Afyonkarahisar-Afyon

Afyonkarahisar-Afyon

Afyonkarahisar ilinin merkezi kent Halk arasında ve bazı resmi yayınlarda kısaca Afyon da denir Geçen yüzyıllardaki adıysa Karahisarısahip'tir izmir'in 327 km D'sunda, istanbul'un 447 km G-D'sunda, Ankara' nın 259 km G-B'sında Üç büyük merkeze demiryoluyla da bağlı 88 340 nüf (1985)


• COĞRAFYA Sarp yamaçlarla çevrili volkanik Sivritepe'nin (1 220 m) eteklerinde kurulmuş olan Afyonkarahisar, adını tepedeki hisardan ve geçmişte yörenin başlıca gelir kaynağı olan haşhaştan alır, Kara ve demiryolları üzerinde çok önemli bir kavşak olan Afyonkarahisar'a iç Anadolu'nun kapısı da denir 1950'lerde karayolları şebekesinin gelişmesinden sonra bu rolü daha da belirginleşti O yıllarda 30 000'e bile ulaşmayan kent nüfusu, 1985'te 3 katına ulaştı Bu dönemde kent, tepenin eteklerinden ovadaki istasyona doğru genişledi Eski yerleşmelerden farklı olarak kentin yeni mahalleleri düzenli caddeler, parklar ve çağdaş yapılarla donandı

•TARİH, ilk yerleşim dönemi belirsiz olan Afyonkarahisar'ın b'zans döneminde ovaya hâkim kayalık tepesinde Akroenos ya da Akronium kalesi bulunuyordu Birçok kez arap ordularının saldırısına uğradı Efsanevi islam kahramanı Battal gazi, kentin yakınlarında yenilgiye uğratılınca "zafer kenti" anlamına gelen Nikopolis adıyla anılmaya başlandı Daha sonraları geniş ölçüdeki afyon üretimi nedeniyle kente Afiun (Afyon) da denildi Kent, Malazgirt savaşı'nı izleyen yıllarda türk egemenliğine girdi Selçuklu hükümdarı Alaettin Keykubat i hazinesini bu kalede sakladığından Karahisarıdevle adıyla anıldı Selçuklu veziri Sahip Ata Fahrettin Ali Ka-ramanlılar'ın ve Moğollar'ın saldırısına karşı bu kaleye sığındı ve ardılları Afyonkarahisar'da Sahipataoğulları beyliği'ni kurdu (1275) Kentin Cumhuriyet dönemine kadar kullanılan Karahisansahip adı Sahip Ata ile ilgilidir Kent XIV yy'ın ilk yarısında Germiyanoğullarfnın yönetimine girdi 1390'da Yıldırım Bayezit tarafından ele geçirildiyse de Timur istilasından sonra yeniden


Germiyanoğullan'nın eline geçti 1428'de Murat II Afyonkarahisar'ı kesin olarak osmanlı topraklarına kattı Kurtuluş savaşı sırasında 27 mart-7 nisan 1921 arasında yunan işgalinde kaldı, sonra boşatıldı Yunanlılar 13 temmuz 1921'de kenti yeniden işgal ettiler Büyük taarruz Afyonkarahisar cephesinde başladı ve 27 ağustos 1922'de kent kurtarıldı Cumhuriyet döneminde, Afyonkarahisar adıyla il merkezi oldu

• ARKEOLOJİ ve MİMARLIK Afyonkarahisar ve çevresinde yeterli kazı yapılmadığından, yörenin ilkçağına ilişkin bulgular azdır Kentin 16 km D'sunda Çavdarlı köyündeki Çavdarlıhöyük'ün alt katmanları bakırtaş döneme tarihlenir Kentin 30 km K-D'sunda Yanarlar mevkiindeyse Hititler'den kalma mezarlar vardırPhrygi-alılar döneminden Tatarlı tümülüsünde, pişmiş topraktan, boyalı, asker betimli panolar bulunmuştur
Kentin ortasında sarp bir kaya üzerinde yükselen Afyon Kalesi'nl hitit kralı Mur-silis ll'nin Arzava seferi sırasında yaptırdığı sanılmaktadır (yaklş İÖ XIV yy or taları) Bu dönemde Hapanova olarak bilinen kale Phrygia, Roma, Bizans dönemlerinde de önemini korumuştur Selçuklular zamanında, iç kalede Alaettin Key-kubat'ın yaptırdığı çinili cami, ambarlar, cephane, barut depoları, sarnıçlar; orta kaledeyse (palanga) dizdar sarayı, dide-ban evleri, divanhane ve cami vardı Kale, Osmanlılar döneminde onarıldı (1573)

Kentin en önemli yapısı, selçuklu veziri Sahip Ata Fahrettin Ali'nin oğlu, Afyon sancakbeyi Nasrettin Hasan'ın yaptırdığı Ulu cami'dir (1272) Anadolu Selçuklularının ağaç direkli ahşap camilerinin önemli örneklerinden olan yapı 40 direkle, mihrap duvarına dikey dokuz şahına ayrılmıştır Kiriş kaplamaları, ahşap tavan, mukarnas başlıklar renkli kalem işleriyle bezelidir Mimarı Emir Hac el-Neccar, nakkaşı Mahmut oğlu Hac Murat'tır Yapı, Karamanoğulları döneminde önemli bir onarımdan geçmiştir (1341)

Sırlı tuğla minaresiyle dikkati çeken Ku-yulu mescit yazıtsızdır; ancak selçuklu yapısı olduğu sanılmaktadır İki eyvanlı açık medreseler planındaki Hisarardı medresesi (XIII yy ikinci yarısı), Alaettin Keykubat lll'ün kızı Naime Hatun için yaptırılan Kadınana türbesi (XIII yy), akkoyunlu oymağı beylerinden ilyas bin Oğuz'un yaptırdığı (1214), Akarçay üzerindeki Altıgöz köprüsü de yöredeki ilk türk mimarlık örnekleridir Karamanoğlu Yusuf beyin yaptırdığı Yukanpazar mescidi (1264), daha sonra Turgut bin ismail tarafından onarılmıştır (1465)

Beylikler dönemi yapıları arasında Germiyanoğulları zamanında Hacı Ali bin idris tarafından yaptırılan Kubbeli mescit (1330), Hacı Mehmet bin Yusuf'un yaptırdığı Kabe mescidi (1397), Ketencioğlu Hacı Hamza'nın yaptırdığı Ak mescit (1397), Hacı ismail bin Mehmet'in yaptırdığı, dükkânlarla çevrili Arasta mescidi (XIV yy ortalan) sayılabilir
[coverattach=r]Osmanlı yapılarının en önemlisi İMARET' CAMİsi'dir (Gedik Ahmet Paşa camisi) Şakkancıoğlu Evliya Kasım Pa şa'nın yaptırdığı, özellikle mavi çinili mihrabıyla dikkati çeken Mısri camisi (1483), caminin güney duvarına bitişik Abdürrahimkarahisari türbesi (XV yy) Hacı İlyas oğlu Hacı Mustafa'nın yaptırdığı Bağçeşme camisi (1496), Mustafa bin Umar'ın yaptırdığı Çavuşbaşı camisi (1575), Felek-zade Süleyman Çavuş'un yaptırdığı Otpazarı camisi (XV yy sonları), Yeni cami (1711, onarım 1809), Abdülmecit zamanında yaptırılan Türbe (Mevlevi) camisi (1844) dönemin öbür yapılarıdır Kentin yunan işgalinden kurtarılışını simgeleyen ZAFERANiTl (1936), avusturyalı heykeltraş Krippel'in yapıtıdır