Albert Michelson

Albert Michelson,1852 yılında Prusya’da doğduTicaretle uğraşan yoksul bir Yahudi ailesinin oğluyduAile, Michelson henüz çok küçükken ABD’ye göç ettiBabası California’da bir mensucat işletmesi açtıO yıllarda bölge altın arama eylemleri ile meşgul olduğundan Michelson bir maden kampında büyüdüBabasının işi her ne kadar mensucat işletmesi ise de aile çok yoksuldu ve eğitime ayıracak parası yoktu Albert Michelson,Washington DC’ye gittiHer gün Beyaz Saray’ın ön kapısı civarında dolaşmaya başladıAmacı Başkan Ulysses Grant’ı günlük yürüyüşe çıktığı sırada yanına yaklaşıp konuşmaktıBu amacında başarılı olduBaşkan Grant,onu ABD Deniz Kuvvetleri Akademisi’nde parasız olarak okutmayı kabul ettiBöylece Michelson,fizik öğrenmeye başladı



1878 yılında ışık hızının doğru ve kesin olarak ölçülmesine yönelik çalışmalara başladıBu konuda gelişme sağlanabilmesi için optik bilgisinin gerekli olduğunu düşünerek 1880 yılında Avrupa’ya gittiErtesi yıl deniz kuvvetlerinden ayrılarak iki yıl Berlin,Heidelberg ve Paris’te çalışmalar yaptı

Çalışmalarını tamamladıktan sonra ABD’ye döndü ve araştırmalarına devam ettiSonuçta ışık hızını saniyede 299853 km olarak açıkladı

*

Michelson,Avrupa’da iken interferometre denilen bir girişimölçer yapmaya başlamıştıBu düzenek,bir ışık demetini ikiye ayırıyor ve birbirine dik doğrultularda gönderdikten sonra tekrar birleştiriyorduAyrılan ışık dalgaları tekrar birleştirilmeden önce birbirleri ile uyumsuz hale getirilebilirse,dönüşümlü olarak aydınlık ve karanlık çizgilerden oluşan bir girişim saçağı oluşabilecektiBu saçakların hem sayısından hem de genişliklerinden yararlanarak duyarlı ölçümler yapmak mümkün hale gelecektiMichelson,bu girişimölçerle Yerküre’nin esir içindeki hızını ölçmeyi amaçlamıştı

*

Esir veya eter,eskiden beri uzay boşluğunu doldurduğu varsayılan esnek bir madde olarak düşünülüyorduBu fikir Descartes’ten çıkmış,Newton tarafından benimsenmiş ve sonra herkes tarafından tartışmasız olarak kabul edilmişti19 yüzyılın sonlarında bile fizikçiler,havanın ses dalgalarını ilettiği gibi esirin de elektromagnetik dalgaları ilettiğine inanıyorlardıZira titreşimler mutlaka bir şeyin içinde oluşmak zorundaydıEsir ağırlıksız,saydam ve sürtünmesiz,kimyasal ya da fiziksel olarak varlığı saptanamayan ve tüm maddeleri geçiren bir ortamdıEğer Yerküre esir içinde yol alıyorsa, Yerküre ile aynı doğrultuda yol alan ışığın hızı,ışık hızı ile Yerküre’nin hızının toplamına eşit olacaktıYerküre’nin yoluna dik doğrultuda yol alan ışığın hızı ise sadece ışık hızına eşit olacaktı

*

Ancak Michelson’un Berlin’de gerçekleştirdiği deneylerde herhangi bir girişim saçağı elde edilemedi

Bu durumda ışık ışınları arasında herhangi bir fark olmuyor demektiDolayısı ile Yerküre,esire göre hareket halinde değildi

O günlerde esirin mutlaka var olduğu kesinlikle kabul edildiği ve ışık hızının sabit olduğu bilinmediği için Michelson hem deneyin hem de girişimölçerin eksik olduğuna karar verdi

*

Michelson ,1883 yılında Cleveland’da bulunan Case Uygulamalı Bilimler Okulu’nda fizik profesörlüğüne getirildiİşte burada esir rüzgarı olarak bilinen olguyu gündeme getirmenin sırası geldiğine karar verdiEsir rüzgarı,uzayda hızla ilerleyen hareketli cisimler tarafından üretilen bir tür baş rüzgarıydı Yani,seyir halindeki bir teknenin kendi hareketi ile yarattığı,hareket yönüne zıt esen rüzgar gibiydiO günlerin geçerli Newtoncu görüşlerinin öngörülerinden biri de ışığın esir içindeki hareketiyle ilgiliydiIşık,esirin içinde kendisine yol açtıkça,gözlemcinin ışık kaynağına yaklaşmakta mı yoksa ondan uzaklaşmakta mı olduğuna bağlı olarak,ışık hızının gözlemciye göre değişkenlik göstermesi gerekirdiAma henüz kimse bunu ölçmenin bir yolunu bulamamıştı Michelson, Yerküre’nin 6 ay boyunca Güneş’e yaklaştığını, 6 ay boyunca ondan uzaklaştığını temel aldıZıt mevsimlerde ışığın Güneş’ten Yerküre’ye ulaşma süresini yeterince ve dikkatle yapılacak ölçümlerle saptadığı takdirde, bu iki sonucu karşılaştırdığında cevabı bulabilirdi

*

Michelson,AGraham Bell’in parasal desteği ile girişimölçer deneylerini sürdürdü ve araçların duyarlılıklarını arttırdıBu konuda kimyacı Edward Williams Morley ile işbirliği yaptıHazırlıkları yıllarca sürdüDeneyin amacı Yerküre’nin esir içindeki hızını saptamaktıİlk kez 1881 yılında yapıldıSonra defalarca bu deneyler tekrarlandıIşık hızının,Yerküre’nin içinde hareket etmekte olduğu esire göre sabit olması durumu ele alındıBöylece Yerküre’nin hareketi, kendi hareket doğrultusunda yol alan ışığın hızı ile bu doğrultuya dik yol alan ışığın hızının karşılaştırılması ile belirlenecektiAma bu ikisi arasında bir fark bulunamadı

Edward Williams Morley ile birlikte gerçekleştirdikleri araştırmaların sonuçlarını 1887 yılında ilan ettiGirişim saçakları elde edilememiştiAlınan sonuç,iki bilim adamının bulmayı bekledikleri sonuç değildiIşık hızının,tüm yönlerde ve tüm mevsimlerde aynı olduğu anlaşılmıştıYer ile esir arasında karşılıklı bir hareket ilişkisinin olduğu yönünde bir kanıt bulunamamıştıMichelson ve Morley,istemeden de olsa,uzun zamandır doğru kabul edilen bir inancın yanlışlığını kanıtlamış oldularFizik tarihinin en meşhur olumsuz sonucu ortaya çıkmıştıIşık hızı ile buna eklenen herhangi bir başka hız toplandığında,gene ışık hızı elde ediliyordu

*

Michelson,1907 yılında Nobel Fizik Ödülü’nü aldı1929 yılında emekli olana değin üniversitelerdeki fizik profesörlüğünü sürdürdü1923 yılında ışık hızının ölçülmesi çalışmalarını yeniden başlattıBirçok denemeden sonra ortaya çıkardığı sonuç,günümüzde kabul edilen değerden sadece 2 km/saniye fazlaydıBilimsel başarıları arasında bir yıldızın boyutlarını da ölçmek olan Michelson,1931 yılında öldü
KAYNAKLAR:
A Short History of Nearly Everything
AnaBritannica