Elektrik << İyi Kalpli Peri >>

Yirmi altı yüzyıl önce, bir Yunan filozofu, Miletos'lu Thales, garip bir keşifte bulundu: yün bir kumaşa sürtülen bir kehribar parçası küçük şeyleri, çöpleri, tozları, altın varakları kendine çekiyordu İlkçağ kızılderilileri de, bazı kristallerin sıcak külleri çektiğini görmüşlerdi Ama bu olayların incelenmesi ancak XVI yyda gerçek bir ilerleme gösterdi <<Elektrik>> sözcüğü bile, ancak bu dönemde, İngiliz fizikçisi William Gilbert tarafından icat edildi



Elektrik akım boşalması




Her *madde, var olan herşey *atomlardan, atomlar da bir kısmı elektrik yüklü parçacıklardan oluşmuştur: portonlar pozitif yüklü, elektronlar negtif yüklüdür Elektrik yüklü cisimler mıknatıs gibidir: negatif ve pozitif yüklü cisimler birbirini çeker, ama aynı elektirikle yüklü olan (ikisi de pozitif veya ikisi de negatif) iki cisim birbirini iter

Bir elektron akışı

Normal olarak atomlar yansızdır(nötür): bir atomda eşit sayıda proton(pozitif) ve elektron(negatif) bulunur Bunun için, bir yerde fazla gelen elektronlar, atomdan atoma sıçrayarak, elektronu olmayan yerlere kendiliklerinden akım ederler

Yalıtan cisimlerde (*plastik maddeler, *cam,*yün,*ipek vb) atomların yapısı, bu yer değiştirmelere karşı koyar Bu yüzden, söz konusu cisimlerdeki atomlar elektronca zenginleştirildikleri veya yoksullaştırıldıkları zaman, negatif veya pozitif elektrik yüklü olarak kalırlar: bunlar statik(durağan) elektirikle yüklüdür

Bazı cisimler ise tersine, iletkendir (*madenler, *karbon vb) Bir yerde sayıları fazla olan elektronlarkendiliklerinden, eksik olan yerlere akarlar Bu elektron akışı elektrik akımını oluşturur

Bir elektrik pilinde iki bölüm vardır; bölümlerin birinde elektron yoktur, öteki ise, kimyasal yoldan elektron açığa çıkartır Kesiksiz akım geçmesi için, pilin iki kutbunu, iletken bir telle birbirine bağlamak yeter Bu devreye bir küçük ampul sokulacak olursa, ampulün içindeki ince tel elektronların geçişine karşı bir miktar direnç gösterir ve elektronlar da onu sışık saçacak kadar ısıtır

Jeneratörler ve santrallar

Fabrikalarda, elektrikli lokomatiflerde, elektrikli ev aletlerinde ve aydınlanmada kullanılan elektriği alternatörler ve çok seyrek olarak da dinamolar üretir

Dinamo, hep aynı yönde akan sürekli bir akım sağlar, alternatör ise aynı iletken içinde saniyede 50 defa yön değiştiren ve bu yüzden kesikli olan bir akım verir

Alternatör de dinamo da bir jeneratör'dür, yani bir devreye elektrik enerjisi veren bir sistemdir; bunların kendisi enerki kaynağı değildir, bunlar bir başka biçimdeki enerkiyi elektirik biçimine çevirerek geri verirler En güçlüleri, mekanik enerkiyi elektirik enerkisine dönüştürmek için kullanılan döner makineler, yani elektromekanik jeneratörlerdir

Bir hidroelektrik santralında, su, bir *barajdan veya bir ırmaktan akıtılarak türbinin çarkına dökülür: suyun gücü türbini döndürür, türbinde alternatörürü çalıştırır Buna karşılık bir termik santralda önce buhar elde etmek için * kömür veya ağır akar yakıt (fuel-oil) yakılır Basınç altında türbine gönderilen buhar onu döndürerek alternatörü çalıştırır Bir nükleer elektirik veya atom santralında ise, buhar elde etmek için *uranyum atomlarının parçalanmasıyla açığa çıkan *ısıdan yararlanılır

Elektirik birimleri

Bir elektirik hattında, iletkenlerden bir tanesi ötekine oranla daha çok elektrik yüklüdür: aradaki fark, volt olarak ölçülen gerilimi meydana getirir

Akımın amper olarak ölçülen şiddeti, hattın belirli bir noktasından geçen elektron sayısıdır

Güç,duruma göre üretilen veya tüketilen bir çeşit enerji miktarıdır Watt olarak ifade edilen bu güç, şiddetle(amper olarak) gerilimin(volt olarak) çarpımından elde edilir Bir evde, saya 10 amperlik, gerilim de 110 voltsa aynı anda kullanılacak lambaların ve elektrikli aletlerin gücü 10 * 110 = 1100 watt'ı aşamaz

Dağıtım

Elektrik enerkisinin büyük üstünlüğü, bir kablo şebekesiyle yüksek gerilimde taşınablmek ve dağıtılma kolaylığıdır, çünkü gerilim ne kadar yüksek olursa elektirik en az kayıpla o kadar uzağa taşınabilir Bugünkü yüksek gerilim hatları 765 000 volta ulaşır Akım, abonelere dağıtılmadan önce, onu alçak gerilimli(110 ve 220 volt) akıma dönüştürecek transformatörlerden geçirilir

Saate, güne veya mevsime göre, enerkisi fazla olan şebeke, enerkisi az olanı besleyebilsin diye, çeşitli bölgelerin elektirik şebekeleri birbirine bağlnır Kışık dağlık bölgeler, ovalardaki termik elektrik santrallarından gelen elektrikle desteklenir, ilkbaharda ve yazın, karların erimesiyle, hidroelektirik santrallarıdna bol su birikir ve bu sefer dağ bölgesi ovaya doğru enerji gönderir Geceleri elektirik yüketimi çok azalır; o zaman yalnız ucuz elektirik üreten santraller çalıştırılır

Elektrik tüketimi her on yılda bir, iki katına çıkmaktadır Bunun için durmadan yeni santrallar yapmak gereklidir Ama hidrolektirik baraj yapımına elverişli akarsular giderek azalmaktadır Buna karşılık termik santrallar her yere yapılabilir, ama bunlarda fiyatları durmadan artan petrol ürünleri yerine, linyit gibi daha ucuz enerji kaynakları kullanmak gereklidir

Günümüzde doğal enerji kaynakları kıt olan ülkelerde nükleer elektirik santralları yapma eğilimi vadır Ama bunlar da ciddi tehlikeler doğurmaktadır (doğanın kirlenmesi), radyoaktivitenin insana bulaşması) Bu yüzden şimdi güneş enerkisinden yararlanmak için projeler yapılmaktadır


Kaynak: BilgeNesilcom | Meydan-Larousse Gençlik Ansiklopedisi 2 - s15-17

Elektrik elektriksel yükün varlığı ve akışından meydana gelen çeşitli olguları tanımlayan sözcüktür Mıknatıslık (manyetizma) ile birlikte doğadaki temel etkileşimlerden biri olan elektromıknatıslığı oluşturur Yıldırım, elektrik akımı ve alanı gibi yaygın olarak bilinen birçok olguyu bünyesinde barındırmanın yanı sıra, en önemli sanayisel uygulamaları arasında elektronik ve elektrik gücü sayılabilir

Elektriğin çoğu özellikleri 19 yüzyıl esnasında anlaşılmış olup, sanayi devriminin önemli etkenlerinden biridir Günümüzde ise, elektrik uygarlığın ayrılmaz parçası konumundadır


Ana madde: Elektriğin tarihçesi Antik Yunan'da kehribarın (Yunanca sürtünmesi ile diğer nesneleri çektiğini gözlemlemiş ve bu güce elektrik adını vermişlerdir
Yüzyıllar sonra, Benjamin Franklin elektrik üzerine deneyler gerçekleştirmiş ve yıldırım ile dural elektrik (statik elektrik) arasındaki bağı tanınmış uçurtma deneyi ile incelemiştir Bilimsel toplulukta elektriğin tekrar ilgi odağı olması ile, Luigi GalvaniAlessandro Volta (1745-1827), Michael Faraday (1791-1867), André-Marie Ampère (1775-1836), ve Georg Simon Ohm (1789-1854) çalışmaları ile önemli katkıda bulunmuşlardır

19 ve 20 yüzyılların sonunda ise, elektrik mühendisliği tarihinin en önemli isimlerinden bazıları belirmiştir: Nikola Tesla, Samuel Morse, Antonio Meucci, Thomas Edison, George Westinghouse, Werner von Siemens, Charles Steinmetz, ve Alexander Graham Bell

(1737-1798), Konu başlıkları

• 1 Temel kavramlar=
• 2 Elektriksel yük =
• 3 Elektrik alanı
• 4 Elektriksel gerilim (potansiyel)
• 5 Elektrik akımı
• 6 Doğada elektrik
  • 61 Yıldırım
  • 62 Özdek (madde) yapısı
  • 63 Hayvanlar
  • 64 İnsanlar
• 7 Elektrik üretimi
• 8 İlgili bağlantılar
• 9 Kaynakça

Temel kavramlar Elektriksel yük


Kütle gibi, elektriksel yük de soyut bir özellik olup, fizikçiler tarafından maddeninparçacıkları inceleyerek benzerliklerin varlığı saptanmıştır

Kütlenin tersine, biri diğerinin tersi davranışlar sergileyen iki tür elektriksel yükten söz edilir, ve uzlaşımsal (konvansiyonel) olarak, artı (veya pozitif) ve eksi (veya negatif) diye adlandırılırlar



farklı türden iki yük ise birbirini çeker aynı türden iki yük ise birbirini iter Eşit miktarda artı ve eksi yüke sahip parçacıklar ise, biri diğerini elediğinden, yüksüz veya nötr olarak adlandırılırlar Parçacıklar arasındaki bu gücün nicel değerlendirilmesi ise Coulomb yasası ile hesaplanmaktadır

davranışlarını tanımlamak için kullanılır Bir diğer deyişle, hiç kimse doğrudan bir elektriksel yük görmemiştir, ancak bazı Elektrik alanı



Michael Faraday


Elektrik alanı kavramı ilk kez Michael Faraday tarafından kullanılmıştır Kütlelere etki eden yerçekimi gücü gibi elektrik alanı gücü de elektrik yüklerine etki etmektedir Ancak aralarında birkaç farklılık söz konusudur Yerçekimi gücü ancak nesnelerin kütlelerine bağlıyken, elektik alanı gücü bu nesnelerin elektrik yüklerine bağlıdır Yerçekimi gücü iki kütleyi her zaman yaklaştırmaya uğraşırken, elektrik alanı gücü, söz konusu yüklerin türüne göre, nesneleri yaklaştırabilir veya tam tersine uzaklaştırabilir

Elektriksel gerilim (potansiyel)

Ana madde: Elektriksel gerilim İki konum arasındaki elektriksel gerilim farkı, artı yüklü bir noktasal yükü bu iki konum arasında ilerletmek için (elektriksel güce karşı) üretilen iş olarak tanımlanır Bu iki konumdan biri sıfır gerilim noktası olarak düşünüldüğü takdirde, çevresindeki her hangi bir konumun gerilimi, noktasal bir yükün oraya ulaşması için gereken iş olarak tanımlanabilir Tek yüklerin geriliminin hesaplanabilmeksi için, ikinci konumun sonsuzda yer aldığı varsayılır Elektriksel gerilimin ölçüm birimi volt'tur (1 volt = 1 joule/coulomb)
Bu kavram, sıcaklığa benzetilebilir Uzayın her hangi bir konumu için bir sıcaklık değeri söz konusudur, ve iki konum arasındaki fark ısının hangi yön ve miktarda değiştiğini gösterir Benzer biçimde, uzayın her konumu elektriksel gerilim değerine sahiptir, ve iki konum arasındaki gerilim farkı, bu kavramın arkasındaki gücün yön ve şiddetini gösterir

Elektrik akımı

Elektrik akımı, elektriksel yükün akışı olup, şiddeti ampere (amper) ile ölçülür Örnek olarak elektriksel iletme ele alınabilir Bu durumda, elektronlar (eksicikler), metal tel gibi bir iletken içerisinde hareket ederler Veya bir diğer örnek, elektrolizdir (kıvılkesim) Bu durumda artı yüklü atomlar sıvının içerisinde hareket ederler Her ne kadar parçacıkların hızı genelde yavaş olsa da, onları iten elektrik alanı (kıvıl alan) ışık hızına yakın hızda ilerler

Parçacıkların maddelerdeki akış ilkelerini kullanan aygıtlara elektronik aygıtlar denir
Düz akım , yüklerin tek yönlü hareketini tanımlarken, dalgalı akım (alternatif akım, AC) düzenli olarak akış yönünün tersine çevirildiği akımı tanımlar Ohm yasası elektrik akımı ile gerilimi bağlayan önemli bir bağıntıdır

Doğada elektrik

Her ne kadar elektriğin doğada gözle görünen hâlleri sayı olarak sınırlı olsa da, elektrik (veya kıvıllık) doğanın en temel olguları arasında yer alır Mıknatıslık ile birlikte evrenimizin yapı taşları arasında sayılırlar




Yıldırım, elektrik yükünün atmosferden yeryüzüne aktarılmasıdır Yıldırım
Yıldırım, sürtünme ile üretilen elektriğe örnek olarak sayılabilir Bu sürtünme, bulutlar arasında gerçekleşip, su buharı kümelerinin elektrik yükü edinmesine neden olur Olağan şartlar altında, hava yalıtkan olarak işlev görür, ve bu yük bulutlarda bulunmaya devam eder Ancak bulutlar birikip elektrik yükleri arttığında, havanın yapısını yerel olarak değiştirip plazmaya dönüştürürler Ve bu plazma aracılığı ile yüklerini yeryüzüne iletirler; sonuç yıldırımdır

Özdek (madde) yapısı




Özdeğin yapı taşları olan atomlar, kendi aralarında birleşip özdecikleri (molekülleri) oluşturmaları, elektrik sayesinde gerçekleşir Örneğin kristal ve tuzlarda atomları elektrik bir arada tutar

Ayrıca gezegenimizin de elektromıknatıssal alanı, çekirdeğinde yer alan elektrik akımlarından doğar




Büyük Okyanus'tan elektrik akımı üretebilen balık türü Hayvanlar

Birçok balık türü, kendilerini yönlendirmek, korumak ve hatta iletişimde bulunmak amacıyla kullandıkları elektrik akımı üretebilirler Göreceli olarak yüksek sayılan bu gerilimi, kasa benzer yapılar ile üretip, genelde avlarını sersemletmek için kullanırlarözellikle köpek balıkları gibi kıkırdaklı balıklar baş bölgelerinde bulunan elektrik akımına duyarlı bölgeler sayesinde avlarının yerini tespit edebilirler Bu duruma en iyi örnek çekiç başlı köpek balığıdır son derece geniş olan burun bölgesinde bulunan duyarlı noktacıklar sayesinde son derece keskin bir elektriksel algılamaya sahiptir

İnsanlar

Aslında, çoğu canlı türü elektrik üretir, ve bu elektrik kasları hareket ettirmek ve sinirelektrokardiyografi ve elektroansefalogram gibi kalp ve beynin işleyişini denetleyen yöntemler geliştirmişlerdir Canlıların elektrik üretimi elektrofizyoloji adlı bilim dalı tarafından incelenir

hücreleri arasında iletişimi sağlamak için kullanılır Bu özellğimizden faydalanarak, tıp dünyası


Elektrik üretimi

• Termik santraller
• Hidroelektrik santralleri
• Nükleer santraller
• Rüzgar santralleri
• Voltaik paneller
• Doğalgaz santralleri
• Jeotermik santraller

şansa bak geçen gün tesla ve faraday ın hayat hikayelerini okuyodum :D hemde nerde okuyodum bil bakalım :D:D

çok sağol bununla ilgili bir belgesel izledim ama bilgi bilgidir

teşekkürler