Kayalık Dağlar

Kayalık Dağlar

Kuzey Amerika'nın en önemli coğrafi özelliklerinden biri Batı Cordillera adı verilen geniş dağlık bölgedir Bering Boğazı'ndan başlayan bu dağlık bölge Alaska, Kanada ve ABD'yi geçerek Meksika' ya kadar yaklaşık 5000 km boyunca uzanır Colorado ile İngiliz Kolumbiyası'ndaki Peace Irmağı arasında "kıta bölünümü'nü oluşturan bu yüksek bölgenin doğusundaki ırmaklar Atlas Okyanusu'na, batısındakiler ise Büyük Okyanus'a dökülür

Kayalık Dağlar bu geniş sistemin doğusunda yer alan sıradağlardır Yukon'dan başlayarak New Mexico'ya kadar uzanırlar Kayalık Dağlar adını, Amerika Yerlileri'nde taşlı tepeler anlamına gelen assinwati sözcüğünden almıştır Gerçekten, bölgede ormanlık yamaçlar ve çayırlık alanlar da olmasına karşın, daha çok çıplak kayalıklar ve taşlı topraklar bulunur

Kayalık Dağlar kesintisiz bir zincir gibi uzanmaz Kuzeybatıdan güneydoğuya uzanan dağlar, Kanada'dan geçerek ABD sınırını aşar ve Wyoming eyaletine girer Burada, Orta ve Güney Kayalık Dağlar'ını geniş bir kuşak biçiminde ayıran yüksek bir yayla vardır Bu yaylaya Wyoming Havzası adı verilir

Wyoming Havzası'nın güneyinde Kayalık Dağların güney bölümü uzanır Güney Kayalık Dağlar kuzeyden güneye uzanan iki ana sıradağ grubundan oluşur Doğudaki başlıca sıradağlar, Colorado'daki Front Sıradağları ile New Mexico içlerine uzanan Sangre de Christo dağlarıdır Bu dağların doğusunda ABD'nin en geniş düzlükleri vardır Sıradağların ve batıda kalan dağ grubunun arasında yüksek ve geniş çayırlık alanlar bulunur Batı grubundaki başlıca dağlar Savvatch ve San Juan dağlarıdır Burası Kayalık Dağlar'ın en yüksek bölümüdür Colorado'da, 4000 metrenin üzerinde, en yükseği 4399 metre ile Elbert Dağı olan 40 doruk bulunur

Kayalık Dağlar'ın orta bölümü Wyoming Havzası'nın kuzeyi ile Yellovvstone Irmağı' nın güneyi arasında yer alır Bunların en önemlileri, Yellovvstone Ulusal Parkı'ndaki derin kanyonlara, sıcak su kaynakları ve gayzerlere tepeden bakan Wind River, Büyük Boynuz (Big Horn) ve engebeli Grand Teton dağlarıdır Missouri ve Yellowstone ırmakları da bu bölgeden doğar

Yellowstone Irmağı'nm kuzeyinde Kuzey Kayalık Dağlar başlar Bunlar, kuzeybatı yönüne doğru uzanır ve Kanada sınırını geçer En önemlisi Montana düzlükleri yakınındaki Lewis Dağları'dır Bu bölgedeki Buzullar Ulusal Parkı'nda, birkaç büyük ve 40 küçük buzul ile çok sayıda güzel göl vardır Kayalık Dağlar'ın Kanada'daki bölümü kesintisiz 1500 km boyunca uzanır ve 110 km genişliğinde bir kemer oluşturur Bu kemerin güneydoğu ucu Alberta ve İngiliz Kolumbiyası arasındaki sınırı çizer Kanada Kayalık Dağlan, ABD topraklarındakiler kadar yüksek değildir

En yüksek noktası 3954 metre ile Robson Dağı'dır Piramit biçimindeki bu karla kaplı dağ, Kanada Kayalık Dağları'nın tipik bir örneğidir Bu dağlarda beş bölge ulusal park olarak ayrılmıştır Bunların en ünlüsü, deniz düzeyinden 1730 metre yükseklikte olan Louise Gölü'nün bulunduğu Banff Ulusal Parkı'dır KanadaPasifik Demiryolu, Kayalık Dağlar'ı 1627 metre yükseklikte yer alan Kicking Horse Geçidi'nden geçerek aşar Geçidin daha kuzeyinde Kanada Kayalık Dağlan'nın en yüksek ikinci doruğu 3747 metre yüksekliğindeki Columbia Dağı'dır


Kanada Kayalık Dağlan'nın ve Montana' daki Levvis Dağlan'nın batısında dünyanın en uzun fay vadisi uzanır Fay vadisini, yerkabuğundaki kırıklar oluşturur (bak YERYÜZÜNÜN KIRIK VE KIVRIMLARI) Kayalık Dağlar'ı izleyen fay vadisi 1300 km uzunluğundadır Fraser, Columbia ve Kootenai ırmakları bu vadiden akar
Geçmişte Kayalık Dağlar'da yanardağlar çok etkindi İçinden buhar fışkıran yarıklar ve Yellovvstone Ulusal Parkı'nın sıcak su kaynakları bu volkanik etkinliklerden kalmıştır Washington eyaletinin bazı bölümlerinde yer yüzeyi oldukça verimli olan volkanik toprakla örtülüdür

Rüzgâr, yağmur ve değişik hava koşullarının etkisindeki dağların her yerinde aşınma görülmektedir Dünyada ırmak aşındırmasının en iyi örneği, Colorado Irmağı'nm içinden aktığı, derinliği 1500 metreden fazla olan Büyük Kanyon'dur (bak BÜYÜK KANYON; COLORADO IRMAĞI) Kayalık Dağlar'daki geniş ve hemen hemen düz olan vadi tabanları, çevredeki tepelerden rüzgâr ve hava koşullarının aşındırdığı toprak ve taşların birikmesiyle oluşmuştur

Zengin gümüş, altın, bakır, uranyum ve başka mineral yatakları olan Kayalık Dağlar' da başlıca sanayi madenciliktir ABD'de uranyumun ilk olarak büyük miktarlarda bulunduğu yer Colorado Yaylası'dır ve ülkedeki kaynaklann çoğu Nevv Mexico'daki Albuquer que yakınında yer alan Ambrosia Gölü çevresindedir Colorado'nun yüksek düzlüklerinde ve Montana'daki vadilerde sığır ve koyun otlatılır

Kayalık Dağlardaki görkemli ulusal parklarda gezmek, dinlenme tesislerinde kalmak, kamp kurmak, balık tutmak, dağcılıkla uğraşmak, kış sporları yapmak için bu olağanüstü güzellikteki yerlere her yıl binlerce insan gelir