Kromozom Çiftlerini Birarada Tutan Kohezin Adlı Zamksı Protein

Kromozom Çiftlerini Birarada Tutan Kohezin Adlı Zamksı Protein Her kromozomdan birer çift içeren vücut hücrelerinin (toplam 46 kromozom) tersine, sperm ve yumurta hücrelerinde her kromozomdan tek kopya bulunuyor (toplam 23 kromozom) Bunun nedeni, birleştiklerinde oluşacak hücrede kromozom sayısının yine 46 olarak korunabilmesi Bu kromozom yarılanması, oldukça ‘ince iş’ gerektiren bir süreç; süreçteki aksaklıklarsa düşük ya da zeka geriliği gibi sonuçlar veren kromozom sorunları ortaya çıkarabiliyor Sperm ve yumurta hücrelerindeki bu tek kopyalı kromozomlar, mayoz bölünme denen sürecin sonucu (Sperm ve yumurta dışındaki vücut hücreleriyse, mitoz bölünmeyle çoğalarak, ana hücredeki kromozom sayısını koruyorlar) Kromozom çiftlerini normalde birarada tutan “kohezin” adlı zamksı protein komplekslerinin mayoz bölünmede oynadıkları rolse, çiftleri kesin bir zamanlamayla mayoz bölünme sırasında serbest bırakarak birbirinden ayrılmaya zorlamak
Howard Hughes Tıp Enstitüsü araştırmacılarının yaptıkları yeni bir çalışmaysa, protein zamkın bu işi nasıl başardığını ortaya koyuyor “Öncelikle, kromozomların mayoz sırasında bu şekilde birbirlerinden ayrılmalarında rol oynayan ana düzenleyicileri ve moleküler mekanizmaları iyice anlamamız gerekiyor” diyor araştırmacılardan Angelika Amon “Bu konuda derinlemesine bilgiye sahip olduktan sonra da, sözgelimi, görece yaşlı kadınların, anormal kromozom sayılı bebekler doğurmalarında kohezinlerin oynadığı rolü, bu proteinlere bu süreçte neler olup bittiğini araştırabiliriz”
Şu ana kadar bilinenlerden biri, “separaz” adı verilen enzimlerin, kohezinlerin “Rec8” adı verilen bir alt birimini hedef alarak onları kırptıkları ve bu işlemde Rec8’in fosforilasyonunun (fosfat gruplarının eklenmesi) da rol oynadığı Bir başka bilinense kohezinlerin, mitoz ve mayoz bölünmede kromozom çiftlerini birbirinden farklı biçimde ayırdıkları Mitozda kohezinler kromozomları bütün uzunlukları boyunca ve eşzamanlı olarak serbest bırakırken, mayoz bölünmenin ilk aşamasında kromozomların yalnızca ‘kollarını’ salıp, ortadaki sentromer bölgesinden onları birarada tutmaya devam ediyorlar Bu bölgedeki kohezinin parçalanması, ancak kromozom çiftlerinin tek kromozomlara indirgendiğ i ikinci aşamada gerçekleşiyor
Bu kesin zamanlamalı ‘yapışkanlık’, genetik malzemenin oluşan sperm ve yumurtalara doğru biçimde dağılması için şart Araştırmacıların ana sorusu, mayozda kohezinlerin bu aşamalı parçalanmalarının nasıl düzenlendiği “Ana düzenleyici, separaz enzimi de fosforilasyon işlemi de olabilirdi” diyor Amon Maya hücreleriyle yaptıkları çalışma, fosforilasyon sürecini ön plana çıkarıyor ve görülüyor ki, protein zamkın mayoz bölünmenin ilk aşamasında kromozom ortasında kalabilmesi, fosfatları kohezinlerden ayıran (yani fosforilasyonun tersi etki gösteren) enzimlerin varlığına bağlı Ortaya çıkan ikinci bir etken de rekombinasyon adı verilen ve basitçe mayoz sırasında kromozom çiftleri arasında parça alışverişinin gerçekleştiği süreç Araştırmacılar, kohezinlerin sentromer bölgesinden önce kromozom kollarından ayrılmaları için, bu sürecin de mutlaka gerekli olduğunu ortaya çıkarıyorlar Akıllı zamk kohezinin böylesine dakiklikle işlev görmesinde başka mekanizmaların da rol oynadığı kesin; ancak bunlar henüz ortaya çıkarılabilmiş değil Araştırmacılar, şu sıralarda separaz enzimi üzerindeki çalışmaları nı derinleştirmeye başlamış durumdalar Howard Hughes Medical Institute Basın Duyurusu,