Işınım-Elektromagnetik Işıma

Işınım-Elektromagnetik Işıma



Dalga biçimindeki ışımanın örneklerinden biri elektromagnetik dalgalardır Gamma ışınları, X ışınları, morötesi (ültraviyole) ışınlar görünür ışık, kızılötesi (enfraruj) ışınım, radarlarda kullanılan mikrodalgalar ve radyo dalgaları elektromagnetik ışıma biçimleridir
Bunlardan yalnızca ikisinin varlığını bir ölçü aygıtı kullanmaksızın saptayabiliriz: İnsan gözünün algılayabildiği görünür ışık ve etkisini ısı olarak hissettiğimiz uzun dalga boylu kızılötesi ışıma Radyo dalgalarının varlığı radyo alıcılarıyla, öbür ışınımlardan çoğunun varlığı da çeşitli yöntemlerle saptanabilir Elektromagnetik ışınımların hepsi, denizdeki dalgalara ya da bir havuza taş atıldığında parçacıkla suyun yüzeyinde görülen dalgalanmaya benzeyen birer dalga hareketidir Ama elektromagnetik dalgalar su dalgalarından farklı olarak boşlukta yol alabilir ve saniyede 300000 km gibi olağanüstü bir hızla yayılır

Çeşitli elektromagnetik ışınımlar arasındaki tek fark dalga boylarının değişik olmasıdır Art arda iki tepe noktası arasındaki uzaklığa dalga boyu denir Ama kısa elektromagnetik dalgaların dalga boyları öylesine küçüktür ki ancak nanometreyle Ölçülebilir Bir nanometre bir metrenin milyarda biridir Bugün artık geçerli olmamakla birlikte, bir nanometrenin onda birine eşit olan angström de eskiden dalga boyu birimi olarak kullanılırdı

En kısa dalga boyundaki ışınımlar gamma ışınlarıdır; bunların dalga boyu bazen nanometrenin binde biri düzeyinde olabilir Gamma ışınları hem uranyum ve radyum gibi doğal radyoaktif maddelerce, hem de bir nükleer reaktörde ya da bir atom bombası patladığında atom çekirdeklerinin parçalanmasıyla salınır (bak Nükleer Enerji) Bu ışınlar canlılar için zararlıdır; ama tıpta, urları yok etmek ve hastanelerin araç gereçlerini mikropsuzlaştırmak için bu ışınlardan yararlanılır


X ışınlarının dalga boyları nanometrenin onda biri ile 100 nanometre arasında değişir; demek ki bunlar gamma ışınlarından neredeyse 100 kat daha uzundur Xışınları tıpta iç organların incelenmesinde ya da bir kemikte kırık olup olmadığının araştırılmasında çok sık kullanılır Örneğin koldaki bir kemiğin kırık olmasından kuşkulanmıyorsa, hastanın koluX ışını kaynağı ile bir tür fotoğraf filmi arasına yerleştirilir Işınlar etten daha kolay geçip kemikte zorlandığı için, banyo edilen filmde kemik koyu bir gölge halinde görülür X ışınlarının bir adı da Röntgen ışınları olduğu için, bu yöntemle organların filminin çekilmesine genellikle "röntgen çekmek" denir (bak X IŞINLARI)


Morötesi ışınların dalga boylan 100 ile 400 nanometre arasında değişir Güneş ışığındaki morötesi ışınlar vücudun D vitamini yapmasına yardımcı olduğu için çok önemlidir
Görünür ışık, dalga boyu 400 nanometrenin biraz altında olan mor ışıktan, yaklaşık 740 nanometre dalga boyundaki kırmızı ışığa kadar uzanır Bu ışık tayfının renkleri, gökkuşağında da görüldüğü gibi, küçülen dalga boylarına göre şu sırayla dizilmiştir: Kırmızı, turuncu, sarı, yeşil, mavi, lacivert ve mor (Ayrıca bak IŞIK; RENKLER; TAYF)
Kızılötesi ışınımların dalga boyları yaklaşık 740 nanometre ile 100000 nanometre (bir milimetrenin onda biri) arasındadır Bunların arasında dalga boyu daha kısa olanlar sis ve bulutların içinden kolayca geçebilir; bu yüzden, görünür ışığın geçişini engelleyen kötü havalarda ve geceleri fotoğraf çekmek için kısa dalga boylu kızılötesi ışımadan yararlanılabilir Dalga boyu daha uzun olan kızılötesi ışınımları ısı olarak algılayabiliriz;


nitekim güneş ışınlarının ısısı bu ışımadan kaynaklanır Kızılötesi ışınımların ötesindeki bölgede, dalga boyları daha uzun olan bütün radyo dalgaları yer alır Bunların en kısa olanları, dalga boyları birkaç milimetreden bir ya da birkaç metreye kadar uzanan mikrodalgalardır Modern radar sistemlerinde, dalga boyları 3 ile 25 cm arasında kalan mikrodalgalardan yararlanılır Mikrodalga fırınlarında kullanılan ışınlann dalga boylan genellikle 12 cm dolayındadır Televizyon yayınlarında dalga boylan birkaç metre, radyo yayınlannda ise 1 km ya da daha uzun olan radyo dalgalan kullanılır