Jeoloji-Bilimdalı

Jeoloji-Bilimdalı

Jeoloji, YERBİLİMİ olarakta bilinir Ana inceleme konusu Dünya olan bilim dalı Maden yatakları, su, doğal enerji kaynakları, petrol, zemin etüdü ve depremleri inceler


Jeoloji, YERBİLİMİ olarakta bilinir Ana inceleme konusu Dünya olan bilim dalı Maden yatakları, su, doğal enerji kaynakları, petrol, zemin etüdü ve depremleri inceler

Yer bilimi Yer kabuğunun bileşimi, yapısı ve târihi ile ilgilenir Jeoloji ilmi, yeryüzünde yaradılışından îtibâren yaşamış canlıları ve çeşitlerini de inceler Ay ve meteor taşlarının incelenmesi de jeolojinin konusudur

Dar anlamda özellikle ortalama kalınlığı 35 km olan “yerkabuğunun” bilimidir Bu şekli ile jeoloji yeryüzünü ve yeryüzü ile insan toplulukları ilişkisini inceleyen coğrafyadan ve yerküresini bütün olarak fiziksel metodlarla araştıran jeofizikten ayrılır Ancak, bugün bu üç bilim dalı ve bunlara katılan jeokimya, oseanografi ve meteoroloji yalnızca yerbilimleri adı altında toplanmaktadır


Jeolojinin târihçesi:

İlk insan ve ilk peygamber hazret-i Âdem yaratılıp neslinin çoğalmasından îtibâren insanlar yer kabuğundaki maddelerden faydalanmış, maddelerin yapılarını, karaların şekillerini incelemişlerdir Buna rağmen, bugünkü modern jeoloji ilminin kuruluşu 200 seneyi geçmez Yunanca “ge” yer anlamına gelir Jeoloji, yer bilimi demektir Eski çağlarda taşların ve toprakların zamanla değişikliğe uğradıkları az da olsa biliniyordu Beşinci yüzyılda Herodot taşlara, fosillere dâir gözlemlerde bulunmuştur Bilhassa Mısır’da Nil yatağında ve deltasında yaptığı fosil incelemeleri önemlidir Daha sonra İbn-i Sina, El-Biruni, Ömer Hayyam gibi bilgin ve düşünürler de bu konuda incelemeler yapmışlardır

On yedinci yüzyılda yer kabuğunun tabakalardan meydana geldiği ve tortu maddelerinin zamanla sıkışarak yeni tabakalar meydana getirdiği anlaşılarak üst üste binme kânununun temel prensipleri atıldı On sekizinci yüzyılda yerkabuğunun katlarının meydana gelmesi için çok uzun zamanlar geçtiği ve katlar arasında fosillerin bulunduğu anlaşılınca jeolojik zaman kavramı meydana çıktı On dokuzuncu yüzyılda jeolojistler, jeolojinin genel teorilerinden sıyrılıp teferruatlı incelemelere girdiler 1860’ta Kuzey Amerika’da yapılan incelemelerde, kayaçlarda Mesozoik ve Tersiyer zamanlardan kalma bol miktarda omurgalı hayvan kemikleri bulununca, Hutton ve Playfair’in çok önceleri iddiâ ettikleri yerkabuğunun uzun zaman sürerek meydana gelmesi ve yerkabuğunun zamanla kırılıp alttaki tabakaların yüzeye çıkarak daha genç tabakalar üzerinde yer alması üst üste binme kânunu kabûl edilerek jeoloji ilminin gelişmesi bu târihten îtibâren başlamış oldu

On dokuzuncu yüzyılın ortasında Buzul Jeolojisi önem kazandı Bâzı bölgelerde ana kayaçın üzerinde çok ince malzemeden iri malzemeye kadar meydana gelen bir tabakanın bulunduğu tesbit edildi Ancak 1840’ta İsviçreli Louis Agassiz buzulların malzeme hareketine sebeb olduğunu ileri sürdü Alp vâdilerindeki bâzı tabakaların buzullar tarafından sürüklenerek Kuzey Avrupa’dan getirildiği ve buzulların erimesiyle taşınan malzemenin buralarda kaldığı ileri sürüldü Buna benzer gözlemler Buzul Jeolojisinin kabul görmesini sağladı

Jeolojinin diğer bir bölümü de Ekonomik Jeolojidir 1848’de altının California’da ve Avustralya’da bulunması veAmerika ileAvrupa’daki hızlı endüstrileşme; kömür, demir ve diğer cevherlere olan ihtiyacı çoğalttı Bu konuda jeolojinin yardımı arandı Petrolün keşfedilmesi ve buna olan ihtiyâcın artması, petrolün meydana gelmesinin araştırılması ihtiyacını doğurdu

Jeoloji bilgileri petrol bölgelerinin tesbitinde kullanıldı Bütün bunlarda yer altı tabakaları daha yakından incelendi ve jeoloji üç boyutlu bir cephe kazandı Mâdenciliğin ilerlemesi ile jeoloji, mâden cevherlerinin oluşumunda uygulanmaya başladı

1860-1870’lerde yeni âletlerin özellikle polarize mikroskopların ortaya çıkmasıyla, jeoloji alanında ilerlemeler görüldü Genel olarak 0,025 mm civârında kalınlıklı pekçok mineral veya kayaçın ışık geçirdiği tesbit edildi Bu sûretle kesin bir şekilde minerallerin tanınması ve iç yapısı belirlenmeye çalışıldı Kristal kayaçlar mineral bileşenlerine göre sınıflandırıldı Bu sûretle jeolojinin petroloji ve petrografi gibi önemli dalları ortaya çıktı

Yirminci yüzyılda jeolojinin genel çerçevesi ortaya çıkmıştı Ancak yeni âletlerin yapılması, konuların daha belirli ortaya çıkmasını sağladı Bu zamanda en çok etkili konu Kıtaların Kayması Teorisi olmuştur Eskiden beri GüneyAmerika’nın Afrika’nın batı kısmı ile benzeşimi dikkati çekmiştir Bunların vaktiyle berâber olduğu çeşitli kimseler tarafından söylenmişse de dikkat çekmemiştir Ancak Alman jeofizikçisi Alfret Wegener, 1912’de bütün kıtaların tek bir kara parçasından meydana geldiğini ileri sürmüştür Şimdiki durumun ise, bunların değişik bölünme ve kaymalar sonucu ortaya çıktığını savunmuştur Ancak bu ayrılmayı meydana getirecek mekanizmanın belirlenememesi ileri sürülen iddiânın kabûlünü geciktirmiştir 1960-1962 arasında Amerikalı Robert Diotz ve HH Hess’nın Deniz Tabanı Yayılması teorisiyle kabul edilebilir bir mekanizma ortaya konulmuştur Buna göre ayrılma deniz tabanında meydana gelen çatlaklar sonucu kıtalar birbirlerinden sürekli uzaklaşmaktaydılar Deniz tabanında yapılan incelemeler bu teoriyi desteklemektedir

Jeolojinin gelişmesinde önemli bir yeri de X ışınlarının kristallere olan uygulamasıdır Kristallerdeki üç boyutta X ışınının kırılmalarından atomların dizilişi belirlenebilmektedir Bu tesbitle, jeolojinin bir dalı olan mineroloji laboratuvarlarında X ışını âleti vazgeçilmez bir cihaz olmuştur Elektron mikroskobla küçük fosillerin incelenmesi, jeolojinin ilerlemesine ayrı bir boyut kazandırdı