Asetilen-etin-asetilenin Kullanımı

Asetilen-etin-asetilenin kullanımı


Kolayca alev alan renksiz bir gazdır Havada oldukça isli ve sarı bir alevle yandığı halde oksijenle karıştırıldığı zaman göz kamaştıracak kadar parlak, akkor halinde bir alev verir Saf asetilen hafif eter kokusundadır; ama saf olmayan ticari asetilen, içindeki katışkılar nedeniyle sarımsak gibi kokar

Asetileni 1836'da Sir Humphry Davy'nin yeğeni Edmund Davy buldu Bu bileşik Önceleri kalsiyum karbürün suyla tepkimeye sokulmasıyla elde ediliyordu Basit asetilen üreteçlerinde de kalsiyum karbür üzerine su damlatılarak bu yöntem uygulanır Örneğin deniz fenerlerindeki basit asetilen üreteçleri çok büyük çapta olduğundan, kalsiyum karbür ve su eklemeye gerek kalmadan aylarca çalışabilir




Ama, kireçtaşı ile kokkömürünün elektrik fırınında ısıtılmasıyla elde edilen kalın kalsiyum karbürün üretimi çok pahalıdır Bu yüzden, asetilen bugün daha çok petrolün yüksek sıcaklık ve basınç altında parçalanmasıyla (kraking yöntemiyle) elde edilir Asetilen basınç altında tutulduğunda patlayarakbileşenlerine ayrılır ve bu patlama sırasında büyük bir ısı açığa çıkar

Asetilenin Kullanımı

Elektrikle aydınlatma çağının başlamasından önceki yıllarda, kolayca tutuştuğu ve çok parlak bir alevle yandığı için aydınlatmada asetilen kullanılıyordu İlk bisikletlerin ve otomobillerin farları da asetilen lambalarıyla donatılmıştı Bugün asetilen lambaları daha çok şamandıralarda, deniz fenerlerinde, fener gemilerinde, ayrıca kara ve demiryollarındaki bakım ve onarım çalışmaları sırasında kullanılır
Bazen gemilerdeki cankurtaran simitlerine de Holmes feneri denen küçük bir aydınlatma aygıtı takılır Bu aygıt, içinde kalsiyum karbür ve kalsiyum fosfür karışımı bulunan, metalden yapılmış kapalı bir kutudur Gece olan


bir deniz kazasında cankurtaran simitleri denize atılınca bu kutu açılır ve deniz suyunun kutudaki kimyasal maddelerle tepkimeye girmesiyle asetilen ve fosfin (fosforlu hidrojen) gazlan açığa çıkar Fosfin havayla karşılaşınca alev alarak asetileni tutuşturur; böylece oluşan duman ve alev de kazaya uğramış kişiye cankurtaran simidinin yerini belli eder
Sanayide çok kullanılan oksiasetilen hamlaçlarının metalleri kesecek ya da eritecek kadar sıcak olan alevi de asetilen ile oksijenin birleşmesiyle oluşur Bu hamlaçları besleyen asetilen, patlamaması için propanon denen bir sıvıyla birlikte basınçlı çelik tüplere doldurularak depolanır




Tüpten gelen asetilen gazı ile gene çelik bir tüpte depolanmış olan oksijen gazı özel bir yakıcıda karıştırılarak yakıldığında, sıcaklığı yaklaşık 3000°C'yi bulan akkor halinde bir oksiasetilen alevi oluşur Bu sıcaklık metalleri eriterek birbirine kaynatmaya yetecek kadar yüksek olduğundan otomobil, gemi ve uçak yapımındaki kaynak işlerinde hep oksiasetilen hamlacı kullanılır (bak Kaynak) Oksiasetilen alevi çeliği de kolayca kesebildiği için eski çelik yapıların ve hurda makinelerin parçalanmasında da bu aletten yararlanılır Oksiasetilen hamlacıyla çalışanlar, gözlerini alevin parlak ışığından ve çıkan ısıdan korumak için yüzlerine kaynakçı maskesi takarlar


Bugün asetilenin sanayideki en önemli kullanımı plastiklerin üretiminde başlangıç maddesi olmasıdır (bak PLASTİKLER) Örneğin kısaca PVC olarak bilinen ve çok yaygın bir kullanımı olan polivinil klorürün temel bileşeni (vinil klorür), asetilen ile hidroklorik asidin tepkimesiyle elde edilir