Arkeolojik Kazı

Arkeolojik kazı


Çağdaş kazıların nasıl yürütüldüğünü anlayabilmek için, örneğin Roma döneminde bir evin yapılış öyküsünü öğrenelim Yapı ustası toprağı temizledikten sonra temel çukurlarını kazar Yeri düzler ve mozaikleri döşemeden önce tabanı biraz yükseltir Mozaik yüzlerce ufak renkli cam ve taş parçalarından oluşur


Bunlarla resimler ya da motifler yapılır Temel kazılırken işçinin biri cebinden bir sikke düşürmüş olabilir ya da bir başkası kırılan yemek çanağını yapı alanındaki toprağa alıvermiştir Duvarlar örülüp çatı da yerli yerine oturtulunca, ev sahipleri gelip yerleşirler Ara sıra evde bir şeylerin kaybolduğu olur Madeni paralar kuytu köşelere yuvarlanır, kırılan çanak çömlek parçaları çöp çukuruna atılır Böylece evde yaşayanların Öteberileri kıyıda köşede birikir durur Arkeologlar bu süreci yerleşme dönemi olarak nitelerler Daha sonra bir savaş sırasında, ev sahipleri kaçmak zorunda kalır, belki de öldürülürler Ev boşalır, zamanla dam çöker; kapılar, çerçeveler çürür, duvarlar yıkılır Her yeri yabanıl otlar ve çalılar sarar Aradan belki yüzyıllar geçer; toprağın yeni sahipleri burada ekime başlarlar Sonraki 1000 yılda da saban, ne kadar tümsek ve çukur varsa hepsini dümdüz eder


Arkeolog kazısına başlarken bu öyküyü sondan başa doğru yeniden kurar İşi, yapıyı oluşturan katlan, çatıdan temele doğru bir bir büyük bir özenle kaldırmaktır Kazının yapılacağı alan belirlendikten sonra, bu alanın tümüne ya da çevresine ince çelik çubuklar 23 metre aralıklarla ve birbirine dikey hatlar oluşturacak bir biçimde yerleştirilir Bu, kazı boyunca yapılacak ölçümlerin doğruluğu, çıkanlacak plan ve sonuçlann güvenilirliği için gereklidir Artık ilk tabakanın kaldırılmasına başlanabilir Bu aşamada büyük bir özen ve beceriyle kullanılması gereken kazı makinelerinden (ekskavatör) yararlanılır


İlk tabaka başarıyla kaldınhnca, kazıda artık sivri uçlu mala, kürek ve kovadan başka alet kullanılmaz Bütün alan insanlann yaşadığı döneme ilişkin en üst tabakaya erişilinceye kadar titiz bir çalışmayla kazılır Bu tabakaya vanhnca duvarlar, ocaklar, fırınlar ve insan yapımı öbür yapılar örselenmeden birbirinden aynlır, incelenir ve özellikleri ayrıntılı olarak not edilir Çanak çömlek ile öbür cam ve metal eşyalar ayıklanıp temizlenir ve hangi tabakada bulunduklannı belirtecek biçimde numaralanır Çömleklerin biçimlerinden ya da sikkelerin üzerindeki kral resimlerinden, yapıldıklan dönem anlaşılabilirse, tabakanın oluştuğu dönemin tarihi de aydınlanmış olur Ama buluntulann daha eski zamanlardan kalmış olabileceğini de unutmamak gerekir Bu eşyalar daha sonra kurulan bir yerleşim döneminden bu tabakaya karışmış olabilir Böyle durumlar göz önünde bulundurularak kesin tarihlendirme yapılırken, bir üst tabakaya hiç dokunulmadığmın kanıtlanması gerekir

Bu evin yapıldığı, değiştirildiği ya da yıkılmaya bırakıldığı tarihleri saptamak, kazıyı yapan kişinin görevidir Ayrıca evde yaşamış olanlann ne gibi özellikleri olduğu ve yaşam biçimleri de araştırılır Bulunan bir çiftlik eviyse, çevresinde tarlalar, otlaklar ve korular bulunacağı varsayılır Çevredeki başka çiftliklerin konumu ve toprağın nasıl bölüştürüldüğü araştırılır Bitki, tohum, polen ve tahıl kalmtılan, bitki örtüsünün anlaşılmasında yardımcı olurlar Hayvan kemiklerinden, burada yaşamış insanlann yedikleri etin cinsi, bulunan araç ve eşyalardan günlük yaşamlan öğrenilmeye çalışılır


Kentlerde yapılan kazı çalışmalan daha zor ve karmaşıktır İnsanların 2000 yıldan beri yaşadıklan İngiltere'nin güneyindeki Winchester yöresinde böyle bir çalışma yapıldı Küçük bir alanda, yılda iki aylık bir süreyle ve 5060 kişilik bir ekiple yürütülen kazı çalışmalan tam dokuz yıl sürdü Üç metre derinliğe maladan başka alet kullanılmadan inildi; çıkanlan toprak kovalarla boşaltıldı Çalışmanın değerlendirilmesinin ve raporun yazılmasının ise dörtbeş yıl süreceği sanılıyor

Yapılann ortaya çıkanlmasında kullanılan yöntemler, Roma yolları, kanallar, surlar gibi öteki alanlarda yapılan arkeolojik kazılarda kullanılmaz Bu tür kazılarda birbiri üzerine binen bütün katmanlann görülebileceği bir kesit elde edilmeye çalışılır