Kibrit-İçeriği-Tarihçesi

Kibrit-İçeriği-Tarihçesi

Alm Streichholz, Zündholz (n), Fr Allunette (f), İng Match Günlük hayatta çok yaygın kullanılan bir tutuşturucu 1669da Hamburglu simyacı Hennıg Brand, fosforu, altın elde etmek isterken keşfetti Her ne kadar fosfor, ateş için kullanılmadıysa da ancak 160 yıl sonra kibrit îmâlinde kullanılmaya başlandı 1680de Godfrey Haukwitz ve Robert Boyle, fosforla kaplı kağıtla beraber sülfürle kaplı ahşap çöplerini beraberce piyasaya çıkardılar Çöplerin üzerine kağıt katlandığında ve çöp çekildiğinde alev ortaya çıkmaktaydı Ancak fosforun çok pahalı olması sebebiyle, bundan zengin tabaka faydalanabiliyordu Çakmak taşı ve çelik kullanımı 1781e kadar devam etti Fransada yapılan kibritte, kağıdın ucu fosfor ile kaplıydı Ayrıca üzerinde cam vardı Cam kırıldığında kağıt alev almaktaydı İtalyada yapılan kibrit ise, küçük bir kutu fosfor oksitli çizgilere sâhipti Sülfür uçlu çubuklar, kutuya sürüldüğünde ateş almaktaydı

1882de Amerikada piyasaya sürülen bir kibrit, yapılan kimyevî muameleden dolayı, ancak orta noktasına kadar yanmaktaydı 1932de Avusturyada yapılan bir kibritte tekrarlı şekilde ateşleme mümkündü Gerçekte bu, selefonla kaplı uzun bir kibrit ucundan ibâretti Ateşi geciktirme maddesinin bulunmasından dolayı yanma yavaş olmaktaydı Eğer dikkatli kullanılırsa, her bir kibriti 40 defa kullanmak mümkündü
Sürtünme ile ateş alan kibritler, 1827 civârında İngilterede ortaya çıkmıştır Bunlar 7-8 cm uzunluğunda, uçları antimon sülfür, potasyum klorat, sakız ve nişasta olan çubuklardı Bunlar uygun bir kağıt içinde çekilerek ateşlenmekteydi Ancak bu kibritin yanmasından ortaya çıkan gazlar çok rahatsız ediciydi 1830da (fosforun keşfinden 160 yıl sonra), Fransada aynı kibrit yapılmış, antimon sülfür yerine fosfor kullanılmıştı Ancak bunun tehlikeli olması pekçok hayatın kaybolmasına sebeb olmuştur Hatta, zehirlenme için de kullanıldığına rastlanmıştır

1911de fosforun seskisülfürü kullanılarak, kibritin zehirli etkisi ortadan kaldırılmıştır Bu suretle ayrıca, kibritin verimi de artırılmıştır Bu tür kibritler her yere sürtmekle yanabilmekteydi Daha sonra kimyevî bileşiklerde meydana gelen değişiklikler, kibritin belirli bir kağıda sürülmesini öngörmüştü Böylece günümüzde kullanılan kibrit tipine gelinmiş oldu

İlk zamanlar hem kibrit çöpleri, hem de kutular elle yapılmaktaydı Daha sonra bu işler otomatik hâle getirildi Kibritin modern îmâlât şekli, temel olarak her yerde aynıdır Bu, ahşabın uygun ölçülerde kesilmesi, uçlarının teşkil edilmesi ve kutulanmalarından ibârettir Kavak kütükleri 12-18 ay uygun şartlarda saklandıktan sonra, kibrit çöpü olarak kesilir Daha sonra bunlar ardarda banyolardan geçirilerek son duruma getirilir Bu banyolar kibritin verimini, emniyetini sağlarken, dış atmosfer şartlarından da korumayı amaçlar En son devrede kibritler kurutulur ve kutulanır
Kibrit yapımında, zehirin bertaraf edilmesi yanında, başka bir önemli ilerleme, suya dayanıklı kibritin yapılmasıdır İkinci Dünyâ Savaşında ortaya çıkan ihtiyaçtan dolayı geliştirilen bu tür kibrit, îmâlâtın başlamasından bu yana hayal edilmekte olan bir hâdisedir

Kibrit îmâlâtında ABDyi, İngiltere, BDT, İsveç tâkib etmekteydi Ancak İkinci Dünyâ Savaşından sonra Japonya ucuz kibritleriyle ön sıraya geçti Daha sonraları çakmakların yaygınlaşması, elektrikli âletlerin ortaya çıkması, kibrit îmâlâtının belirli bir seviyenin üstüne geçmesini önledi
Memleketimizde önceleri Avrupa ülkelerinden ithal edilen kibritin, 1 Haziran 1929 yılında çıkan bir kânunla yapımı, ithâli ve satışı, İnhisarlar Genel Müdürlüğüne verildi İlk fabrika, adı sonradan Tekel Müdürlüğü olan bu teşkilât tarafıdan İstanbul Büyükderede yaptırıldı (1932) Aradan yirmi sene geçtikten sonra kibrit yapımı ithâli ve satışı serbest bırakıldı (1952) Bunun üzerine Tekelin kibrit fabrikaları yanında özel teşebbüse âit Kav, Malazlar gibi fabrikalar da kuruldu Memleketimizdeki kibrit istihsâli ihtiyacı karşılayacak seviyede olduğu gibi, ihraç da edilmektedir

2 Alternatif :kibrit
Başı bir yere sürtüldüğü zaman tutuşan ve ateş yakmakda kullanılan küçük çöp parçası İlk kibritler, 1809 yılın, da icat edilmiştir İlkin fosfor ve kükürt karışımından yapılan kibritler, az zamanda büyük gelişme kazanmıştır İlk kibritler, kötü kokular çıkardıkları gibi çok zehirli idiler Sürtündükleri her yer, tutuşmalarına elverişli olduğu için, tehlikeleri büyüktü

Bugünkü kibritler ise, çöp kutularında potasyum kloratı ihtiva ederler Yalnız, kibrit kutularında bulunan fosfora sürtmekle yanarlar


3 Alternatif : kibrit
Kibrit 1809da icat edildi; bu küçücük âlet, sadece uçlarından biri, içinde potasyum klorat bulunan bir karışıma batırılmış küçük bir kükürtlü tahta parçasından ibaretti Tutuşturmak için yoğun sülfürik aside daldırmak gerekiyordu: bu da tehlikeli ve oyalayıcı bir işti


Kullanılışı basit ilk kibrit 1831 yılında, Dolede, on dokuz yaşındaki genç bir Fransız öğrencisi olan Charles Sauria tarafından geliştirildi: Sauria bu karışıma, en basit sürtünmeyle alev alıveren beyaz fosfor katmayı akıl etti Daha sonra, İsveçte, çakma yerine sürülen bir başka karışıma kırmızı fosfor (beyaz fosforun tersine, zehirli değildir) katıldı ve kibritin ucunda sadece potasyum klorat kaldı, böylece «İsveç» kibriti veya «güvenlik» kibriti doğdu


Türkiye 1929a kadar kibriti Avrupadan ithal ederdi; ilk fabrika İstanbulda Büyükderede kuruldu (1932) Yirmi yıl devlet tekelinde tutulan kibrit yapımı işi 1952de serbest bırakıldı ve bu tarihten sonra özel fabrikalar da kuruldu

4 Alternatif : Kibrit
thumb Kibrit, ağaç dallarından yontularak kürdana benzetilen ve başına sıvı yapışkan bir madde sürüldükten sonra, üzerine fosfor içeren bir katı karışım konularak oluşturulan yanıcı madde Genellikle bir kibrit kutusu 40 çöp ve bir kibritin tutuşturulması için gereken sağ ve sol yüzeylerinde şerit halinde birer bölge barındırır Bir kibriti tutuşturmak için kibrit, kibrit kutusunda yer alan bu bölgeye sürtülür Sürtünme yoluyla oluşan ısınma ve yanma reaksiyonu kibrit çöpünün uç kısmının alev almasını sağlar

İçeriği
Kibrit ucu , kükürt (S) ve oksitleyici olarak potasyum klorattan (KClO3) oluşur Potasyum klorat kükürtün yanmasını sağlayan oksijeni veren maddedir Ayrıca sürtünmeyi arttırcı çok ince cam tozu ve bu karışımı birarada tutacak bağlayıcı olarak tutkal veya nişasta kullanılır Kibrit çöpü; ağaçtan elde edilen ahşap materyalin kibrit çöpü boyutlarına getirilip yanmayı kolaylaştırmak için parafin emdirilmesi ile hazırlanır Hazırlanan bu çöplere kükürt ve potasyum klorat karışımı tutkal yardımıyla tutturulur Kibrit ucunun sürtüldüğü kibrit kutusunun yan yüzeyleri kırmızı fosfor (P), cam tozu ve bağlayıcıdan oluşmaktadır


Tarihçesi

Kibrit, 1809'da İngiliz bilimadamları tarafından icat edildi Bu küçücük âlet, sadece uçlarından biri, içinde potasyum klorat bulunan bir karışıma batırılmış küçük bir kükürtlü tahta parçasından ibaretti Tutuşturmak için yoğun sülfürik aside daldırmak gerekiyordu Bu da tehlikeli ve oyalayıcı bir işti Kullanılışı daha basit olan ilk kibrit 1831 yılında, Dole'de, on dokuz yaşındaki genç bir Fransız öğrencisi olan Charles Sauria tarafından geliştirildi Sauria bu karışıma, en basit sürtünmeyle alev alıveren beyaz fosfor katmayı akıl etti Daha sonra, İsveç'te, çakma yerine sürülen bir başka karışıma kırmızı fosfor (beyaz fosforun tersine, zehirli değildir) katıldı ve kibritin ucunda sadece potasyum klorat kaldı, böylece «İsveç» kibriti veya «güvenlik» kibriti doğdu Türkiye, 1929'a kadar kibriti Avrupa'dan ithal ederdi İlk fabrika 1932 yılında İstanbul'un Büyükdere semtinde kuruldu Yirmi yıl devlet tekelinde tutulan kibrit yapımı işi 1952'de serbest bırakıldı ve bu tarihten sonra özel fabrikalar da kuruldu