Maksim Gorki

MAKSIM GORKI

28 Mart 1868�de Rusya Novgorod�da (Bugünkü adı Gorki) doğdu 14 Haziran 1936'da Moskova'da yaşamını yitirdi Asıl ismi Aleksey Maksimoviç Peşkov Çocukluğu Astrahan'da geçti Nakliyecilik yapan babasını 5 yaşındayken kaybetti Annesi yeniden evlenince doğum yeri olan Novgorod'a döndü Anneannesi ve büyük babası tarafından büyütüldü Yalnızca birkaç ay okula gidebildi 8 yaşında çalışmaya başladı Bu sayede Rus işçi sınıfının yaşamını yakından tanıdı Bir gemide bulaşıkçılık yaparken okuma merakı sardı Yoksullukla ve acıyla dolu bir hayat sürdüğü için Rusça'da "acı" anlamına gelen "Gorki" takma adını aldı İlk gençlik yıllarını Kazan'da geçirdi İntihara kalkıştı, bir serseri gibi bütün Rusyayı dolaştı İlk öyküleri Tiflis'te bulunduğu yıllarda dergilerde yayınlandı 1895'te Petersburg'da yayınlanan bir dergide çıkan "Çelkaş" adlı öykü ile ünlendi Ardından "Yirmi Altı Erkek ve Bir Kız" öyküsü yayınlandı Ünü hızla yayıldı Bu öyküler kadar başarılı olmayan bir dizi roman ve öykü daha yazdı İlk romanı "Foma" 1899'da basıldı Bu dönemde sağlam bir olay örgüsü kuramaması ve yaşamın anlamı üzerine uzun tartışmalara girmesi sonucu romanları başarısız sayıldı 1906'da yazdığı ve Rus Devrimi'ne adadığı "Ana" en başarılı romanı 1899-1906 arasında Petersburg'da (bugün Leningrad) yaşadı Marksizmi benimsedi Komünist Parti içinde 1903'teki bölünmede Bolşevikler'e destek verdi Ama partiye hiçbir zaman resmi üye olmadı 1901'de "Fırtına Kuşunun Türküsü" isimli kısa şiiri yüzünden tutuklandı Kısa sürede serbest kaldı, Kırım'a gitti 1902'de Petersburg Bilim Ve Sanat Akademisi'ne üye seçildi, üyeliği tekrar alındı Bilgi isimli bir yayınevi kurdu Bu dergiyle 1905 devriminde önemli bir rol oynadı 1906'da ABD'yi gezdi 1906'da Rusya'dan ayrılıp Kapri Adası'ndaki villasında yaşadı Marksistlerden uzak durdu 1913'te tekrar Rusya'ya döndü Rusya'nın 1dünya savaşına girmesine karşı çıktı 1917'de Bolşeviklerin iktidara el koymasını eleştirdi Ama 1919'dan başlayarak Lenin'le işbirliği yaptı Ama süreç içinde hep Bolşeviklerden hem Rusya'dan uzaklaştı 1921-1928 arasını İtalya'nın Sorrento kentindeki villasında geçirdi Israrlı çağrılar üzerine 1929'da tekrar Rusya'ya döndü Ölünceye kadar orada yaşadı Stalin'in baskıcı yöntemlerini destekledi Sovyet Yazarlar Birliği Başkanı oldu 1936'da tedavisi sırasında aniden öldü Ölümü kuşkulu bulundu Arkadaşları suikast iddasını artaya attı Toplumcu gerçekçi romanın kurucusu sayılır Eserlerinde çocukluk ve gençlik yıllarında yaşadığı acılı hayatı, Rusya'daki yoksulluk yıllarını anlattı Zaman zaman uzun felsefi tartışmalara girerek eserlerinin sanatsal düzeyini düşürdü Betimlemelerdeki ustalığıyla keskin bir gözlemci olduğunu gösterdi Başlangıçta bizzat katılarak destek verdiği Sovyet devriminden daha sonra soğudu Dönem dönem verdiği gönülsüz desteklerin dışında Rusya'dan uzak kalmaya çalıştı Son dönem yapıtlarının hemen hepsinde devrim öncesi dönemi ele aldı Tiyatro oyunları ve anılarını kaleme aldığı eserleriyle de Rus edebiyatına katkıda bulundu

TÜRKÇE'YE ÇEVRİLEN ESERLERİ:

ROMAN:
Foma (1899, 1983)
Ana (1906, 1979)
Halk Düşmanı (1907, Türkçe'ye "Yararsız Bir Adam" adıyla (1979)
Matveya Kojemyakin (1910, 1984)
Klim Samgin'in Hayatı (1936, 1975)
Artamonovlar (1977)
Küçük Burjuvalar (1901, 1967)

ÖYKÜ:
Yirmi Altı Erkek ve Bir Kız (1939)
İtalya Hikayeleri (1911, 1970)

OYUN:
Ayaktakımı Arasında (1941, 1967)

ANI-OTOBİYOGRAFİ:
Benim Üniversitelerim (1941, 1986)
Çocukluğum (1947, 1976)
Ekmeğimi Kazanırken (1949, 1986)
Tolstoy'dan Anılar (1919, 1967)
Güncemden Yapraklar (1924, 1984)
Lenin (1924-1936) "Türkçe'ye Gorki Lenin'i Anlatıyor" adıyla (1980)

Asıl adı Aleksey Maksimoviç Peşkov olan yazar Maksim Gorki (18681936) Rusya'da, bugün kendi adını taşıyan Nijni Novgorod'da dünyaya geldi Daha yedi yaşındayken babası ölen Gorki, büyükbabasının yanında büyüdü Çocukluğu ve gençliği yoksulluğun getirdiği zorluklarla geçti Sevgi gördüğü tek kimse anneannesiydi Yalnızca birkaç ay okula gidebildi Sekiz yaşından başlayarak geçimini sağlamak zorunda kaldı Birçok işe girip çıktı Bir gemide bulaşıkçılık, ayakkabı tamircisinde çıraklık ve boyacılık yaptı İtilip kakılarak, boğaz tokluğuna çalıştığı bu işler sırasında emekleriyle geçimlerini sağlayan insanları yakından tanıdı Küçük yaştan beri çektiği acılar yüzünden sonradan Rusça'da "acı" anlamına gelen Gorki adını aldı Yaşam ona öyle dayanılmaz geliyordu ki, bir ara kendini öldürmeye bile kalktı



Doğum tarihi 28 Mart 1868 Doğum yeri Çarlık Rusyası Ölüm tarihi 18 Haziran 1936 Aleksey Maksimoviç Peşkov, (Rusça: Алексей Максимович Пешков, daha çok bilinen adı ile Maksim Gorki (Максим Горький)), (d 28 Mart



Kendi kendini yetiştiren ve en büyük tutkusu okumak olan Gorki'nin ilk öyküsü Makar Çudra 1892'de bir Tiflis gazetesinde yayımlandı Bir liman hırsızını konu alan Çelkaş (1895) ve bir fırındaki ağır çalışma koşullarını betimleyen Yirmi Altı Erkek ve Bir Kız (1895) en başarılı sayılan ilk öyküleridir Gorki bundan sonra 10 yıl gibi kısa bir sürede zamanın en büyük yazarlarının arasına girdi; üslubu son derece canlı, betimleme ve gözlem yeteneği olağanüstüydü, ama ona başarısını sağlayan sadece bunlar değildi Gorki yapıtlarında ezilen, horlanan insanlara bir kurtuluş yolu olduğunu, durumlarının değişebileceğini gösteriyordu

Rusya'da çarlık düzeninin değişmesinden yana olan Gorki'yi, bu yüzden polis sürekli izliyordu 1905'te Rus devrimcilerinden Vladimir İlyiç Lenin'le tanıştı (bak LENİNVladİMİR İLYİÇ); devrimci çevrelerle ilişki kurdu, çeşitli dergilere yazılar yazdı Aynı yıl tutuklanan Gorki, dünyanın önde gelen sanatçı ve devlet adamlarının yürüttükleri kampanya sonucu, özgürlüğüne kavuştu İlk romanları, Foma(1899) ve Ana (1906) en önemli yapıtları arasındadır

190613 yılları arasında İtalya'da, Capri Adası'nda geçen siyasal sürgün yıllarından sonra yeniden Rusya'ya dönen Gorki, ülkesinin I Dünya Savaşı'na girmesine karşı çıktı 1917 Ekim Devrimi'ni destekledi 191721 yılları arasında nitelikli çevirilerle yabancı dillerde yazılmış yeni yapıtları Rusça'ya kazandırmak amacıyla bir kültür kurumu oluşturdu 1921'den sonra yedi yıl İtalya'da yaşadı Bu dönemde, zengin yaşam deneyimlerini içtenlikle anlattığı özyaşamöyküsünün son bölümünü yazdı Çocukluğum (191314), Ekmeğimi Kazanırken (191516) ve Benim Üniversitelerim'de (1923) Gorki, yaşamına giren çeşitli insanları tüm canlılıklarıyla betimler, olanca acımasızlığına karşın, yaşamanın anlamını ve sevincini dile getirir


1929'da yeniden SSCB'ye giden Gorki 1932'de Sovyet Yazarlar Birliği'nin kuruluşunda bulundu ve ilk başkanı seçildi Gorki 30()'ü roman ve öykü olmak üzere anı, oyun, edebiyat eleştirisi alanlarında 1000'in üstünde yapıt verdi Ayak Takımı Arasında (1902), Tolstoy'dan Anılar (1919), devrim öncesi kapitalizmin yükselişini ve çöküşünü konu alan Artamonovlar (1925) en başarılı yapıtları arasındadır

Maksim Gorki



Doğum tarihi 28 Mart 1868 Doğum yeri Çarlık Rusyası Ölüm tarihi 18 Haziran 1936 Aleksey Maksimoviç Peşkov, (Rusça: Алексей Максимович Пешков, daha çok bilinen adı ile Maksim Gorki (Максим Горький)), (d 28 Mart 1868 – ö 18 Haziran 1936) Sovyet/Rus yazar, 1 Mayıs marşının söz yazarı, sosyalist gerçekçi yazımın öncüsü politik eylemci



Hayatı

Gorki, nakliyecilik yapan babasını 5 yaşındayken kaybeder, annesi yeniden evlenince doğum yeri olan Novgorod'a döner 11 yaşında tamamen öksüz kalır ve anneannesi ve büyük babası tarafından Astrahan'da büyütülür Masalları ile büyüdüğü anneannesinin üzerinde büyük etkisi vardır Gorki yalnızca birkaç ay okula gidebilir 8 yaşında çalışmaya başlar, bu sayede Rus işçi sınıfının yaşamını yakından tanır Bir gemide bulaşıkçılık yaparken okuma merakı sarar İlk gençlik yıllarını Kazan'da geçiren Gorki, Aralık 1887’de intihar girişiminde bulunur Sonraki 5 yıl boyunca değişik işlerde çalışarak, daha sonra yazılarında kullanacağı pek çok izlenimi edindiği büyük Rusya turuna çıkar Gorki'nin daha sonra eserlerinde görülen güçlü betimlemeler ne kadar keskin bir gözlemci olduğunu gösterecektir






Maksim Gorki



Yazarlık Kariyeri

1892 yılında Tiflis’de Kafkasya gazetesinde çalışmaya başladı Yoksullukla ve acıyla dolu bir hayat sürdüğü için Rusça’da acı anlamına gelen Gorki takma adını kullanmaya başladı 1895'te St Petersburg'da yayınlanan bir dergide çıkan Çelkaş adlı öyküsü ile ünlendi Ardından Yirmi Altı Erkek ve Bir Kız öyküsü yayınlandı






Ünü hızla yayıldı Bu öyküler kadar başarılı olmayan bir dizi roman ve öykü daha yazdı Gorki’nin 1898 yılında yayınlanan ilk kitabı Hikâye Denemeleri (Очерки и рассказы) çok beğenilir ve yazarlık kariyerinin başlatangıcı sayılır İlk romanı Foma 1899'da basıldı Bu dönemde sağlam bir olay örgüsü kuramaması ve yaşamın anlamı üzerine uzun felsefik tartışmalara girmesi romanlarının başarısını düşürür 1906'da yazdığı ve Rus Devrimi'ne adadığı Ana en başarılı romanıdır 1899-1906 arasında St Petersburg'da yaşar Gorki, Çar rejimine açıkça karşı çıkmış ve bu yüzden birçok kez tutuklanmıştır Çarlık tarafından kontrol ve baskılara maruz kalmıştır 1901'de Fırtına Kuşunun Türküsü isimli kısa şiiri yüzünden tutuklandı Kısa sürede serbest kaldı, Kırım'a gitti
Gorki birçok devrimci ile tanıştı Lenin’le tanıştığı 1902 yılından itibaren aralarında yakın bir arkadaşlık oluşmuştur
1902 yılında Rusya Edebiyat Akedemisi'ne seçilir Ancak Çar II Nikolas buna izin vermez Anton Çehov ve Vladimir Korolenko bu tavrı protesto eder ve Akademiden ayrılır
Başarısız olan 1905 Rus Devrimi sırasında Peter ve Paul Kalesi'nde kısa bir süre daha hapis kalır Gorki Güneşin Çocukları adlı oyununu yazar

Ekim Devrimi ve Gorki



Maksim Gorki


Gorki 1905'de Rusya Sosyal Demokrat İşçi Partisi'ne resmi olarak üye olur ve bolşeviklerle beraber hareket eder
1905 Devrimi'nde önemli bir rol oynayan Bilgi isimli bir yayınevi kurar 1906'da ABD'ye seyahat eder aynı yıl Rusya'dan ayrılıp İtalya’da Kapri Adası'ndaki villasında yaşamaya başlar 1913'te tekrar Rusya'ya döner ve Rusya'nın I Dünya Savaşı'na girmesine karşı çıkar


I Dünya savaşı sırasında Petrograt'taki dairesi Bolşevik ofisi gibi çalışmaya başlar Lenin’in devrim fikrini erken bulan Kamenev ve Zinovyev’in eleştirel yazıları Gorki’nin gazetesi Yeni Hayat’da basılır Gorki de gazetesinde Bolşeviklerin iktidara el koymasını eleştirir 1918'de Bolşeviklerin Vakitsiz Düşünceleri isimli makalelerini yayınlar
Lenin Gorki ile dostluğuna zarar vermek istememiş bu dönem boyunca kendisini ikna etmeye çalışan uzun mektuplar yazmıştır


Lenin'in Gorki'yle 1919'daki yazışmalarında Petrograd’ın boğucu havasının ve çevrenin onu kötü etkilediğini ve bir hava değişikliğine ihtiyacı olduğunu düşündüğünü yazmıştırBu mektuplarda Olayların Pentograd’dan göründüğü gibi olmadığını gelmek isterse bu tür bir ziyareti planlayabileceklerini yazmış, bu tür fikir ve davranışların hayatı kendisi için zorlaştıracağını söylemiştir[1]




Ancak Komünist Enternasyonal Dergisi'nde Gorki’nin yazdığı bazı yazıları yakışıksız bularak 31 Haziran 1920’de Politbüro’ya bu tür makelelerin Komünist Enternasyol’de yayınlanmaması gererektiğini belirten mektubunu göndermiştir [2] Bu yıllar Gorki ile Bolşeviklerin fikir ayrılıkları olarak tanımlanacak tartışmalarla geçmiştir Zira devrimin hemen yapılması konusunda Lenin’le fikir birliğinde olmayan birçok parti üyesi bulunmaktadır Ancak Gorki’nin Parti ile ilişkisinde tam anlamı ile bir kopukluk veya destekten bahsetmek mümkün değildir


Maksim Gorki




Ağustos 1921'de bir yazar arkadaşı ve Anna Ahmatova'nın kocası Nikolay Gumilyov'un Petrograd Çeka'sı tarafından monarşist görüşleri nedeni ile tutuklandığını öğrenir Gorki arkadaşının bizzat Lenin tarafından bırakılmasını sağlamak için hemen Moskova'ya gider Ancak Petrograd'a döndüğünde Gumilyov'un zaten öldüğünü öğrenir Ekim ayında tüberküloza yakalanır ve İtalya'ya göçer
1921-1929 arasındaki yıllarını tekrar İtalya'nın Sorrento kentindeki villasında geçirmiştir 1929'dan sonra SSCB'ni birçok kez ziyaret etmiştir Haziran 1929'da Gorki Solovki'yi ziyaret etmiş ve batıda kötü bir üne sahip olan Gulap Kampı hakkında olumlu şeyler yazmıştır 1932'de Stalin Gorki'yi ülkeye kesin dönüş yapmaya çağırmış ve ülkesinde büyük bir memnuniyetle karşılacağını garantilemiştir
Aleksandr Solzhenitsin'e göre Gorki kendi ilgileri nedeniyle dönmüştür Gorki’nin Faşist İtalya'dan geri dönüşü Sovyet zaferinin büyük bir propagandası olur Gorki'ye Lenin Nişanı verilir ve eskiden milyoner Ryabuşinskiy'e ait olan ve şimdi Gorki Müzesi olan Moskova'daki malikaneye yerleştirilir Şehir dışında da bir yazlık ev tahsis edilir Moskova'nın büyük caddelerinden biri olan Tverskaya Caddesi'ne ve doğduğu şehire adı verilir 1990’da şehrin adı tekrar Nizhni Novgorod olarak değiştirilecektir
1930'larda dünyanın en büyük uçaklarından olan Tupolev ANT-20'ler de Maksim Gorki olarak isimlendirilmişlerdir


Ancak Stalinist baskı arttıkça ve özellikle 1934 yılının aralık ayındaki Sergey Kirov Suikastı'ndan sonra Gorki Moskova'daki evinde bir nevi hapis hayatı yaşamıştır Son dönem yapıtlarının hemen hepsinde devrim öncesi dönemi ele almıştır

Ölümü

Aleksey Peşkov’un Mayıs 1935’deki ani ölümünü takiben Gorki de, 1936 yılında Haziran ayında hayata gözlerini yumdu Her ikisinin de ölümü şüphe altındadır Zehirlendikleri iddia edilmiş, ama bu iddia hiç bir zaman ispatlanamamıştır Gorki’nin cenaze töreninde tabutu taşıyanlar arasında Stalin ve Molotov da yer alacaklardır
1938’de Buharin’in mahkemesinde Gorki’nin NKVD başkanı Yagoda tarafından öldürüldüğü itiraf edilmiştir

Eserleri


Roman

• Foma (1899, 1983)
• Ana (1906, 1979)
• Halk Düşmanı (1907, Türkçe'ye "Yararsız Bir Adam" adıyla (1979)
• Matveya Kojemyakin (1910, 1984)
• Klim Samgin'in Hayatı (1936, 1975)
• Artamonovlar (1977)
• Küçük Burjuvalar (1901, 1967)
• Arkadaş
• Fırtınanın Habercisi
• Çocukluğum
• Üçler , (1900)
• Soytarı
• Ekmek İşçileri
• İki Kafadar
• Düşkünler
• Ekmeğimi Kazanırken

Öykü

• Yirmi Altı Erkek ve Bir Kız (1939)
• İtalya Hikayeleri (1911, 1970)
• Yol Arkadaşım

Oyun

• Ayaktakımı Arasında (1941, 1967)
• Sonuncular

Anı/otobiyografi

• Benim Üniversitelerim (1941, 1986)
• Çocukluğum (1947, 1976)
• Ekmeğimi Kazanırken (1949, 1986)
• Tolstoy'dan Anılar (1919, 1967)
• Güncemden Yapraklar (1924, 1984)
• Lenin (1924-1936) "Türkçe'ye Gorki Lenin'i Anlatıyor" adıyla (1980)