Bolivya- Kentler Ve Ilginç Yerler- Madencilik, çiftçilik Ve Ulaşım- Savaşlar Ve Devrimler

Bolivya- kentler ve ilginç yerler- madencilik, çiftçilik ve ulaşım- savaşlar ve devrimler


Bolivya

güneydoğusundaki Paraguay ile birlikte, Güney Amerika'nın denize kıyısı olmayan iki ülkesinden biridir Kuzeydoğu komşusu Brezilya'dır Güneyinde Arjantin vardır Peru ve Şili Bolivya'nın batı sınırını oluşturur

Bu kara ülkesinin beşte üçü, Brezilya'nın kuzeyinde yer alan Amazon ovalanndan And Dağları'na kadar uzanan alçak bölgelerdir And Dağları'nda Batı Cordillera ve Doğu Cordillera adlı iki yüksek dağ sırasının arasında, Altiplarıo (yüksek yayla) denen 3700 metre yüksekliğinde bir düzlük vardır

Tropik kuşakta yer almakla birlikte, Bolivya'da doğu ovalannın nemli sıcağından, dağlık bölgelerdeki acı soğuğa kadar her çeşitiklim görülür Bitki örtüsü de, doğudaki gür tropik ormanlardan, yüksek dağların cılız bitki örtüsüne kadar büyük çeşitlilik gösterir Ama Altiplarıo'nun büyük bölümü kuru çalılarla örtülü bir bozkırdır

BOLİVYA'YA İLİŞKİN BİLGİLER

RESMİ ADI:

Bolivya Cumhuriyeti

YÜZÖLÇÜMÜ: 1098581 km2

NÜFUS: 6799000 (1987) (1991): 7528000

YÖNETİM BİÇİMİ: Bağımsız cumhuriyet

BAŞKENT: La Paz (yönetim); Sucre (yargı)

COĞRAFİÖZELLİKLER: Ülkenin büyük bir bölümü And Dağları'nın Batı ve Doğu Cordillera dağ sıralanarasında yer alır Kuzeyde, deniz düzeyinden 3809 metre yükseklikte Titicaca Gölü vardır Bu göl dünyanın, üzerinde ulaşım yapilan en yüksek gölüdür Ülkenin denize kıyısı yoktur

BAŞLICA ÜRÜNLER: Kalay, kurşun, çinko, antimon, tungsten, petrol, şekerkamışı, patates, darı, koyun, keçi, sığır

BAŞLICA KENTLER VE NÜFUSLARI (1989): La Paz (669400), Santa Cruz (529200), Cochabamba (403600), El Alto (307400), Oruro (176700), Potosi (110700) EĞİTİM: 614 yaşlarındaki çocuklar okula gitmek zorundadır Ama bu yasa, kırsal alanda uygularıamamaktadır Halkın yaklaşık yüzde 40'ı okuma yazma bilmez


Batıdaki ormanlarda puma, pars, tapir ve birçok maymun türü yaşar Kuzeydoğudaki ırmaklarda timsah benzeri kay manlar vardır Armadillo, opossum, kokarca ve anakonda adlı dev yilan da Bolivya'da görülen hayvanlardandır Ilık vadi ve ovalardaki ormanlarda parlak renkli, ama çirkin sesli papağan, ara, tukan gibi tropik kuşlar yaşar Bolivya göllerinde ördek, kaz, flamingo, batağan ve öteki su kuşları vardır Kartallar ve kondor adlı dev akbabalar erişilmez dağların tepelerinde yuva kurar Öbür akbaba türleanne ise ülkenin her yerinde rastlanır

Bolivya Altiplarıosu insanların yaşadığı en yüksek bölgelerden biridir Nüfusun dörtte üçü bu bölgede yaşar Bolivyalılar'ın yansından fazlası İnkalar'ın soyundan gelen katışıksız Yerliler'dir Nüfusun üçte biri mestizo denen Yerlibeyaz karışımı melezlerden oluşur Beyazlar nüfusun sekizde biridir Bunlar 16 yüzyılda Bolivya'yı ele geçiren İspanyolların soyundan gelir İspanyolca hâlâ Bolivya'nın resmi dilidir
Beyaz azınlık hükümeti ve ekonomiyi denetim altında tutar Melezler ise genellikle nitelikli işçi, esnaf ve küçük memurdur

Ülke nüfusunun en yoksul kesimi olan Yerliler'in çoğu çiftçi, madenci ve işçidir Bu kesim büyük çeşitlilik gösteren Yerli dilleri konuşur Başlıca Yerli dilleri Aymara ve Keçuva'dır Dağlardaki Yerliler, İspanyol sömürgeciler gelmezden önce atalan nasıl yaşamışsa öyle yaşarlar Başlıca uğraşları çiftçiliktir Erkekler atalannın kullarıdığı metal uçlu çubuklarla toprağı sürer, kadınlar da arkalanndan iri toprak topaklarını ufalayarak onlara yardım ederler Başlıca besinleri quinoa denen bir tür tahıl ile patatestir Patates dünyanın her yerine Andlar'dan yayılmıştır; ama çoğu kez kendilerini doyurmaya yetmeyecek kadar azdır

Mısır ve koka yapraklarından yaptıkları chicha adlı içki Yerliler için neredeyse yiyecekleri kadar değerlidir Kokain yapımında da kullanılan koka yapraklarını Yerliler açlığa ve soğuğa dayanmak için çiğnerler Ülke ekonomisi büyük ölçüde koka üretimine dayanmaktadır Ne var ki, hükümet tarıma dayalı sanayilere ve ormancılığa yönelmeye çalışmaktadır Yerliler ev eşyalarım, kilden çanak çömleklerini kendileri yapar; giysilerinin çoğunu ilkel el tezgâhlarında dokurlar Kadınların parlak renkli eteklikleri ve atkilan vardır Erkekler çok renkli pançolar giyerler (Panço, ortasındaki delikten başa geçirilerek giyilen bir tür pelerindir) Kadınlar melon şapkaya benzeyen şapkalar giyerler
Yerliler el sanatlarında ustadır Ama yaptıkları şeyler atalannın yapmış olduğu çok güzel kumaşlar ve çanaklar gibi seçkin değildir Kerpiç ya da taştan, saz damlı evlerinin zemini topraktır

Madencilik, Çiftçilik ve Ulaşım

İspanyollar'ı geçmişte Yukarı Peru diye adlandırdıkları Bolivya'ya çeken orada altın ve gümüş bulunduğu söylentileriydi İspanyollar özellikle Potosi Dağı'nda zengin gümüş madenleri buldular ve işlettiler Madencilik Bolivya'nın başlıca sanayi koludur ve pek çok Yerli madenlerde çalışır Altın ve gümüş hâlâ çıkarılmaktadır Günümüzde Bolivya'nın dış ülkelere sattığı önde gelen ürünler çinko, kurşun ve kalaydır 1970'lerde Bolivya'nın dış ticaretten elde ettiği gelirin üçte birini kalay oluşturuyordu Ama 1980'lerde tüm dünyada kalay fiyatının düşmesi Bolivya ekonomisini çok sarstı Ülkenin öbür doğal kaynakları arasında petrol, bakır, antimon ve doğal gaz vardır Santa Cruz petrol ve doğal gaz bölgesidir

And Dağları'nın doğu yamaçları ılık ve sulaktır Vadilerde tahıl, kahve, tütün, şekerkamışı, pamuk, muz, ananas gibi yan tropik meyveler yetişir Doğudaki ovalarda sığır, dağlık bölgelerde koyun beslenir

Tropik ormanlarda abanoz, maun, gülağacı gibi değerli ağaçlar vardır Kesilen ağaçların kütükleri ormanın içinde akan ırmaklarda yüzdürülerek taşınır İyi bir ulaşım ağının olmayışı maden zenginliğinin tümüyle değerlendirilmesine engel olmakta ve Bolivya ekonomisinin gelişmesini önlemektedir Demiryolları azdır ve büyük bölümü batı yaylalanndadır Santa Cruz iki demiryolu hattıyla Arjantin ve Brezilya sınırlarındaki kentlere bağlıdır Kara ulaşımı yetersiz olduğu için hava ulaşımı çok önemlidir

Uzak kırsal yörelerde hâlâ Yerli hamallar, kilometrelerce uzayıp giden dağ yollarında yük taşırlar Daha ağır yükler katırlar, eşekler ve lamalarla taşınır Lama çok az su ve besinle uzun yollara dayanan, tehlikeli ve dar dağ patikalanndan geçerken çok dikkatle yürüyen bir hayvandır Yerliler lamanın yününden, sıcak tutan kaba kumaşlar dokurlar Ama lama türünden olan vikunya ve alpakadan elde

edilen yün daha niteliklidir Bu üç hayvan Yerliler için çok değerlidir Belki de bu hayvanlar yüzünden Yerliler yüksek yaylalara yerleşmiştir

Bolivya'nın Peru sınırında, Güney Amerika'nın en büyük gölü olan Titicaca Gölü vardır Bu göl deniz düzeyinden 3809 metre yüksekte, üzerinde ulaşım yapılabilen en yüksek göldür Suyu buz gibi soğuk olan göl üzerinde, yolcu ve yük taşımacılığı buharlı gemilerle yapılır Parçalar halinde dağlardan taşınan bu gemiler göl kıyısında monte edilerek suya indirilir Yerliler'in hâlâ kullandıkları balsa denen kayıklar İnkalar'ın kullandıklarının aynıdır Gövdesi ve yelkenleri kalın sazlardan örülmüş olan büyük, yuvarlak kanolara benzeyen bu kayıklarla yolcu ve yük taşınır

Kentler ve İlginç Yerler

Titicaca Gölü'nün kıyısında Copacabana'da "Işık Bakiresi"nin tapınağı vardır Bu, Güney Amerika'da Meryem adına yapılmış en ünlü tapınaktır Bolivya'da bahann başlangıcı olan ağustosta komşu ülkelerden gelen Yerliler hayvanlarını ve ürünlerini Bakire Meryem'in kutsaması için toplanırlar La Paz yakınında Tiahuanaco'da İnkalar zamanından çok önce yapılmış garip görünümlü taş anıtlar vardır Resmi din, İspanyol sömürgecilerin ülke halkına benimsettiği Katoliklik'tir

Deniz düzeyinden 3650 metre yükseklikteki La Paz ülkenin en büyük ve önemli kentidir Burada çağdaş ticaret merkezleri; bankalar; bira, mum, kibrit, iplik eğirme ve dokuma fabrikaları vardır Bolivya'daki yabancıların hemen tümü, yarı nüfusu Yerliler' den oluşan bu kentte yaşar

La Paz, Titicaca Gölü yakınlarında, And Dağlan'nın en yüksek noktalarından birinin eteklerindeki pek derin olmayan, güneşten kavrulan bir vadide kurulmuştur Bölge tümüyle kuraktır ve üretilen besin yetersizdir Cumartesi günleri, doğudaki And vadilerinden taze sebze ve meyve, yaylalardan da patates ve arpa getiren katır ve lama kervanlan kenti doldurur Pazar günleri de Yerliler bu besinleri pazarlarda ya da kaldınmlardaki küçük sergilerde satarlar

Hükümet, devlet başkanı ve parlamento La Paz'dadır Ama, Bolivya'nın resmi başkenti Yüksek Mahkeme'nin bulunduğu Sucre'dir 1624'te kurulmuş olan Sucre Üniversitesi tüm Amerika kıtasının en eski üniversitelerindendir Bununla birlikte, ülkedeki okul ve yetişkin öğretmen yetersizliği ciddi boyutlardadır

Savaşlar ve Devrimler

Bolivyalı Pedro Domingo Murillo 1809'da Güney Amerika'nın İspanyol egemenliğinden kurtulduğunu ilan etti Ne var ki, Bolivya'nın 1825'te gerçekleşti Ülkeye, Güney ve Orta Amerika'nın bağımsızlık savaşına önderlik eden Simön Bolîvar'ın anısına Bolivya adı verildi (bak Bolİvar, Simön)

Kurtuluştan bu yana Bolivya'da siyasal yaşam sık sık kesintiye uğramış, ülke 180'den fazla hükümet darbesi, 80 cumhurbaşkanı ve 11 değişik anayasa görmüştür Cumhurbaşkanlarının çoğu yönetimi kan dökerek ele geçirmiş ve aynı biçimde yitirmiş, altı cumhurbaşkanı görev başında öldürülmüştür


Bolivya'nın komşularıyla, özellikle Şili ve Paraguay'la ilişkileri dengesiz olmuştur 1879'dan 1883'e kadar Bolivya, Peru'yla birlikte, Şili'ye karşı savaştı Bu savaş sonunda Bolivya daha önce sahip olduğu küçük bir kıyı şeridini yitirdi Daha sonra Şili, Bolivya' ya Arica limanını kullarıma izni verdi Gene bir sımr sorunu yüzünden 1930'da Bolivya ile Paraguay arasında şiddetli bir savaş çıktı Petrol çıkarilan Gran Chaco bataklığında yer aldığı için bu savaşa Chaco Savaşı denir 1935'te biten savaştan sonra Bolivya ile Paraguay arasındaki sımr sorunu çözümlendi

1952'de gerçekleştirilen Bolivya Ulusal Devrimi sonucunda kalay madenciliği kamulaştınldı Geniş bir toprak reformu başlatıldı ve genel oy hakkı tanındı Yerliler zorla çalıştırılmaktan kurtarıldı Ne var ki, bundan bir süre sonra reformlar askıya alındı ve Bolivya'da halkın hoşnutsuzluğu yeniden artmaya başladı

1967'de Ernesto (Che) Guevara önderliğindeki, yönetime karşı eylemler ise başanya ulaşamadı 1980'de ordunun yönetime el koymasıyla, hükümet karşıtları tutuklarıdı 1985'te yapilan genel seçimlerden sonra belli bir iyileşme oldu Aşın enflasyon düşürüldü Gene de yoksulluk içinde yaşayanların sayısında bir azalma olmadı

Mayıs 1989'daki başkanlık seçimlerinde adaylardan hiçbiri çoğunluğu sağlayamadı Bunun üzerine Solcu Devrimci Hareket adayı Jaime Paz Zamora, Ulusal Kongre tarafından başkan seçildi Paz Zamora Bolivya'da demokratik yönetime geçişten sonraki üçüncü başkan oldu

Yeni yönetim serbest piyasa politikalarını sürdürme, enflasyonu düşürme, geçmiş yönetimlerden farklı olarak gıda ve hammaddede ulusal üretime ağırlık verme, yabancı yatırımları teşvik ve bunlara yasal güvence sağlama doğrultusunda politikalar izledi Aynca kokain ticaretine karşı mücadelede ABD ile işbirliği sürdürüldü Hükümet, koka bitkisinin ekimine son vererek yerine başka ürün yetiştirmesi için üreticilere yardım sağladı

Nüfusun yüzde 40'ını oluşturan 3 milyon kişinin kırda ve kentte aşın yoksulluk içinde yaşadığı Bolivya'da, hükümet aşın yoksulluğun önüne geçilmesi için bir program hazırladı Dış borcu 3,8 milyar ABD Dolan olan Bolivya, ekonomisindeki olumlu gelişmeler sonucunda borçlarının bir bölümünü sildirmeyi umuyordu