Bitkiler De Çocuklarını Uyarıyor

Hastalık yapıcılardan kaynaklanan bir enfeksiyon ya da morötesi ışınım gibi çevresel ‘baskı’ların, bazı bitki hücrelerinde önemli sayıda genetik mutasyonu tetikleyebildiği, hatta bazen DNA bölgelerini birbirine karıştırabildiği biliniyor Kimi bilimcilere göre bitkilerde bu esnekliğin artması, çevresel baskıların fazla olduğu durumlara uyum sağlamalarına olanak tanıyan genetik değişikliklerin de artması anlamına geliyor Yakın geçmişte yapılan bir araştırmaysa, bitkilerin bu özelliği sonraki nesillere de geçirebildiğini göstermiş durumda İsviçre’deki Friedrich Miescher Biyomedikal Araştırmalar Enstitüsü’nden Barbara Hohn ve ekibinin vardığı bu sonuç, kendi ifadelerine göre tümüyle rastlantısal olarak ortaya çıkmış Araştırmacıların yola çıkış noktası, baskı altındaki bitkilerde sıklıkla görülen “homolog rekombinasyon” adı verilen durum Bu, genom içindeki bir DNA parçasının, benzer özellikteki bir başka parçanın yerine geçmesi olarak tanımlanıyor Sözgelimi, Çernobil kazası bölgesine yakın yerlerde yetişen bitkilerde, homolog rekombinasyonun radyasyon dozuyla doğru orantılı olarak arttığı bulunmuş Araştırmacılar, üzerinde çalıştıkları, turpgillerden Arabidopsis bitkisinin bir grup tohumunda, bu durumun oldukça yüksek oranda temsil edildiğini farkederek, tohumları geriye doğru izliyor ve ‘ebeveynin’ radyasyona maruz kalmış olduğunu keşfediyorlar Bu rastlantısal keşif, ekibi ne olup bittiğini araştırmaya yönlendiriyor Morötesi ışınım yüklemesi yapılan ya da hastalık yapıcı istilasıyla enfekte edilen bitkinin bazı hücrelerinde homolog rekombinasyon olayının önemli ölçüde arttığını, bu hücrelerin üremeyle ilgili hücreler olması durumundaysa, genetik değişikliğin ardışık nesillerde de ortaya çıktığını gören araştırmacıları asıl şaşırtan şey başka: Genetik değişikliğin üremeyi sağlayan hücrede görünmemesi durumunda bile, baskı altındaki bitkinin ‘yavrularının’ hücrelerinde, homolog rekombinasyon olasılığının fazla oluşu; bir başka deyişle, mutasyon eğilimini miras almış olmaları Saptanan önemli bir durum da, bu ilk baskı durumunun ‘anısının’ en az dört kuşak boyunca sürüyor olması Bitkilerin bu bilgiyi soyları boyunca nasıl aktardıklarıysa tam belli değil Ancak Hohn, mekanizmanın “epigenetik” (bir özelliğin, DNA diziliminde o özelliğe karşılık gelen değişim gerçekleşmeden kalıtılması) nitelikte olabileceğini tahmin ediyor Genel yorumuysa şöyle: “Bitkiler, kalkıp da daha iyi yaşayacakları bir yer arama şansından yoksunlar Bu nedenle çevresel baskılarla, durdukları yerde başetmenin bir yolunu bulmak zorundalar Ancak tek bir baskı ‘patlamasının’ bunca uzun süreli bir etki göstermesi yine de şaşırtıcı”