Devlet-Cumhuriyetlerde Devlet Başkanlığı

Devlet-Cumhuriyetlerde Devlet Başkanlığı


Halkın kendi yöneticilerini, temsilcilerini seçtiği günümüz cumhuriyetlerinde devlet başkanlığı da seçime dayanır Bu ülkelerde devlet başkanı ya en tipik örneğini ABD'de gördüğümüz gibi doğrudan halk tarafından ya da halkın seçtiği temsilcilerin oluşturduğu meclis tarafından seçilir

Başkanlık sistemi olarak anılan ABD uygulamasında başkan devletin ve yürütmenin başıdır Cumhurbaşkanlığı ve başbakanlık görev ve yetkileri bir tek kişide, başkanda toplanmıştır Meclisler üzerinde herhangi bir yetkisi olmadığı gibi, kendisi de parlamentoya karşı sorumlu değildir Meclislerden bağımsız olarak yürütme yetkisinin kesin sahibidir Bazı Latin Amerika ve Afrika ülkelerinde de görülen başkanlık sisteminin ABD dışındaki bu uygulamaları çok başarılı olmamış ve zaman zaman baskıcı yönetimlere dönüşmüştür Türkiye, İtalya, Almanya Federal Cumhuriyeti'nde olduğu gibi parlamenter sisteme sahip,


devlet başkanlığı ile başbakanlığın tek kişide toplanmadığı ve devlet başkanını parlamentonun seçtiği ülkelerde, devlet başkanı cumhurbaşkanı adını alır Cumhurbaşkanlarının görev ve yetkileri genellikle semboliktir Cumhurbaşkanı oldukları dönem içinde yetkileri içindeki uygulamalarından dolayı sorumlu tutulamazlar Yani parlamentoya karşı sorumlulukları yoktur Ama, gene "sorumlu olmayan yetkili de olamaz" kuralına uygun

olarak, kendi başlarına yürütme görevini ilgilendiren işlemleri yapamazlar Bu işlemlere karışabilmeleri ilgili bakan ya da başbakanın katılması ve sorumluluğu üstlenmesi koşuluna bağlıdır Ülkemizdeki uygulama ve daha ayrıntılı bilgi için CUMHURBAŞKANI maddesine bakabilirsiniz

Bir de Fransa'da olduğu gibi, devlet başkanının doğrudan halkoyuyla seçildiği, ama yürütme gücünün başbakan ile cumhurbaşkanı arasında paylaşıldığı karma bir sistem vardır Buna "yarı başkanlık sistemi" ya da "yarı parlamenter sistem" adı verilmiştir Burada devlet başkanının yetkileri parlamenter sistemdekine oranla artırılmış, yürütmenin karar alma sürecine karışması sağlanmıştır

Ayrıca, devlet başkanı makamının oluşturulmadığı bazı ülkelerde, meclis başkanı devlet başkanının görev ve yetkilerini de üstlenir Örneğin, SSCB Yüksek Sovyeti ve Prezidyumu başkanı ile İsviçre'de Federal Meclis başkanı devlet başkanı olarak da görev yaparlar Türkiye'de de Mustafa Kemal 192123 döneminde hem Büyük Millet Meclisi başkanı, hem de devlet başkanıydı Ama cumhuriyetin ilanından sonra cumhurbaşkanlığı kurumu ortaya çıkmıştır