus sayımı ile elde edilen bilgiler her çeşit planlama için büyük önem taşır Yiyecek, barınak, okul ve sağlıkla ilgili birçok sorunun çözümü bakımından insan sayısı ile nüfusun özellikleri ve hareketleri önem taşır