İbn Haldun

İBN HALDUN
(İS 1332 - 1395)

Abdurrahman İbn Muhammed uzak bir atasından sonra genellikle İbn Haldun olarak bilinir Aslen Yemen Araplarında olan ebeveynleri İspanya'ya yerleşmişler, fakat İşbiliye'nin (Seville) düşmesinden sonra Tunus'a göç etmişlerdir İS 1332'de Tunus'ta doğdu ilk öğrenimini gördüğü ve gençlik yıllarında Mısır hükümdarı Sultan Barkuk'un hizmetine girdi İleri düzeyde bilgi ve daha iyi bir akademik ortam için olan açlığı onu kısa sürede bu hizmetten ayırdı ve Fez'e göç etti Bunu kariyerini etkileyen çağdaş politik çekişmelerle dolu uzun bir kargaşa dönemi takip etti Bu karışıklık dönemi, aynı zamanda, ona tarihçiler, sosyologlar ve filozoflar arasında ölümsüz bir yer sağlayan dünya tarihinin ilk cildi olan, Mukaddime'yi yazma şansını da sağlayan Cezayir'de Kalat ibn Salama isimli küçük bir köyde üç yıllık bir mülteciliği de içermekteydi Mısır'ın son 24 yılını geçirdiği son ikametgahı olmasıyla birlikte, kariyerinin belirsizliği halen devam etmekteydi Burada Malakite Baş Hakimi olarak atanması ve El-Ezhar Medresesi'nde ders vermesi ile göze çarpan ün ve saygınlıkla dolu bir yaşam yaşadı, fakat kıskançlık onun yüksek adli görevinden beş defa kadar ayrılmasına sebep oldu

İbn Haldun'un baş katkısı tarih ve sosyolojinin felsefesinde yatmaktadır Tarihi olayların bir analizini hedefleyen bir ilk cilt ile başlayan bir dünya tarihi yazmaya çalışmıştır Bu cilt, yaygın olarak Mukaddime ya da 'Prolegomena' olarak bilinen, İbn Haldun'un eşsiz yaklaşımını ve orijinal katkısını esas almıştır ve edebiyatta tarihin felsefesi ve sosyoloji üzerine bir başyapıt olmuştur Bu muazzam eserin başlıca konusu insan medeniyetinin ilerlemesine ve tarihin akışına katkıda bulunmuş olan psikolojik, ekonomik, çevresel ve sosyal olguları tanımlamaktır Bu bağlamda, grup ilişkilerinin hareketlerini incelemiş ve el-Asabiyye'de, grup-duygularının yeni bir medeniyetin ve siyasi iktidarın yükselişine neden olduğunu ve daha sonra bunun daha genel bir medeniyete nüfuz etmesinin kendi bozulmamış şeklinde hala yeni bir 'Asabiyyet'in gelişini nasıl davet ettiğini göstermiştir İnsan medeniyetindeki iniş ve çıkışın neredeyse ritmik tekerrürünü tanımlamış ve buna katkıda bulunan faktörleri incelemiştir Tarihe katkısı, bir çok eski yazarın tarihi büyük ölçüde siyasi bir bağlamda yorumlamalarının aksine, onun görünürdeki olaylara hükmeden çevresel, sosyolojik, psikolojik ve ekonomik faktörleri vurgulaması gerçeğiyle göze çarpmaktadır Bu da tarih bilimini kökten değiştirmiştir ve aynı zamanda Ümraniyet'in (sosyoloji) kuruluşunu hazırlamıştır

Yazarın yaşamı boyunca bile önemli bağımsız bir kitap olan Mukaddime'den başka, onun dünya tarihi, Kitab el-İber'in diğer ciltleri Arapların tarihi, çağdaş Müslüman hükümdarlar, çağdaş Avrupalı hükümdarlar, Arapların, Yahudilerin, Yunanların, Romalıların, İranlıların, vbnin eski tarihi, İslam tarihi, Mısır tarihi ve Kuzey Afrika tarihi, özellikle Berberiler ve bitişik alanlarda yaşayan kabilelerin tarihi ile ilgilidir Son cilt büyük ölçüde onun kendi hayatının olayları ile ilgilidir ve El-Tasrif olarak bilinir Bu da bilimsel bir tarzda yazılmış olup, otobiyografi yazma sanatında yeni bir analitik gelenek başlatmıştır Onun tarafından matematik üzerine yazılmış bir kitap günümüze ulaşmamıştır

İbn Haldun'un tarihin konusu, tarihin felsefesi, sosyoloji, siyaset bilimi ve eğitim üzerindeki etkisi yaşamında sonra da üstün kalmıştır Kitapları hem batıda hem de doğuda birçok dile tercüme edilmiştir ve bu bilimlerin ileriki gelişimine ilham vermiştir Örneğin, Prof, Gum Ploughs ve Kolosio, Mukaddime'yi bilimsel düşünce olarak, yüzyıl sonra yazılmış olan Maciavelli'nin Prens'inden kültürel, sosyolojik, ekonomik ve psikolojik faktörlerin teşhisinde ilk temel olarak daha üstün bulmaktadırlar

İbn-i Haldun

Tunus, Kuzey Afrika
14 yy Tunus'ta bir posta pulunda İbn Haldun Adı İbn Haldun Doğumu 27 Mayıs, 1332 Ölümü 19 Mart, 1406 Okul/gelenek İslam Düşünürü Etkiledikleri İslam, Yunan Düşünürleri Önemli katkıları ekonomi, sosyoloji, nufus bilimi, tarih, felsefe, siyaset bilimi, sosyal bilimler İbn Haldun, (Arapça: ولي الدين عبد الرحمن ابن محمد بن محمد بن أبي بكر محمد بن الحسن‎ ; Walī ad-Dīn ʿAbd ar-Raḥmān ibn Muḥammad ibn Muḥammad ibn Abī Bakr Muḥammad ibn al-Ḥasan) 1332-1406 (Hicrî 732 / 808) yılları arasında yaşamış bir İslam bilginidir Tam adı Abdurrahman b Muhammed b Ebu Bekr Muhammed b Hasan’dır
İbn Haldun, 1 Ramazan ayında 1332 yılında Tunus’ta, nesli sahabilerdenArap bir ailede doğdu Aslı Yemen kabilelerinden Hadramut’a kadar uzanır Dedelerinden, ilk olarak Halid b Osman, Endülüs’teki Karmuna’ya hicret etti Endülüs halkının âdeti olarak Halid olan ismine u ve n harfleri eklenerek ismi Haldun’a dönüştü Vâil b Hacer’e uzanan,


Yaşam öyküsü

İbn Haldun'nun yaşamı çok iyi şekilde belgelenmiş ve özgeçmişini التعريف بابن خلدون ورحلته غربا وشرقا‎; at-taʿrīf bi-ʾbni Ḫaldūn wa-riḥlatu-hu ġarban wa-šarqan isminde anlatan bu kitab 1951 yılında Kahire'de Muħammad ibn-Tāwīt at-Tanjī tarafından yayınlanmıştır İbn Haldun banū chaldūnSevilla, Endülüsİspanyolca: Andalucía; Arapça: الأندلس‎ Al-Andalus)'de yaşamışlardır Zaten Haldun aile ismi kökeni öncülleri Halid'ten gelir[1] Özgeçmişinde İbn Haldun, kökeninin İslam Peygamberi Muhammed bin Abdullah zamanında arap-yemen kabilelerinden Hadramut’a kadar uzandığından ve ailesinin İslami fetih başlarında İspanya'ya geldiğinden bahseder isminde asil bir aileden, birkaç kuşak Carmona ve (
Kendi deyimiyle;
“ "ve bizim ecdadımız, Hadramut'dan Yemen Araplarından Vail bin Hacer (Wa'il ibn Hajar), ünlü iyi tanınmış ve saygın Araplar" (sayfa 2429, Al-Waraq yayını) ”
Eğitim ve Öğrenim

Ailesi o zamanlar kuzey Afrika'da en iyi öğretmenlerden bir eğitim almasını sağlamıştır Kaliteli bir Arap eğitimi olan, Kur'an, Arap dilbilimi, Hadis ve İslam hukuk (Fıkıh) (Arapça: فقه) alır Ayrıca tasavvuf, matematikçi ve filosof al-Ābilī'den Matematik, Mantık (Greek: λογική) ve Felsefe eğitimini alır, İbn Rüşt (Arapça: أبو الوليد محمد بن أحمد بن محمد بن رشد‎, Abū l-Walīd Muḥammad bin Aḥmad ibn Muḥammad bin Rušd), İbn SinaArapça: ابو علی الحسین ابن عبدالله ابن سینا‎, Abū ʿAlī al-Ḥusayn ibn ʿAbd Allāh ibn Sīnā), Fahreddin Razi (Arapça: أبو عبدالله محمد بن عمر بن الحسین فخرالدین الرازي, Abu Abdullah Muhammad ibn Umar ibn al-Husayn al-Taymi al-Bakri al-Tabaristani Fakhr al-Din al-Razi) ve Şerafeddin al-Tusi (Arapça: شرف الدين الطوسي, Sharaf al-Dīn al-Tūsī)'nin eserlerini öğrenir İbn Haldun 17 yaşında iken üç kıtada tabiki Tunus şehirinide etkisi altına alan Büyük Veba Salgınında ailesini kaybeder (

Tunus, Fas ve Granada'da ilk yılları [değiştir]

Eğitimi bitince Tunus şehirinde Hafsid hanedanı Sultan Abu İshak İbrahim II al-Mustansır'ın yazmanı olarak çalışır Daha sonra Tunus'dan Fas'a taşınır, 20 yaşına gelince onun siyasal meslek hayatı başlar, Sultan Abu İshak emriyle İbn Tafrāgīn'nin yanında idari işler görevi verilir

Yaklaşımları

Özellikle köy-kent farklılaşması hakkında toplumsal çözümlemeler getirmiştir Ünlü eseri Mukaddime'nin 2 bölümünde, göçebe-köy toplumsal yaşamı ile yerleşik-kent toplumsal yaşamı arasında önemli saptamalar yapmıştır Ona göre, göçebe-köy toplumsal yaşamı, yerleşik-kent toplumsal yaşamından önce başlamıştır Köy halkı, kent halkından daha sağlam, mert, özgüveni daha fazla, özgür, köklü ve az bozulmuştur Köy aile yaşamı, kent aile yaşamından daha dengeli, daha sağlam ve daha huzurludur Toplumsal bilinç ve duyarlılık, karşılıklı yardımlaşma ve dayanışma köy toplumsal yaşamında daha fazladır Ayrıca yaşlılara ve kadınlara verilen saygı ve değer de çok daha fazladır


Eserleri


Yazarın kendi el yazması başsayfası: Lubab al-muhassal

• Lubab al-muhassal fi usul ad-din (لباب المحصل في أصول الدين‎; lubābu ʾl-muḥaṣṣal fī uṣūli ʾd-dīn)
• Schifa' as-sa'il (شفاء السائل‎; šifāʾu ʾs-sāʾil)
• ʕallaqa li-l-Sultān
• Kitāb al-ʿibar (كتاب العبر وديوان المبتدأ والخبر في أيام العرب والعجم والبربر ومن عاصرهم من ذوي السلطان الأكبر‎; kitābu ʾl-ʿibar wa-dīwānu ʾl-mubtadaʾ wa-ʾl-ḫabar fī ayyāmi ʾl-ʿarab wa-ʾl-ʿaǧam wa-ʾl-barbar wa-man ʿāṣara-hum min ḏawī ʾs-sulṭāni ʾl-akbar)
• التعريف بابن خلدون ورحلته غربا وشرقا‎; at-taʿrīf bi-ʾbni Ḫaldūn wa-riḥlatu-hu ġarban wa-šarqan

Kendi yaşam öyküsünü anlatan bu kitab 1951 yılında Kahire'de Muħammad ibn-Tāwīt at-Tanjī tarafından yayınlanmıştır

al-Muqaddima

Mukaddime (المقدّمة; al-muqaddima) Franz Rosenthal'ın çeviriyazısı Muqaddımah (Almanca)