Karadenizde Yağış Özellikleri:

Yağış Özellikleri:


Her mevsim yağış almasından dolayı bulutlu gün sayısı ile yıllık yağış miktarı fazladır Bu durum, bölgenin her mevsim Karadeniz üzerinden ve kışın Balkanlar’dan gelen gezici alçak basınçların etkisinde kalmasının bir sonucudur Yaz mevsiminde Asor yüksek basınç alanından Basra alçak basınç alanına doğru hareket eden hava kütleleri yaz yağışlarına neden olur Ayrıca, kıyıdan itibaren başlayan sıradağlar, yağışın sürekli olmasında etkilidir

Başka bir deyişle, Karadeniz üzerinden geçerken bünyesine nem alan hava kütleleri Karadeniz Dağları’nın kuzey yamaçlarında yükselerek her mevsim orografik(yamaç) yağışlara neden olur[32] Karadeniz Dağları’nın kuzey yamaçlarının cepheleri ve özellikle sıcak cepheleri tutması, burada yağış alanının genişlemesine, yağış süresinin ve şiddetinin artmasına neden olmaktadır Bununla birlikte, yağışın yıllık miktarı bakımından yalnız kıyı ile iç kısımlar arasında değil, kıyı kesiminde birbirine oldukça yakın olan yerler arasında da büyük farklar gözlenir

Genel olarak kıyı boyunda yıllık yağış ortalaması 750 milimetrenin üzerinde olmakla birlikte, bölgenin doğu ve batı bölümlerinde bu miktarın iki katına ulaşan yağışlar kaydedilmiştir İç kısımlarda, özellikle Çoruh ve Kelkit Vadileri’ndeki yağış ortalaması ise 500 milimetrenin altındadır

Doğu Karadeniz kıyıları, yıllık ortalama yağışın yüksekliği ile dikkat çeker Bu kıyıların bir başka özelliği ise, yağış miktarının kısa mesafelerde gösterdiği büyük farklardır Rize’nin yıllık yağış ortalaması 2337 milimetre olmasına karşılık Rize’den ancak 60 kilometre uzakta bulunan Trabzon’da bu miktar 808 milimetreye düşmektedir(Ege Üniv Edebiyat Fakültesi Coğrafya Böl Ders Notları, Derleyen: Ahmet Necdet Sözer, Şevket Işık, Mustafa Mutluer, İzmir 1990) Kuzeydoğudaki sınırımızdan başlayıp Sürmene’ye kadar uzanan bol yağışlı bir alan seçilir ve Rize’de en yüksek seviyesine ulaşır

Rize’den sonra sırasıyla; Hopa’da 2097, Çayeli’nde 2070 milimetredir Daha sonra 60 kilometre uzakta bulunan Trabzon’da yağışlar Rize’nin 1/3’üne indikten sonra, tekrar artış göstererek Vakfıkebir’de 1310 milimetreye ulaşır Giresun ve Ordu dolaylarında yüksek kalan yağış deltalar arasında 1000 milimetrenin altına iner ve bu düşüş kuzeybatıya doğru gittikçe daha da hissedilir Terme 975 milimetre, Çarşamba 928 milimetre, Samsun 719 milimetre, Sinop 662 milimetredir Fakat Sinop’un batısında Ayancık dolaylarından itibaren birden bire artarak 1000 milimetreye çıkar İnebolu’da 1068 milimetre, Zonguldak’ta 1256 milimetre civarındadır

Bütün bölgede yağışlar daha çok sonbahar mevsiminde, en az yağışlar ise ilkbaharda düşer[Bunun sebebi; sonbahar başlarından itibaren soğuk(polar) ve sıcak(tropikal) hava kütlelerinin bölge üzerinde karşılaşarak cephe oluşturmalarıdır Oluşan cephe, yağışlara neden olur](İstanbul Murat Dershanesi, Coğrafya Çalışma Kitapçığı 4) Sonbahardaki yağışlar yıllık yağış tutarının üçte birini karşılar En az yağışlı mevsim, batıdan Samsun’a kadar yaza rastlar Samsun’un doğusundaki kesimde ise, ilkbaharda görülmektedir İç kısımlarda, kıyıda görülenin tersine, en yağışlı mevsim ilkbahar olup bu mevsimde de yağış yıllık tutarın üçte birini aşmaktadır En az yağışlı mevsim ise genellikle yaz olmakla beraber, bazı yerlerde çok az farkla sonbahara kaymaktadır(Çorum: yaz %19, kış %19)37


Yağışlı günler bakımından Karadeniz kıyılarındaki meteoroloji istasyonları, Türkiye’nin diğer bölgelerine göre ilk sırayı almaktadır Kıyı kesiminde yağışlı günler sayısı 128-170 gün arasında değişmektedir(Sinop 128, Zonguldak, Samsun, Trabzon 130, Giresun 160, Rize 170 gün) İç kısımlarda ise, batı bölümünde daha fazla(Bolu 138 gün) ancak, doğuya doğru azalmaktadır(Turhal 70, Bayburt 99 gün) Bulutluluk ve kapalı günler sayısı da en yüksek değerine Karadeniz Bölgesi’nde ve bölgenin özellikle doğu kıyılarında erişmektedir Hemen tüm bölgelerimizde, yaz aylarında ortalama bulutluluk 3/10’u geçmezken, Karadeniz kıyılarında genellikle 3-5/10 olmakta, Rize’de ise 65/10’a kadar yükselmektedir Kapalı günler sayısı da yine Doğu Karadeniz kıyılarında 150 günü geçmekte(Rize’de 157 gün), Batı Karadeniz kıyılarına doğru ise giderek azalmaktadır İç kesimlerde ise 91(Çorum) ile 122(Kastamonu) arasında değişmektedir


Yerin karla örtülü olduğu günlerin sayısı, kıyı şeridinde ortalama 10 gün olmakla birlikte, iç kısımlara doğru artarak 20 günün üstüne çıkar kıyı istasyonlarında yerin karla örtülü olduğu günlerin sayısı kar yağışlı günlerin sayısından pek fazla değildir Bu durum karın yerde fazla kalmayıp hemen eridiğini göstermektedir Buna karşılık iç kesimlerdeki istasyonlarda karla örtülü gün sayısı ise kar yağdığı günden bir hayli fazladır Bu durum ise kışın buralarda sıcaklık değerlerinin düşük oluşuyla açıklanabilir Meteoroloji ölçümlerinin yapılmadığı dağlık alanlarda, örneğin; çok bol yağış alan kıyı dağlarının yüksek kesimlerinde yılın yarısını aşan bir süre içinde yağışlar kar şeklinde görülmektedir Buna göre Karadeniz Bölgesi’nin kıyı dağlarının yüksek kesimleri Türkiye’nin karla en fazla yüklenen alanlarını oluşturur


Kıyı şeridindeki dağların Karadeniz’e dönük yamaçları her mevsim sislidir Sis Nisan ve Mayıs aylarında artarken, yaz mevsiminde azalır Bunun dışında ilkbahar ve sonbahar mevsimlerinde kara ve denizlerin farklı ısınmasına bağlı olarak kıyı kesiminde yoğun deniz(adveksiyon) sisleri görülür(İstanbul Murat Dershanesi, Coğrafya Çalışma Kitapçığı 4)

Biraz önce de bahsedildiği gibi iç kesimlerde, kıyı şeridinden farklı olarak yağışlar düzenliliğini koruyamaz, bu durumda nemliliğin azalmasına neden olur Böylece günlük ve yıllık sıcaklık farkları artar Sıcaklık farklarının artmasında sadece yağışlar değil yükseltinin de önemli rolü vardır

İç kesimlerde kışlar daha soğuk geçer, yazlar ise daha sıcaktır Bunun nedeni ise; kış mevsiminde, iç kesimlerde oluşan yerel yüksek basınçlar nemli hava kütlelerinin iç kesime girmesini engeller Dolayısıyla yağışlar azalır İlkbaharın gelmesiyle yerel yüksek basınçlar zayıflayarak gezici alçak basınçların iç kesimlere girmesini kolaylaştırır Ayrıca ilkbaharda sıcaklığın artışıyla gelişen yükselici hava hareketleri yağışların artmasına neden olur Böylece de iç kesimlerde en yağışlı mevsim sonbahardan ilkbahara kayar Yağışların en az olduğu mevsim ise yazdır


Bölgenin iklimi üzerinde, Karadeniz son derece etkilidir Yaz mevsiminde, Karadeniz üzerindeki sıcaklık değerlerinin güneyindeki karalara göre düşük olması nedeniyle basınç değerleri daha yüksektir Bu nedenle Karadeniz üzerinden Karadeniz Bölgesi’ne doğru olan hava akımları, kıyı şeridinin yaz mevsiminde de yağışlı geçmesine neden olur Yazın kıyı şeridinde yüksek basınç alanı oluşurken iç kesimlerde ise alçak basınç alanı oluşur Kıyı şeridindeki yamaçlarda yağışını bırakan hava kütleleri, dağ zirvelerinden güney yamaçların eteklerine doğru föhn karakterinde eser

Bu sıcak ve kuru hava kütleleri dağların güney yamaçlarındaki karları erittiği için kar yutan rüzgarlar olarak da adlandırılır Karadeniz Bölgesi’nde bağıl nem oranı yüksektir ve kış mevsiminde azalmasının nedeni föhn rüzgarı, yaz mevsiminde düşmesinin nedeni ise kıble rüzgarı ile ilgilidir Bölgede bağıl nem oranının yüksek olmasına bağlı olarak geçiş mevsimleri uzun sürelidir