Alkol

En yararlı kimyasal maddelerden biri olan alkol karbon, hidrojen ve oksijenden oluşan bir bileşiktir Bu üç maddenin değişik biçimlerde birleşmesiyle değişik yapı ve özellikte alkoller elde edilir Bütün alkoller içinde en bilineni etanol olarak da adlandırılan etil alkoldür Etil alkol rakı, bira, viski, cin, rom, konyak ve şarap gibi alkollü içkilerin temel maddesidir; bu yüzden adı belirtilmeksizin yalnızca alkol dendiğinde etil alkol anlaşılır Öbür alkoller ise yakıt olarak, kir ve lekelerin temizlenmesinde çözücü olarak, ilaçların ve çeşitli maddelerin yapımında başlangıç maddesi olarak kullanılır


Bir fıçı şekerli suya maya katılır ve ılık bir yerde tutulursa, bu karışım bir süre sonra köpürerek karbon dioksit gazı çıkarmaya başlar ve fıçıda bir alkol çözeltisi oluşur Mayalanma denen bu süreç sanayide elma suyu, üzüm suyu, melas gibi şekerli maddelerle ve çok büyük çapta gerçekleştirilir Melas, şekerkamışının içindeki şekerin büyük bölümü çıktıktan sonra geriye kalan yoğun sıvıdır

Bu şekerli sıvılara katılan maya, enzim denen ve mayalanma sürecini hızlandıran maddeleri içerir Alkol yapımında arpa, patates, pirinç gibi nişastalı maddeler de kullanılabilir Ama bu durumda mayalanmanın başlayabilmesi için enzimlerin nişastayı parçalayarak glikoz denen basit bir şekere indirgemesi gerekir

İçkilerdeki Alkol

Bütün bu şekerli maddeler mayalandığında zayıf bir alkol çözeltisi oluşturur Şerbetçiotu katılmış arpanın mayalandırılmasıyla yüzde 5 alkol içeren bira, üzüm suyundan yüzde 1020 oranında alkol içeren şarap, elma suyundan elma şarabı, pirinçten Japonlar'ın ulusal içkisi olan saki yapılır


Bu sıvıların damıtılmasıyla elde edilen ürün daha yüksek oranda alkol içerir; çünkü alkol 78°C'de, yani sudan daha düşük sıcaklıkta kaynar Böylece alkol buharları yoğunlaştırılarak, alkol derecesi daha yüksek olan damıtık içkiler elde edilir (bak Damıtma) Biranın damıtılmasıyla yüzde 40 alkol içeren viski, şarabın damıtılmasıyla konyak, mayalanmış melasın damıtılmasıyla da rom yapılır

Cin, filizlenmiş arpa (malt) ya da çavdardan yapılır ve ardıç kozalaklanyla ya da güzel kokulu başka maddelerle tatlandırılır Üzüm, elma, erik gibi mevye sularının mayalandıktan sonra damıtılmasıyla hazırlanan rakının kendine özgü kokusunu içine katılan anason verir Ayrıca damlasakızıyla kokulandırılmış rakılar da vardır Rakının alkol derecesi 4550 arasında değişir


Mutlak alkol de denen saf alkol, elde edilmesi çok güç olan bir maddedir Sıradan bir damıtmayla elde edilebilecek en katışıksız alkol çözeltisinde bile yüzde 5 oranında su bulunur Her yıl dünyada milyarlarca litre alkol üretilir ve bunun büyük bölümü içki yapımında kullanılır İçkilerde kullanılan alkolden, birçok ülkede olduğu gibi Türkiye'de de yüksek oranda vergi alınır


Az miktarda içilen alkol canlandırıcı ve keyif vericidir, ama çok içildiğinde sarhoşluğa yol açar Bu durum da beyni etkilediği için kişinin konuşması peltekleşir, hareketleri sarsaklaşır İnsanların alkole bağımlı olmasına, yani alkolsüz yaşayamayacak duruma gelmesine alkolizm denir (bak Alkolizm)

Alkolün Sanayideki Kullanımı

Sanayide ve evlerde kullanılan ispirto, etil alkol ile metil alkol (metanol) karışımıdır Metil alkol zehirli olduğu için bu karışım içki olarak kullanılamaz Bu nedenle metil alkollü ispirto, uyan amacıyla, mor boyayla renklendirilerek satışa sunulur
Metil alkol odundan damıtılabilir; bu yüzden bu alkole eskiden odun ispirtosu ya da
odun alkolü denirdi Ama günümüzde genellikle karbon monoksit ve hidrojen gazlarından üretilir Metil alkolün içilmesi körlüğe, hatta ölüme yol açacak kadar tehlikelidir


Etil alkol mayalanmış melastan damıtılır; ayrıca doğal gazdan ya da petrolden de elde edilebilir Kendine özgü bir kokusu olan renksiz ve hafif bir sıvıdır Katışıksız etil alkol çok zehirlidir ve soluk mavi, dumansız bir alevle yanarak büyük bir ısı açığa çıkarır Bu nedenle çoğu zaman sanayi yakıtı olarak, benzenle karıştırıldığında da motor yakıtı olarak kullanılır Etil alkolün sanayide çok geniş bir kullanım alanı vardır Boyarmaddeler, ilaçlar, anestezikler, boyalar, patlayıcılar, parfümler ve yapay kauçuk gibi birçok maddenin yapımında başlangıç maddesi olan etil alkol, biyoloji


laboratuvarlanndaki örneklerin saklanmasında da kullanılır Termometrelerin haznesindeki sıvı da kırmızı ya da maviye boyanmış etil alkoldür Alkolün donma noktası — 117°C olduğu için bu termometreler özellikle kutup araştırmalarında çok yararlıdır Etilen glikol denen başka bir alkol de otomobil motorlarında antifriz (donmayı önleyici) olarak kullanılır; çünkü bu bileşiğin kaynama noktası (197,2°C) öbür alkollerin çoğununkinden daha yüksektir


Alkoller asitlerle birleştiğinde esterleri verir; bu güzel kokulu maddeler de parfümlerin yapımında ve besinlerin kokulandırılmasmda kullanılır Amil alkol ile asetik asitten elde edilen amil asetat, tırnak cilası yapımında kullanılan ve keskin kokusuyla kolayca tanınan bir maddedir