Kulağın Yapısı Ve İşitme Duyusu

Kulağın Yapısı ve İşitme Duyusu

KULAK

insanın işitme ve denge organıdır Ses dalgalarını toplayıp elektrik sinyallerine dönüştürdükten sonra sinirler aracılığıyla beyne iletir Bir yandan da, başın duruşuna ve konum değişikliklerine ilişkin bilgileri beyne göndererek dengenin sağlanmasına yardımcı olur

Yalnız insanda değil bütün omurgalı hayvanlarda (balıklar, amfibyumlar, sürüngenler, kuşlar ve memeliler), işleyişi temel olarak insan kulağıyla aynı ilkelere dayanan bir işitme organı bulunur Ayrıca omurgasız hayvanların bazılarında, örneğin böceklerin çoğunda ses titreşimlerine duyarlı özel kıllar vardır; ama bu işitme organı omurgalılarınki vgibi gerçek anlamda bir kulak sayılmaz

Yaprakların hışırtısından jet uçaklarının gürültüsüne kadar geniş bir frekans aralığındaki sesleri algılayabilen insan kulağı, işitme organının nasıl çalıştığını incelemek açısından iyi bir örnektir Ama hayvanlar dünyasındaki en keskin işitme duyusunun insanınki olduğu kesinlikle söylenemez Köpekler ve tavşan, antilop, ceylan gibi bazı yabanıl hayvanlar insanın duyamayacağı kadar hafif sesleri, yarasalar ise insan kulağının işitme sınırının çok üstündeki tiz frekansları rahatlıkla işitebilirler Özellikle yarasaların işitme duyusu, yönlerini bulmalarını sağlayan bir tür "radar sistemi" gibi çalışır; görme duyuları çok zayıf olan bu uçucu memeliler çok tiz bir ses çıkarır ve nesnelere çarparak geri dönen bu ses dalgalarıyla önlerindeki engellerin yerini ve uzaklığını saptayabilirler

Kulağın Yapısı ve İşitme Duyusu

İnsanın ve bütün memelilerin, başın iki yanına yerleşmiş iki tane kulağı vardır Bu organ, kafatasının dışından içeriye doğru uzanan üç bölümden oluşur: Dışkulak, ortakulak ve içkulak İşitme duyusunun gerçekleşmesinde bu bölümlere ayrı ayrı görevler düşer: Dışkulak çevredeki sesleri toplayıp ortakulağa iletir; ortakulak aldığı ses titreşimlerini güçlendirerek içkulağa aktarır; içkulak da bu titreşimleri elektrik sinyallerine dönüştürerek beyne gönderir Ayrıca vücudumuzun denge organı da içkulaktadır Dışkulak, işitme organının dışarıya açılan kapısıdır ve iki bölümden oluşur Bunlardan ilki başın dışında belirgin bir çıkıntı yapan kulakkepçesi, öbürü de kulakkepçesini ortakulağa bağlayan dışkulak yolu'dur İşitme organının dışarıdan görülebilen tek bölümü olan kulakkepçesi, üstü deriyle kaplı, geniş ve kıvrımlı bir kıkırdak parçasıdır; sesleri bir "kepçe" gibi toplayarak dışkulak yoluna yöneltir Kısa bir kanal biçimindeki dışkulak yolunun iç yüzeyini döşeyen derinin altında, kulak kiri dediğimiz mumsu ve yağlı maddeyi üreten küçük salgıbezleri bulunur Bu yapışkan salgı dışarıdan giren tozları ve yabancı maddeleri tutarak kulağa zarar vermelerini engeller Dışkulak yolunun içteki ucu, kulak zarı denen ince ve gergin bir zarla örtülüdür Bu zar, üzerine çarpan her ses dalgasında titreşerek işitmede önemli bir rol oynar

Ortakulak, kafatasındaki şakak kemiğinin içine gömülmüş, kulak zarının öbür yanında kalan küçük bir boşluktur Bu boşluğun içinde, ilki kulak zarına değen, birbirleriyle bağlantılı üç ilginç kemikçik bulunur Biçimlerinin benzerliğinden ötürü çekiç, örs ve üzengi denen bu kemikçikler, ses dalgalarının kulak zarına çarpmasıyla oluşan titreşimleri güçlendirerek içkulağa iletir

Ortakulaktan başlayıp burnun arkasındaki geniz boşluğuna açılan östaki borusu da burundan ve ağızdan giren havanın ortakulağa ulaşmasını sağlar Ortakulakta hava bulunması çok önemlidir Çünkü kulakkepçesinden içeri giren hava kulak zarının dış yüzüne sürekli basınç uyguladığından, bunu dengeleyecek bir iç basınç olmazsa kulak zarı çöker ve titreşemez Zarın gergin kalabilmesi için her iki yüzüne etki yapan hava basıncının eşit olması gerekir İnsan bunun önemini en çok uçak yolculuklarında anlayabilir Gerçekten de uçağın kalkışı ve inişi sırasında dıştaki hava basıncı hızla değiştiği için (yükseklik arttıkça hava basıncı azalır) yolcular bir anda hiçbir şey duymaz olurlar Bu geçici işitme güçlüğünü gidermek için yapılacak tek şey yutkunmaktır Bu hareketle östaki borusu açılır ve ortakulağa hava doldukça kulak zarının iki yanındaki basınç eşitlenir


İçkulak işitme ve denge organlarını içeren iki ayrı bölümden oluşur Salyangoz (ya da aynı anlamdaki Latince adıyla koklea) denen işitme organı gerçekten de salyangoz kabuğunu andıran dolambaçlı bir yapıdır ve içi sıvıyla doludur Salyangozu dolambaçlı kanallara ayıran zar bölmenin tabanında da Corti organı denen incecik tüylü kirpiksi hücreler bulunur Beyne giden işitme sinirinin incecik uçları bu hücrelerle bağlantılıdır Ortakulaktaki üç küçük kemiğin ilettiği ses titreşimleri bu bölüme ulaştığında salyangoz kanallarındaki sıvı çalkalanmaya başlar Bu hareket kanalların taban zarını titreştirir; Corti organının kirpiksi uzantıları bu titreşimle dalgalanarak sinir uçlarını uyarır ve bu uyarı elektrik sinyalleri halinde beyne iletilir


İçkulağın ikinci bölümü işitmede hiçbir rol oynamaz, yalnızca dengeyle ilgilidir Bu bölüm, içleri sıvıyla dolu yanmdaire biçimindeki üç kanaldan ve yanmdaire kanallarindan salyangoza geçit veren dalız bölümünden oluşur Dalızın ve yanmdaire kanallarının içinde de Corti organındaki gibi kirpiksi hücreler vardır Bu hücreler, başın en küçük bir hareketinde çalkalanan içkulak sıvısının çarpmasıyla uyarılarak yerçekimi şiddetindeki değişiklikleri ve başın açısal hareketlerini anında beyne iletir Böylece, özellikle görme duyusunun da yardımıyla dengenin sağlanmasına yardımcı olur Eğer bu denge organı herhangi bir nedenle görevini yapamazsa insanın başı döner ve düzgün yürümesi güçleşir Örneğin bir geminin sallantısıyla kanallardaki sıvı sürekli harekete geçtiğinde deniz tutması dediğimiz rahatsızlık belirtileri başlar


Kulak, değişik sesler arasındaki en küçük farkı bile yakalayabilecek kadar duyarlı bir organdır Kulağın yakaladığı bütün sesleri ancak beyne ulaştıktan sonra işitir, daha doğrusu niteliklerini algılanz Çünkü bir sesin yüksekliğini ya da frekansını (ince mi yoksa kalın mı olduğunu) ve hacmini ya da şiddetini (hafif mi yoksa güçlü mü olduğunu) ayırt eden beyindir Genellikle olduğu gibi aynı anda birçok ses kulağımıza ulaştığında, beyin bunların arasından birini seçerek dikkatimizi onun üzerinde yoğunlaştırmamızı sağlar Ayrıca belirli ses kalıplarını tanıdığı için, yüzlerce değişik ses arasından daha önceden bildiğimiz bir sesi ayırabiliriz