Menkul Kıymetlerin Muhasebe Kaydı

MENKUL KIYMETLER

Faiz ve kar payı sağlamak, fiyat değişmelerinden yararlanarak kar elde etmek amacıyla GEÇİCİ bir süre için alınan,
Hisse senedi
Tahvil
Hazine bonosu
Finansman bonosu
Kar zarar ortaklıgı
Finansman fonu gibi varlık unsurlarını ifada eder Burada geçicı yatırımdan kasıt her an paraya çevrilecek bir piyasanın olması ve işletme yonetımının her an satma niyetinin olmasıdır

Geçici yatırım amaçlı menkul kıymetler :

110 –Hisse senetleri
111-ÖKTS ve B
112-KKTS ve B hesaplarında izlenir

Hisse senetleri: sahibinin çıkaran kurum üzerindeki oraklık hakkını ve sermaye payını kanıtlayan kıymetli bir evraktır
Tahvil : AŞ lerin ve kamu kuruluşlarının borç para sağlamak için çıkardıkları borç senetleridir

Yatırım ve iştirak amaçlı yani diğer şirketlerin yönetimine katılmak, iş ilişkileri kurmak veya devamlı gelır elde etmek için satın alınıyorsa;

240-Bağlı menkul kıymetler
242-İştrakler
245-Bağlı ortaklıklar , hasaplarında izlenır

Arkadaşlar kayıt noktasında bazı kuralları bilmemiz gerekmektedir Menkul kıymetler alış bedeli ile aktife kaydedilirken,alış bedeli ile elden çıkartılır Hisse senetlerinin değerinde bir düşüş varsa karşılık ayrılıp gider yazılır

Menkul kıymet satışından doğan olumlu farklar 645-menkul kıymet satış karları hesabının alacağına gönderilirken olumsuz farklar 655-menkul kıymet satış zararları hesabının borcuna gönderilir

Sınav yaklaşımlı kayıtlar :

hisse senedi alalım (aktife kayıt)
-----------------/------------------------
110-hisse senetleri
102- bankalar
-----------------------------------------------

hisse senedi satalım ( aktiften çıkış) olumlu
----------------/---------------------------
102-bankalar
653-komisyon giderleri
110-hisse senetleri
645-menkul kıymet satış karları
-----------------------------------------------
olumsuz

------------------/----------------------------
102-bankalar
653-komisyon giderleri
655-menkul kıymet satış zararı
110-hisse senetleri

3-Muhtelif gider ve zararlara karşılık ayrılıp gider yazılırken,muhtelif gelir ve karlar olmayacağından ancak satıldığında varsa kar yazılabilr,diğer bir ifade ile GKGMİ ne göre piyasa değeri alış değerinin altına inen hisse senetleri piyasa değeri ile değerlenir ve bu azalış için karşılık ayrılır

Örnek:

Dönem sonu aktife kayıtlı değerler;
A-Hisse senedi 500
B-Hisse senedi 300 olsun,

Dönem sonu borsa değerleri ise,
A-Hisse senedi 600
B-Hisse senedi 200 olsun,

Sadece B Hisse senedi için kayıt yapabiliriz
-----------------------/------------------------
654-Karşılık giderleri 100
119-Menkul kıymet değer düşüklüğü 100
--------------------------------------------------------------

İhtiyatlılık kavramı gereği A hisse senedinde bir değer artışı görülmektedir,bu durumda bir kayıt yapılmaz çünkü yukarıda da bahsettiğim gibi muhtelif gelir veya kar diye bir ifade söz konusu olmaz mantıksızdır sadece muhtelif gider veya zararlar olur,buna da karşılık ayırıp gider yazılmalıdır B hisse senedinde 100 ytl lik bir değer azalışı vardırBu nedenle bu azalış için karşılık ayırıp gider yazmalıyız

Karşılık ayırıp gider yazmak nedir:Bilançodaki değerleri gerçeğe uygun değeri ile gösterebilmek için yapılan kayıttırbir gideri gider yazmanın yolu onu BorçlandırmaktırBurada yazılan gider dönem sonunda 690-Dönem k/z hesabının borcuna gönderilirken,aktifi düzenleyen pasif karakterli bir hesap olan 119-menkul kıymetimin değeri

düştü karşılık ayırdım!(-) hesabı değerin altında bir indirim olarak işlem görecektir

Yatırım amaclı menkul kıymetler(mali duran varlıklar) Bir şirketin sermayesinin ilgili oran kadarlık kısmına isabet eden hisse senetleri en az 1 yıl satmamak amacıyla alındığında aşağıya yazdığım hesaplarda izlenirBu ifadeyi biraz daha açacak olursak sevgili arkadaşlar;
Bir işletme düşünün dönen varlıklarıyla kısa vadeli yabancı kaynaklarını çok rahat ödeyebiliyor yani likiditesi çok yüksek net çalışma sermayesi atıl ve güçlü bir otofinansman yapısına sahipBöyle bir işletme ne yapacaktır,doğal olarak yatırıma yönelecektir,bu durumda başka işletmelerden hisse satın alacaktırİşte almış olduğu bu hisseler o işletmenin sermayesinin %0 ila 10 arasında ise kendi kayıtlarında 240 bağlı menkul kıymetler hesabının borcuna,%10 ila 50 arasında ise242 iştirakler hesabının borcuna,%50 den fazla ise artık kendine bağlamış demektir,buda 245 bağlı ortaklıklar hesabının borcuna kaydedilecektir diğer bir ifade ile aktifleştirilecektir

240-Bağlı menkul kıymetler % 0-10
242-iştirakler % 10-50
245-Bağlı ortaklıklar % 50 den fazlası

aktife kayıt şekilleri;
240-bağlı menkul kıymetler
------------------/---------------------
240-bağlı menkul kıymetler
102-bankalar
-----------------/-------------------------
arkadaşlar bu kayıtta işletme başka bir işletmenin sermayesinin %0-10 arasıda bir hissesini satın almış durumdadır
---------------------/---------------------------------------
240-bağlı menkul kıymetler
110-hisse senetleri
------------------------------------------------------------
bu kayıtta ise işletme geçici amaçlı aldığı hisse senetlerini yatırım amacına dönüştürmüştür
-------------------------/-------------------------------
240-bağlı menkul kıymetler
242-iştirakler
-------------------------------------------------------------
burada işletme diğer işletmenin sermayesinin %10-50 arasında bir hissesine sahipken,bu oran %10 un altına inmiştir
----------------------------/------------------------------------
654-karşılık giderleri
241-bağlı menkul değdüşkar(-)
----------------------------------------------------------------
dönem sonu itibariyle değeri düşen varlığa karşılık ayrılıp gider yazılmıştır

242-iştirakler
---------------------------/--------------------------------------
242-iştirakler
102-bankalar
---------------------------------------------------------------------

başka bir işletmenin sermayesine isabet eden %10-50 oranında hissesi satın alınmıştır
----------------------------/----------------------------
242-iştirakler
240-bağlı menkul kıymetler
----------------------------------------------------------
%0-10 arasıdaki hissenin %10-50 oranına yükselmesi kaydı

------------------------/---------------------------------
242-iştirakler
245-bağlı ortaklıklar
-----------------------------------------------------------
%50 nin üzerindeki hissenin%10-50 oranına düşmesi kaydı

Arkadaşlar birde taahhüt edelim,nasılki kendi işletmemize sermaye taahhüdünde bulunuyorsak,başka bir işletmeye katılımda da sermaye taahüdünde bulunabiliriz Kendi işletmemiz için hatırlayınız ;

--------------------------/----------------------------------
501-ödenmemiş sermaye
500-sermaye
-----------------------------------------------------------------
ve
-----------------------------/----------------------------------
ilgili hesap
501-ödenmemiş sermaye
----------------------------------------------------------------

başka işletmeye sermaye taahhüdü ise,
---------------------------/-------------------------------------
242-iştirakler
243-iştiraklere sertaahhes
------------------------------------------------------------------
taahhüdün yerine getirilmesinde ise,
-----------------------------/--------------------------------------
243-iştiraklere sertaahhes
ilgili hs
--------------------------------------------------------------------
İştiraklerin değeri düşerse,
------------------------------/--------------------------------------
654-karşılık giderleri
244-iştserpaydeğdüşkarş(-)
----------------------------- -------------------------------------------

245-bağlı menkul kıymetler
--------------------------------/----------------------------------------
245-bağlı menkul kıymetler
ilgili hs
---------------------------------------------------------------------
Ve

-------------------------------/-------------------------------------
245-bağlı menkul kı
242-iştirakler
------------------------------------------------------------------------

sermaye taahhüdünde bulunulması,
-------------------------------/-------------------------------------------
245-Bağlı menkkıy
246-bağortsertaahhs
---------------------------------------------------------------------------
taahhüdün yerine getirilmesi,
---------------------------------/----------------------------------------
246-bağortsertaahhes
102-bankalar
----------------------------------------------------------------------------
değeri düşerse;
--------------------------------/------------------------------------------
654 –karşılık gid
247-bağortsermpaydeğdüşkar(-)
---------------------------------------------------------------------------