Hamsi

Hamsi

Yurdumuzda en çok avlanan balıktır ve Karadeniz Bölgesi'nin günlük yaşamında, ekonomisinde, hatta folklorunda çok önemli bir yeri vardır Hamsiden başka hiçbir balık türkülere, manilere, halk oyunlarına, bilmece ve fıkralara konu olacak kadar insanların yaşamını etkilememiştir denebilir

Karadeniz'in simgesi olan hamsi (Engraulis encrasicolus) yalnızca bu sulara özgü değildir Hemen hemen bütün denizlere dağılmış olan bu balık Marmara, Akdeniz ve Azak Denizi ile Atlas Okyanusu'nun kuzeydoğusunda da çok bol bulunur Ama özellikle Türkiye ve SSCB'nin Karadeniz kıyıları ile İspanya ve Portekiz'in Atlas Okyanusu kıyılarında ticari değeri en yüksek olan balıklardan biridir

Uzunluğu ortalama 12 cm, en çok 20 cm olan hamsinin ince uzun, iğ biçimindeki gövdesi kolayca dökülen iri ve parlak pullarla kaplıdır Sırtı yeşilimsi mavi menevişli, yanları gümüş rengi, karnı beyazdır Ölünce sırtının rengi koyulaşarak laciverte döner Altçenesinin üstçenesinden çok daha kısa ve geriye doğru çekik olması da bu balığın tipik özelliğidir
Hamsiler yalnızca planktonlarla ve yumurtadan yeni çıkmış balık yavrularıyla beslenirler (bak Plankton); bunun dışında hiç avlanma şansları yoktur

Buna karşılık orta derinlikteki sularda yüzerken uskumru, palamut, lüfer, orkinos gibi iri ve yırtıcı balıklara, suyun üstüne çıktıklarında da martı ve karabatak gibi deniz kuşlarına yem olacak kadar savunmasız ve ürkek balıklardır Bu yüzden milyonlarcası bir araya toplanarak çok kalabalık sürüler halinde dolaşır ve büyük balıkların saldırısına uğradıklarında birbirlerine iyice "okulurlar Böylece, sürtünmeyle dökülen pullan çevrelerinde bir perde oluşturarak sürünün hiç değilse bir bölümünü saldırganlardan gizlerIlık sularda ilkbahar, serin sularda ise yaz aylarında üreyen bu balıkların dişisi yılda 4050 bin kadar yumurta döker Bir iki gün içinde yumurtadan çıkan ve hızla gelişen hamsilerin ömrü, başka balıklara yem olmadıkları sürece, iki üç yıldır Kasımşubat ayları arasında Karadeniz'den Marmara'ya göç eder, nisan sonunda yumurta dökmek üzere yeniden Karadeniz'e dönerler

Türkiye kıyılarında yılda 250 bin tondan çok hamsi avlanır Bu miktar yıl boyunca avlanan bütün deniz balıklarının yarısından daha çoktur Eti yağlı ve çok lezzetli olan hamsiden özellikle Doğu Karadeniz yöresinde çok değişik yemekler yapılır; ayrıca konserve, tuzlanmış fileto ve ançüez denen tuzlu ezme halinde tüketilir Beş altı yıl öncesine kadar, kurutulup öğütülmüş hamsiden hazırlanan balık unu hayvan yemlerine katılır ve gübre olarak kullanılırdı Ama son yıllarda avlanan hamsi miktarı ancak insanların gereksinimini karşılayabilecek kadar azalmıştır