Genişletme/Eklemleme

GENİŞLETME / EKLEMLEME


Eklemleme muhtemelen bilgiyi uzun süreli belleğe yerleştirmek üzere kodlamaya yardımcı en etkili stratejidir Ayrıca, rastlantıylada olsa derslerde büyük ölçüde kullanıldığı söylenebilirGenişletme/Ekleme, bilginin anlamlılığını artırmak üzere, bilgi bütünün parçaları arasındaki bağlantı, çağrışım sayısını artırma sürecidir Eklemleme, yeni alınan bilgi ile uzun süreli bellekte halihazırda var olan bilgi arasında ilişki kurulduğunda, bağlantı sağlandığında meydana gelir Diğer bir deyişle genişletme/eklemleme yeni bilginin uzun süreli bellekte halihazırda var olan eski bilgi ile ilişkilendirilmesi yoluyla yeni bilgiye anlam verme ve anlamı genişletmedir Yeni bilgiyi anlamlandırmak için, yeni bilgiyle ilgili daha önce kazanmış olduğumuz, uzun süreli bellekteki şema kullanılır Var olan şemadan gerekli bilgi çekilerek yeni bilgiyle bağlantıları kurulup yeni bilgiye anlam yüklendiği gibi, eski bilginin anlamı da genişletilebilir Eklemleme genellikle otomatik olarak, farkında olmaksızın yapılır(Gestalt kuramının incelendiği bölümde de açıklandığı gibi, beyin gelen uyarıcılara, kendisinde var olan bilgiyi kullanarak yeni anlamlar yükleme fonksiyonuna sahiptir)Örneğin; daha önce de belirtildiği gibi, “Ida antika masa örtüsünü ödünç aldı” cümlesine, daha önce bizde var olan “antika” ve “ödünç alma” şemaları daha farklı anlamlar yüklememizi sağlamaktadır Bu anlamlar, “antika örtüyü ödünç aldığına göre çok önemli konuklar var”, “örtü çok değerli olduğundan çok dikkatli kullanmalı”gibi olabilirYukarıda açıklandığı gibi, eklemleme yoluyla yeni gelen bilgiye anlam yüklediğimiz gibi, bizde var olan bilginin anlamını, şemanın yapısını da genişletmemize yardım ederÖrneğin;ilkokul ikinci sınıf öğrencisi birler basamağı büyük olan sayıdan, küçük olan sayıyı çıkarmayı daha önce öğrenmiştir Ancak, birler basamağı küçük olan sayıdan büyük olan sayıyı çıkarmayı öğrendiğinde “çıkarma işlemine” ait olan şeması genişleyecektir



Sonuç olarak, eklemlenerek öğrenilen materyal ya da bilgiyi daha sonra hatırlama(geriye getirme) daha kolay olmaktadır Çünkü eklemleme bir tür tekrar etmedir; bilginin uzun süreli bellekte sürekli saklanması için işleyen bellekte (kısa süreli bellek) yeteri kadar aktif halde tutulmasını, işlenmesini sağlamaktadır Ayrıca, eklemleme varolan bilgiye yeni bağlantılar oluşturur Bilginin bir parçası ile diğer parçaları arasında ne kadar çok sayıda ilişki kurulursa, orijinal bilgiye ulaşma yolarlıda o derecede artar Bilgiyi hatırlamak için kullanılabilecek yolların çok olması; bilgiyi hatırlamada kullanılabilecek ipucu sayısının da çok olması demektir Böylece çok çeşitli ipuçlarından birini kullanarak bilgiyi bulmak ve geriye getirmek mümkün olabilir Yapılan açıklamalar açık, net ve uygun bir şekilde yapılan genişletmelerin hatırlatmayı büyük ölçüde kolaylaştırdığını göstermektedir(Schunk, 1991; Littlefield, Bransford ve Persampieri, 1984)
Ayrıca, başarılı öğrencilerin genişletme/eklemleme stratejilerini daha çok kullandıkları, mekanik bir şekilde tekrar etmesi(ezberleme) daha az kullandıkları gözlemlenmiştir Daha yetenekli öğrencilerin sürekli olarak ilişkileri arayıp sorguladıkları ortaya konmuştur(Yangın ve Yıldızlar, 1996; EGagne, 1985)



Öğrenme-öğretme sürecinde uygulanılabilecek genişletme/eklemleme etkinlikleri
1-Önkoşul öğrenmelerin hatırlanması: Yukarıdaki örneği devam ettirecek olursak; ilkokul ikinci sınıftaki öğrenci, deste bozarak birler basamağı küçük olan bir sayıdan birler basamağı büyük olan bir sayıyı çıkarmayı öğrenecektirBu amaçla öğretmen öncelikle öğrencilerin daha önce öğrendikleri birler basamağı büyük olan sayıdan birler basamağı küçük olan sayıyı çıkarmayı hatırlamalarını sağlarAşağıdaki alıştırmaları yapmalarına rehberlik eder

Bu problemin çözümlenmesi için neye ihtiyaç vardır? Bu problem diğerlerinden neden farklıdır? Yukarıdakiler deste bozmayı ve yeniden gruplamayı gerektirmiyordu Ancak, aşağıdaki problemde çıkarılacak sayının birler basamağı, çıkarılan tek basamaklı sayıdan küçük olduğu için deste bozmayı, yeniden gruplamayı gerektirmektedir Öğrencilerin her iki tür işlemin de temel çıkarma sürecinin türleri olduğunu gördükleri ve birbirleriyle benzerlik ve farklılıklarını belirlediklerinde, bilginin anlamlandırılması ve uzun süreli bellekten geriye getirilmesi daha kolay ve etkili olmaktadır

Kısaca, derste yeni öğrenilecek bilgi ile ilgili daha önce öğrenilmiş olması gereken önkoşul bilgilerin hatırlanması sağlanmalı, öğrencinin yeni bilgi ile önceki bilgileri arasındaki ilişkileri açıkça kurmasına yardım edilmelidirBöylece öğrencinin, bilgiyi daha iyi anlamlandırmasına ve sonra daha kolay hatırlanmasına rehberlik edilmektedir
2-Sınıftaki mesajların açıklığı, uyumu, örgütleme biçimi, sınıftaki oturuş biçimi eklemlemenin niteliğini arttırır yada sınırlandırır:Yukarıda da açıklandığı gibi, bazen yeni bilgi ile ilgili detaylardaki boşlukları kendimiz doldurmaya çalışırız Böylece eklemleme doğal olarak meydana gelir Örneğin; gürültülü bir partide, karşımızdakinin söylediği bazı sözcüklere tam olarak anlamadığımızda, o sözcükleri biz tamamlayarak algılarız Sınıfta da açıklamaları dinlerken ya da herhangi bir şeyi okurken bozuk yada eksik olan bazı mesajları beklentimize göre tamamlarız, anlamlandırmaya çalışırız Ancak, verilen mesajlar ne derece açık, birbiriyle uyumlu ve iyi örgütlenmiş ise eklemlemenin niteliği o derece yükselir; sonuçta da öğrenme düzeyi artar Ayrıca sınıftaki oturuş biçimi, öğretmen – öğrenci ve öğrenci- öğrenci etkileşiminin kolaylıkla sağlanması da eklemlemeye yardımcı bir faktördür(Cruickshank,1985)

3-Eklemlenen ağlar ve şemalar: Uzun süreli belleği, birbiriyle ilişkili önermeler seti olarak görmüştük Eklemleme süreci de yeni öğrenmelerin hem birbiriyle hem de eski önermelerle bağlanması, ilişkilenmesi idi Bu durumda, ders sırasında öğrencinin sahip olduğu önerme ağlarına ve şemalarına açıkça yapılacak eklemler öğrencilerin ilişkileri görmesini kolaylıkla sağlanacak, bilginin anlamlandırılmasını kolaylaştıracaktır Örneğin; çıkarma işlemi örneğinde öğrenci kendisinde var olan “deste bozmaya gerek olmayan” çıkarma işlemine ait şemaya ekleme yapmış bu şemayı, “deste bozarak yapılması gereken çıkarma işlemini” de içine alacak şekilde genişletmiştir Eklemlenen önerme ağları ve şemalar, eklenen bağlantılar, ilişkiler yoluyla bilgiyi anlamlandırmayı artırıcı temeller sağlarlar

Sonuç olarak, öğrenciye ders sırasında verilecek şematik ağlar yoluyla onların eklemleme yapması; dolayısıyla da bilgiyi anlamlandırması kolaylaşmaktadır
4-Benzetimler(Analogies): Yeni bilgilerin, daha önce kazanılmış eski bilgilerle yapay benzerlikler kurularak anlamlandırılmasını sağlamak üzere kullanılmaktadır Benzetimler, özellikle doğal bağlar, ilişkiler kurmanın mümkün olmadığı durulmada eklemenin etkili olarak yapılmasına katkıda bulunur(Mayer, 1987) Örneğin; dolaşım sistemi açıklanırken bir şehrin su şebekelerine benzetilebilir Damarların su boruları, kalbinde pompa gibi iş gördüğü söylenebilir Bu durumda yeni bilgi olan dolaşım sistemi, daha önce bilinen su boruları ve pompayla ilişkilendirilerek eklemleme yapılması sağlanmaktadır