Andre Marie Ampere-Matematik, Mekanik, Fizik, Felsefe Alanında çalıştı

Andre Marie Ampere (1775 - 1836)



Andre Marie Ampere, (1775 - 1836) geniş bir ilgi alanı ve olağanüstü belleği olan bir Fransız matematikçisi ve fizikçisidir Matematik, mekanik, fizik (AVOGADRO YASASI'nı, Avogadro'dan bağımsız olarak o da bulmuştur) ve felsefe alanında önemli çalışmalar yapmıştır Ancak, daha çok elektrik konusunda yaptığı çalışmalarla tanınır Elektrik akımı şiddet birimine (Amper) onun adı verilmiştir

Lyon yakınlarında doğan Ampere, kendisini özel olarak eğiten zengin bir ipek tüccarının oğluydu Genç Andre, özellikle matematikte yetekli olduğunu gösterdi ve yirmi yaşına varmadan bütün ünlü matematikçilerin yapıtlarını okudu Babası 1793'teki terör yönetimi tarafından İdam edilince, Andre, geçimini sağlamak İçin özel fen dersleri vermeye başladı

1799 yılında evlendi ve 1801'den 1803'e kadar, Bourg'da fizik öğretmenliği yaptı Orada şans oyunları üzerine küçük, ama ilgi çekici bir olasılık hesabı çalışması yayınladı Daha sonra Lyon'a döndü ve orada karısının ölümünden sonra, Paris'teki Ecole Polytechnique'te matematik okutmanlığına başladı Yaşamının geri kalan bölümünü orada geçirdi 1809'da profesör oldu; 1814'te de Fransız Bilim Akademisi'ne seçildi Babasının ve karısının ölümüyle oldukça yıpranmış olmasına karşın Ampere'in sıcak ve dostça bir kişiliği vardı

1820'de Fransız Akademisi'nin bir toplantısında, Hans Christian OERSTED'in, yakındaki bir tele elektrik verildiğinde pusula ibresinin sapışını gösteren deneyini izledi Bu olay, Ampere'in elektromagnetiz-mayla İlgilenmesine neden oldu Yaptığı deneyler sonunda, birkaç hafta içinde, kendi adıyla anılan kuralı ortaya çıkardı «Ampere kuraü»na göre, kuzeye yönelmiş yatay bir iletkenden geçen elektrik akımı, pusula İbresini doğuya saptırmaktaydı



Ampere, ayrıca deneyleriyle iki paralel iletkenden aynı yönde geçen elektrik akımının, iletkenleri birbirine çektiğini, ama akımlar zıt yondeyse iletkenlerin birbirini ittiğini gösterdi Bir iletkenin çevresindeki magnetik kuvvetin, aradaki uzaklığın karesiyle ters orantılı olduğunu buldu Bu buluşun yerçekimi yasasına benzemesi, Ampere'e «elektromagnetizmanın Newton'u» denmesine yolaçtı Ampere yasaları, James Clerk MAXWELL'in elektromagnetik kuramının (1865) temellerini oluşturur

Elektromagnetizmanın matematiksel yasaları dışında Ampere, içinden elektrik akımı geçeri bir bobinin de mıknatıs gibi davrandığını ve içine yerleştirilen bir demir çubuğun mıknatıslanacağını gösterdi Bu sisteme solenoit adını vermiştiGünümüzde de RÖLE ve Öteki bazı aygıtlarda kullanılan elektromıknatıslar bu adla anılmaktadır



Ampere yaptığı deneylerle, sürekli mıknatıslarda, demir çubukların içinde küçük elektrik akımlarının bulunduğu sonucunu çıkardı Buna dayanarak Dünyanın magnetik alanının da Yer içindeki elektrik akımlarından kaynaklandığını ileri sürdü Bu düşünceler maddenin yapısı ile ilgili modern yaklaşımlara ışık tutmuştur