Vecihi Hürkuş

6 Ocak 1896 tarihinde İstanbul’da doğdu I Dünya Savaşı’na katıldı Yaralanınca İstanbul’a dönerek Yeşilköy’deki Tayyare Mektebi’ne girerek tayyareci oldu Birinci Dünya savaşı sırasında pilot brövesi alarak 7 Tayyare Bölüğü’nde Ruslara karşı harekata katılan Vecihi Bey başarılı keşif ve bombardıman uçuşları yapmış ve bu arada girdiği bir hava muharebesinde bir Rus uçağını indirmiştir Vecihi Hürkuş, uçak düşüren ilk Türk tayyarecidir[1]Daha sonra Ruslara esir düşen Vecihi Bey Hazar Denizinde bulunan Nargin Adasından yüzerek İran üzerinden kaçmayı başarmış ve yurda dönerek 1918 yılı yaz başında Yeşilköy’de konuşlanmış bulunan 9 Harp Tayyare Bölüğü’nde görev almıştır
Bu bölükte görevli iken bir av uçağı tasarımı yapan Vecihi Bey’in bu projesi Mondros ateşkes anlaşmasının imzalanması ile yarım kalmıştır Kurtuluş Savaşı’na katılan Vecihi Bey, özellikle İnönü ve Sakarya savaşı sırasında çok başarılı keşif ve destek uçuşları yaptığı gibi bir Yunan uçağını da indirmiştir Kurtuluş Savaşı’nın ilk ve son uçuşunu yapan pilottur İzmir (Gaziemir - Seydiköy) hava meydanına ilk giren ve işgal eden kişi olur

Vecihi Bey’e kırmızı şeritli İstiklal Madalyası verilmiştir Ayrıca TBMM tarafından üç kez Takdirname verilmiştir Üç takdirname verilen tek kişidir
Savaştan sonra İzmir’de yeni tayyarecileri eğitmeye başlar Edirne’ye yanlışlıkla inen bir yolcu uçağını almakla görevlendirilir Hizmeti karşılığı uçağa “Vecihi” adı verilince, uçak inşa etmek düşünceleri canlanır İzmir Seydiköy Hava Mektebinde uçak yapımı projesine devam eder 1924′te ganimet olarak Yunanlılardan ele geçen motorlardan yararlanarak ilk Türk uçağını imal eder 28 Ocak 1925′de “VECİHİ K-VI”adını verdiği uçağını uçurur Ancak ödül yerine onu ceza beklemektedir Vecihi Hürkuş’un ödül beklerken ceza almasının nedeni, havacılıktan anlayan kimsenin bulunmamasıydı İzin verecek merci olmadığı için, izinsiz havalanmış, bu yüzden de cezalandırılmıştır

Daha sonra askeri havacılıktan ayrılarak uçak tasarımı ve yapımı çalışmalarına devam etmiştir Havacılığa gönül veren Tayyareci Vecihi Hürkuş da sadece Türk havacılık tarihinin değil, belki de tüm Türkiye tarihinin en ilginç simalarından birisiydi

1930′da Kadıköy’de bir keresteci dükkânını kiralayarak, 3 ay içinde ilk Türk sivil uçağını, aslında ikinci uçağı VECİHİ K-XIV’ü inşa etti İlk uçuşunu 16 Eylül 1930′da Kadıköy Fikirtepe’de büyük bir kalabalık ve basın topluluğu karşısında yapmıştır Bu uçuştan sonra VECİHİ K-XIV ile önce Yeşilköy’e, sonra Ankara’ya uçmuştur Uçabilirlik Sertifikası için İktisat Bakanlığına başvurmuş, 14 Ekim 1930′da “Tayyarenin teknik vasıflarını tespit edecek kimse bulunmadığından gereken vesika verilmemiştir” cevabını almış Hürkuş, bunun üzerine bakanlık nezdinde yapılan girişimler sonucu uçağa istenen belgenin alınması amacıyla uçağı sökerek demiryollarından kiraladığı vagonla Çekoslovakya’ya gönderilmesi için müsaade almıştır Hürkuş, 6 Aralık 1930’da Prag’a geldiğinde henüz tayyare gelmemişti Tayyareye ait statik raporu gibi resmi evrak önce Çek diline çevrilmiş, uçak gelince tekrar monte edilerek uçağın malzemeleri ve her türlü teknik kontrolü yapıldıktan sonra uçuşu istenmiş Her türlü uçuş şekilleri ile uçuşun kontrolü tamamlanmıştır

Hürkuş 23 Nisan 1931’de Çekoslovakyalı yetkililer tarafından civardaki bir gazinoda düzenlenen bir törenle, başköşesinde “Yaşasın Türk Tayyareciliği” yazılı bir pankartla onurlandırılarak uçuş müsaadesini almıştır 25 Nisan 1931’de Çekoslovakya’dan uçarak Türkiye’ye gelmek için yola çıkıp 5 Mayıs 1931’de Türkiye’ye gelmiştir

Vecihi Hürkuş, 1931 yılında, THK (Türk Tayyare Cemiyeti) yararına Türkiye turu yaptı Birinci Tur (02091931): Ankara, Kızılcahamam, Gerede, Bolu, Ereğli, Zonguldak, Cide, Sinop, Samsun, Trabzon, Of, Rize, Gümüşhane, Bayburt, Suşehri, Zara, Hafik, Sivas, Şarkışla, Akdağmadeni, Sorgun, Yozgat, Sungurlu, Kalecik, Ankara
İkinci Tur (09111931) : Ankara, Gölbaşı, Bağla, Şereflikoçhisar, Aksaray, Konya, Beyşehir, Seydişehir, Alanya, Manavgat, Antalya, Fethiye, Köyceğiz, Muğla, Göktepe, Kale, Tavas, Karacasu, Babadağ, Denizli, Çal, Çivril, Karahallı, Ulubey, Uşak, Kütahya, Eskişehir, Çukurhisar, İnönü, Bozüyük, Karaköy, Söğüt, Geyve, Adapazarı, İzmit, İstanbul
1930′lu yıllarda ilk Türk Sivil Havacılık Okulu’nu (Vecihi Sivil Tayyare Mektebi 1932) açmıştır Okulda ilk Türk kadın pilotumuz Bedriye Gökmen ile birlikte 12 pilot yetiştirmiştir İstanbul Kadıköy’de (Kalamış)İlk sivil uçağımız VECİHİ K-XIV, ilk eğitim ve spor uçağımız VECİHİ K-XV, 160 Beygirlik Mersedes uçak motorlu deniz kızağı VECİHİ SK-X üretilmiştir Nuri Demirağ Bey, bir tayyare yapımı için 5000 TL vermiş, böylece 1933’de Vecihi Hürkuş tarafından NURİ BEY adı verilen VECİHİ K-XVI kabin uçağı yapılmıştır Vecihi Bey zor koşullarda eğitim yaparken bazı kurumların, örneğin TEKEL idaresi’nin ve İŞ BANKASI’nın reklamlarını yapmış, bazı vatansever yetkili kuruluşların da yardımları olmuştur

1954 yılında İlk sivil havayolu şirketimiz Hürkuş Havayollarını kurmuştur
Türk Havacılık tarihinin en üretken ve girişimci kişilerinden olan Vecihi Hürkuş Ankara’da 16 Temmuz 1969 tarihinde Gülhane Askerî Tıp Akademisi Hastanesi’nde vefat etmiştir

TÜRK HAVACILIK TARİHİNDE VECİHİ HÜRKUŞ’UN İLKLERİ

1 Çift motorlu tayyareyle “Caudron G–4” uçan ilk Türk pilot oldu (Doğu Cephesi, 17071917)
2 Kafkas Cephesi’nde bir Rus uçağını düşürerek ilk Türk Hava Zaferini kazandı (Kelkit, 26091917)
3 Ruslardan ele geçirilen Nieuport tayyaresine pervane imal etti “1 pervane = 1 uçak” (İstanbul, 1918)
4 İstiklal Savaşında uçak kanatlarının tamiratı için jelâtin ile emait imal etti
5 İstiklal Savaşının ilk keşif uçuşunu yaptı (Kula/Alaşehir 15081920)
6 İstiklal Savaşının son uçuşunda (Seydiköy/Gaziemir) hava alanına ilk girdi ve tek başına işgal etti (İzmir, 14091922)
7 İstiklal Savaşında, her sınıf muharipler arasında Mustafa Kemal Atatürk’ün teklifleriyle üç defa TBMM takdirnamesi verilen tek kişi olarak kırmızı şeritli İstiklal Madalyası kazandı
8 Türk toprağı üzerine ilk yolcu seferi düzenledi Caproni Breda – 11 yolcu (Edirne, Haziran 1923)
9 İlk Türk tayyaresinin inşasını yaptı “Vecihi K-VI” (İzmir, 1924) İlk ve tek uçuşu (İzmir, 28011925)
10 Türkiye’de ilk olarak Vecihi Hürkuş’a “Türkiye’nin Baştayyarecisi” ünvanı verildi (Ankara, 17061925)
11 Türkiye’de ilk paraşüt atlayışında uçağı, Vecihi Hürkuş kullandı Atatürk’ün de izlediği gösteriyi Alman paraşütçü Herr Hainike gerçekleştirdi (Ankara, 16091926)
12 İlk sivil uçağının inşasını yaptı “Vecihi K-XIV” (Kadıköy/İstanbul, 16091930)
13 Avrupa semalarında ilk Türk uçağı ile uçuş yaptı (Prag-İstanbul, 25041931)
14 Türkiye’de uçakla ilk yurt turunu yaptı (02091931 / 09111931
15 Vecihi Bey tarafından yapılan öneriyi kabul eden Belçikalı Paraşütçü M Rene, Türkiye’de ilk Türk sivil uçağında ilk paraşüt atlayışını yaptı Vecihi K-XIV Uçağını Vecihi Hürkuş kullandı (Yeşilköy, 18011932)
16 Türkiye’de ilk sivil Kara ve Deniz Tayyare Fabrikasını kurdu “Vecihi Fiham Kara ve Deniz Tayyare Fabrikası” (Kadıköy/İstanbul, 1932)
17 Uçak motorlu sürat teknesi “Vecihi K-X” ihtira beratı aldı (1930) İnşasını yaptı (Kadıköy/İstanbul, 1933)
18 “VSTM” Türkiye’deki ilk sivil pilotaj okulu açtı “Vecihi Sivil Tayyare Mektebi (Kadıköy/İstanbul, 1932)
19 İlk Türk kapalı kabin yolcu/deniz uçağını ”Vecihi K-XVI” inşa etti (Kadıköy/İstanbul, 1933)
20 İlk Türk Spor ve Eğitim uçağı “Vecihi K-XV” uçağını imal etti (Kadıköy /İstanbul, 1933
21 İlk Türk kadın tayyare pilotu Bedriye Bacı’yı (Gökmen) ve 12 pilot yetiştirdi (Kadıköy/İstanbul, 1933)
22 Türk Kuşu’nun kuruluşu ilgili katkılarda bulunurken Türkiye’de ilk planör inşasını (US–4 ve PS–2) gerçekleştirdi (Ankara, 1935–36)
23 Kamu kaynaklı olmayan “Kanatlılar” havacılık dergisini 12 sayı süreli çıkarttı (İstanbul, 1948)
24 Yurt içi hatlarda yolcu ve kargo taşımacılık yapan ilk özel havayolu şirketini kurdu “Hürkuş Havayolları” (İstanbul, 1954–60)
25 Türkiye’nin toprakaltı radyoaktif servetlerini (Toryum, uranyum, fosfat) tayyare ile tespit etti “MTA” (1961–67)
26 ICAO tarafından Dünyada pilotluğu 50 yılı aşan ilk Türk pilot olarak ödüllendirildi (1916–1967)
27 1916–67 yılları arasında, Vecihi Hürkuş toplam 102 ayrı model uçak kullanan ilk ve tek pilottur
28 Hayatının yaklaşık 30000 saati havada geçen ilk ve tek Türk pilottur 30000 saat = 1250 gün = 41 ay 20 gün = 3 yıl 5 ay (Tayyareci Vecihi Hürkuş Müzesi Derneği açıklaması)