Alp Dağları

Alp dağları



Fransa'dan Yugoslavya'ya kadar bir yay gibi uzanan Alpler Avrupa'nın en ünlü sıradağlarıdır Bu dağlar İtalya ile Kuzey Avrupa ülkeleri arasında yaklaşık 1000 kilometrelik doğal bir engel oluşturur Bu nedenle Alpler'in Avrupa tarihinde önemli bir yeri olmuştur

Alp Dağları, 65 milyon yıl önce İspanya ve Fas'tan Endonezya'ya kadar yeryüzünü boydan boya geçen dağ dizilerinin biçimlendiği bir dağoluş döneminin ürünüdür Bu dönemde Kuzey Afrika'daki Atlas Dağları, Avrupa'daki Apenninler ve Karpatlar, Asya'daki Kafkas ve Himalaya dağları ortaya çıkmıştır Yerkabuğunun kıvrılmasıyla oluştukları için bu dağlara "kıvrım dağları" denir

Tepeler, Buzullar, Irmaklar ve Göller

Alp D ağları'nda Mont Blanc, Jungfrau ve Matterhorn gibi, çoğu 4000 metreyi aşan yüksek doruklar vardır Alpler'in yükseklerinde rehberleriyle birlikte tırmanan dağcı gruplara rastlanabilir Dorukları yazın bile karla kaplı kayalık tepelerde kaya kartalı, kuzgun, kartavuğu, dağ kargası gibi soğuğa dayanıklı kuş türleri yaşar Doruklarda büyük fırtınalar kopar; zaman zaman da büyük bir uğultuyla çığ düşer
Yüksek vadilerde, kalın kar örtüsünün ağırlığıyla alt katmanlar buza dönüşür Buzlar, yavaş yavaş aşağıya doğru kayarak tehlikeli yarıkları olan buzulları oluşturur Alp Dağlan'ndaki en büyük ve en güzel buzullardan biri Fransa'daki Mer de Glace'tır ("buz denizi")


Hareket eden buzul, dağın yamacından aşağıya kayarken vadinin kenarlarını ve tabanını aşındırır, kaya parçalarını ve toprağı da birlikte sürükler; sonra aşağılardaki daha sıcak havada erimeye başlar ve bir akarsuya dönüşür Sürüklediği kaya parçaları dibine çöker Buzultaş adı verilen bu tortular daha aşağılardaki vadilerde yığılıp kalırsa, akarsuyun yolu kesilerek bir göl oluşabilir Alpler'in İsviçre ve İtalya'daki uzantılarında Cenevre, Luzern, Lugano ve Zürich gölleri gibi birçoğu bu yolla oluşmuş güzel dağ gölleri vardır

Kayakçı Gözüyle Alpler

Bir dağdan aşağı kaymak isteyen kişi önce teleferikle birkaç yüz metre yukarı çıkar Teleferik, eğimli bir tel halata asılı olan ve vadiye yerleştirilmiş bir makineyle çekilen, üstü kapalı, kutu biçiminde bir taşıma aracıdır Tanınmış kayak merkezlerinde kayakçılar, yüksek yamaçlara çabucak çıkmak için "telesiyej" ya da "teleski" denilen bir ya da iki kişilik teleferik benzeri araçlardan da yararlanırlar
Kayakçı aşağı kayarken hızını kesmek istemiyorsa yüksek bölümlerdeki daracık düzlüklerde dikkatli olmalıdır Bu yükseklikte,
Alp Dağları'nın vadilerindeki çiçekler ve karlarla kaplı doruklar benzersiz bir görünüm sergiler

uzun kış boyunca kalın bir kar tabakası oluşursa da, kayak mevsiminde kar yer yer erimeye, belki de yemyeşil otlar çıkmaya, Alp gülleri ve centiyanlar gibi göz alıcı çiçekler açmaya başlamıştır {bak ALP BİTKİLERİ)
Kar eridikten sonra çiçekler gibi renk renk kelebeklerin uçuştuğu çayırlar belirir Kar eriyince, köylüler vadideki sığırlarını tepedeki otlaklara çıkarırlar İlkbahar boyunca "şale" denilen, alçak, ahşap dağ evlerinde otururlar; sığırlar da çayırlarda otlar
Kayakçımn bundan sonra geleceği yer ladin, köknar ve öbür yaprak dökmeyen agaçlann oluşturduğu bir orman kuşağıdır Bu agaçlann odunu ya yakacak ya da kereste olarak kullanılır Alp Dağlan'nda mavi tavşan ve marmot hâlâ görülebilir, ama kayakçının ünlü Alp dağkeçisini ya da gerçek "şamua" derisinin elde edildiği kır keçiyi (elik) görebilmesi için çok şanslı olması gerekir

Kayakçı daha alt yamaçlara doğru hızla inerken, meşe, kayın, dişbudak gibi kışın yapraklarını döken agaçlann arasından ve yaz gelince tahıl ve sebzelerin yetiştirileceği düzlüklerden geçer Öte yandan genellikle güneş görmeyen alanlar ise ilkbaharda ve yazın sığırlar için otlak olarak kullanılır Artık vadide inek ve koyunların boyunlarına takılan çanlann şıngırtısı duyulmaya başlamış, kar da görülmez olmuştur Kayakçı birazdan bir durak noktasına gelecek, kayaklarını çıkararak oteline doğru yürüyecektir Yolda meyve ağaçları ve eğer Alp Dağlan'nın İtalya'ya bakan yanındaysa üzüm bağlan görebilir

Geçitler Boyunca Gezi

Alp Dağlan'ndaki geçitler yılın büyük bölümünde karla kaplıdır Ama bu güçlükler İÖ 218'de Roma'ya saldırmak üzere Alp Dağlan'nı fillerle aştığı ünlü seferi sırasında Hannibal'i durduramadı {bak KARTACA SAVAŞLARI) 2000 yıl sonra Napolyon'un toplarını askerlerine çektirerek Büyük St Bernard Geçidi'ni aşmasını da engelleyemedi
Gene de, eskiden çok az sayıda kişi ancak gerektiğinde kışın bu dağları aşmaya kalkıyordu Bunu denerken de çoğu zaman kar fırtınalannda kayboluyorlardı Alp Dağları' nın merkezindeki St Bernard Manastırı yakınında kaybolanlar şanslıydılar; çünkü buradaki rahipler, karda kaybolan insanların bulunması için, eskiden beri ünlü senbernar köpeklerini eğitmektedirler



Günümüzde demiryolları, motorlu araçlar ve uçaklar dağların istendiği zaman aşılmasını kolaylaştırmıştır Avusturya ile İtalya arasındaki Brenner Geçidi dışında bütün geçitler tren için çok dik olduğundan, demiryolları yapılırken mühendisler uzun tüneller açtılar Fransa'dan İtalya'ya giden yolda 12 kilometrelik Mont Cenis Tüneli vardır 20 kilometrelik Simplon Tüneli ile 15 kilometrelik St Gotthard Tüneli ise İsviçre ve Almanya'dan İtalya'ya giden yoldadır Geçitlerin birçoğundan karayolu geçer 1964'te açılan, yaklaşık 6 km uzunluğundaki Büyük St Bernard Tüneli ve 1965'te açılan, yaklaşık 12 km uzunluğundaki Mont Blanc Tüneli de yeni karayolu bağlantıları sağlamıştır