Parazitler

Ökaryotlari prokaryotlardan en önemli özellik, DNA larini muhafaza eden bir nukleusa ve hücre içi organellere sahip olmalaridir Ökaryotlardan en bilinenleri ise maya hücreleri, alg, amip, terliksi hayvan vb canlilardirBu canlilar çok genis bir yasam alani yelpazesine sahiptirDenizlerde, okyanuslarda, derelerde, göllerde, havuzlarda ve su birikintilerinde yasayabilirler



Soldaki resimde nukleusu oldukça belirgin olan (hücrenin ortasinda) bir tatli su mikroorganizmasini, sagdaki resimde ise bir ekmek mayasinin karmasik halini görmektesinizTekhücreli bu canlilar bakterilere çok benzemekle birlikte gerek organelleri gerekse hücre içi metabolik faaliyetlerinin karmasikligi ile bakterilerden ayrilirlar

Maya hücreleride tipki bakteriler gibi koloni kurabilirlerBu sayede hem kimyasal maddeleri ortak olarak kullanirlar hemde DNA degis tokusu yaparlarBu degis tokus islemi ise yanyana gelip köprü kurmalari ile gerçeklesirBu olaya ise " konjugasyon " adi verilir



Tatli sularda yasayan çogu tek hücreli canlilar " Ameboik " hareketler ile yer degistirirler Bu hareketleri nasil meydana getirdikleri ise tam olarak anlasilamamistir

Ameboik hareket, canlinin vücudunun sekilden sekile girmesiyle meydana gelir(Bkz :Yandaki resim ve ana sayfadaki hareketli resim)Bu canlilarin beslenmeleride yine ameboik hareketlerle gerçeklesir

Hücre zarlarinin disarisinda bulunan bir besini içeriye almak için canli ilk olarak besinle temas eder ve hücre zarindan içeriye dogru bir çöküntü olusturur
Besin bu çöküntünün içerisine girer girmez çöküntü ters taraftan kapanir ve kese halini alirDaha sonra olusan bu kesenin agizi, besin maddesi hücrenin iç tarafina gelecek sekilde tekrar açilirVe böylelikle besin maddesi hücre içerisine alinmis olur



Üstteki resimde, ameboik hareketlerle bir bitki artigini hücresinin içerisine almis olan bir " Alg " görülüyor

Alg, besin maddesini hücre içerisine alir almaz Lizozom yani enzim keselerini faaliyete geçirir ve besini sindirmeye baslarSindirilen besin artiklari yine ayni sekilde kese olusturma yöntemiyle disari atilir

Resme dikkatlice baktiginizda hayvanin vücudunun içerisindeki karmasik yapilari görebilirsinizBu yapilar canlinin organellerini temsil etmektedir ve kimyasallarla boyanmadigi zaman isik mikroskobunda seffaf olarak görünürler
Bazi mikroorganizmalar ise ameboik hareketlerden ayri olarak sahip olduklari flagellalarla hareket ederlerBu flagellalar canlinin arkasindan uzanan kamçi benzeri yapilar olup ATP enerjisi kullanirlarBuna karsin çok üstün bir hareket kabiliyetine sahiptirler



Resimde de gördügünüz gibi canlinin arkasinda fazla sayida flagella bulunmaktadir

Bu flagellalar bazi canlilarda mitokondri de üretilen ATP (adenin Tri Fosfat) yi kullanirken bazilarinda ise çiplak (+) yüklü protonlari kullanirlar

Flagellalarin çok hizli ve kivrak olarak hareket etmesi hayvana olagan üstü bir hiz kazandirirEger bu canli bir insan kadar büyük olsaydi suya birakildiginda saatte 200 km hizla yüzecekti

Ancak mikroskopla görülebilen bu minicik canlilar aslinda bizlerin gözünden kaçan çok büyük bir görevi yerine getirmektedirler

Eger bakteri ve diger tüm mikroorganizmalar yer yüzünde var olmasaydi yere düsen bir yaprak, ölmüs bir hayvan veya gömülen bir insan cesedi asirlar boyunca hiç bir degisiklige ugramadan yerlerinde kalacaktiIste bu mükemmel yaratiklar kendilerine yaratilistan verilen emir dogrultusunda hareket ederek dogayi sürekli olarak temizlemekte ve ekolojik dengeyi saglamaktadirlar

Diger bir mikroorganizma türü ise " Mantarlar " dirBu canlilar genellikle nemli yerlerde yasamayi severlerInsanlarda özellikle ayak parmaklari arasinda görülen mantar hastaliginin kaynagi ise ayaklarin yikandiktan sonra nemli birakilmasidir
__________________



Genellikle ormanlarda agaç diplerinde ve sulu ortamlarda yasayan mantarlar, spor denilen bir tür esey hücresi ile ürerler



Soldaki resimde bir mantar spor hücresini, sagdaki resimde ise tipki bakteriler gibi koloni kurmus bir mantar hücre grubunu görmektesinizBu canlilarda tipki diger mikroorganizmalar gibi denizel ve karasal ekolojik dengelerin korunmasina yardimci olmaktadirlar

Parazitler :
Parazitler, bir canliya bagimli olarak yasayabilen ve üzerinde yasadigi canliya zarar veren mikroorganizmalardirBu canlilardan bazilari çok büyük boyutlara ulasabilecek kadar erginlesebilir

Bir parazit üzerinde yasadigi canlinin besinine ortak olarak yasamini sürdürürBesine ortak olmasi ise üzerinde yasadigi canlinin zayif düsmesine ve hastalanmasina neden olurGünümüzde bilinen birçok hastalik parazitler neticesinde meydana gelir

Parazitlerin en bilinenlerinden birisi ise kedi, köpek ve sigirlarda yasayan serittirSerit baslangiçta kistle kapli bir yumurta halinde iken konak canlinin sindirim sistemine geldigi zaman sahip oldugu kisti kirarak erginlesmeye baslar ve hayvanin bagirsagina yerlesir



Resimde görülen hücreler, bir sigir tenyasinin yumurtalaridir

Bu yumurtalar karmasik bir çevrim sonrasi hayvanin sindirim sistemine girdikten sonra bagirsaklara yerleserek derhal gelismeye baslarlar

Bu gelisme ta ki hayvan erginlesip kancalariyla konak hayvanin bagirsaklarina tutunana dek sürer

Hayvanin kisti ise sigirin midesindeki asitler vasitasiyla çözülerek sindirim kanali boyunca bagirsaga kadar ilerler

Parazitler genellikle üzerinde yasadiklari konak canlilarinin bagirsaklarinda yasarlar

Bagirsak parazitler için vazgeçilmez bir mekandir çünki bagirsakta besinler henüz sindirilmek üzeredir ve parazit, bagirsaklar tarafindan emilmek üzere olan bu hazir besini kendisi kullanmaya baslarTabii bu sirada konak canliyada zarar verirler

En çok bilinen bir tür olan E - coli bakterisininde kendi alt türleri arasina patojen özellige sahip bakterilerde vardirPatojen bakteriler bir canli içerisine girdigi zaman canli üzerinde hastalik yapma özelligine sahiptirTip alaninda özellikle ameliyathanelerde bu tip bakterilerin ameliyat esnasinda açik olan yara bölgesine bulasmamasi için çok fazla sterilizasyon önlemleri alinir

Sterilizasyon yöntemlerinin basinda ise mikrop kirici kimyasallar gelirBunun disinda isitma, UV isigina tutma ve buharlama gibi yöntemlerle cerrahi aletlerin temizlenmesi saglanir

UV yüksek enerjili bir isik olup bakteri içerisine kadar nüfuz ederek bakterinin DNA sini parçalarUV isik dalga boyu bakteriyi kesin olarak öldürdügünden dolayi gida sanayiinde siklikla kullanilir



Soldaki sekilde patojen özellige sahip bir E - coli kolonisi görülüyorBu bakteriler kontamine oldugu canli üzerinde ciddi rahatsizliklara neden olurlar
Koli basili (çomak) adi verilen diger bir mikroorganizma türü ise kirli denizlerde ve durgun sularda yasamaktadirKoli basilleri belli bir sayinin altinda olduklari takdirde bulastigi canlinin kan hücreleri tarafindan yok edilebilirler fakat sayilari arttikça kan hücrelerine üstün gelmeye baslarlar ki nihayetinde atesli hastaliklara neden olurlarBu yüzden belirli periyotlarda denize girilen yerlerde Koli basili sayimi yapilir

Soldaki resimde yine bir patojen mikroorganizma olan " Bacillus " yani çomak bakteri görülüyor

Bir parazitin, yasadigi canli üzerinde hastalik yapma gücü ve süresi türden türe degisirÖyleki bazi parazit mikroorganizmalar hafif bir ates meydana getirirken, bazi parazitler canliyi bir kaç hafta içerisinde bile öldürebilmektedir
Parazitlerin yasamini ve hastalik yapici özelliklerini inceleyen bilim dali ise " Parazitoloji " dir

Ilginç olan diger bir bulgu ise parazit mikroorganizmalarin konak canlilar disinda, kendi aralarinda da savas halinde olmalaridir

Biliyoruzki bakteriler ve diger mikroorganizmalar çok hizli üreyen canlilardirEger bakteriler için özel hazirlanmis bir besi kabina 100 - 200 bakteriden olusan bir koloniyi yerlestirip uygun kosullari saglarsaniz (37 C sicaklik), bu bakteri toplulugunun sayisi 24 saat çerisinde milyonlari bulabilir
Dünya üzerinde ise neredeyse sonsuz denilecek kadar çok sayida mikroorganizma vardirHer bir mikroorganizmanin bu derece hizli üredigini var sayarsak dünyanin bir kaç saat içerisinde bogazina kadar mikrorganizmalara batmasi gerekecekti

Iste mikroorganizmalarin birbirleri arasindaki yasam mücadelesi böyle bir duruma engel teskil ederBir mikroorganizma, hem kendi grubundaki mikroorganizmalarla hemde diger baska tür mikroorganizmalarla sürekli bir kimyasal savas içerisindedir

Bunu durumu bir grafikle gösterelim



Sekilde bir bakteri kolonisinin, gerekli besin ve uygun sartlar altindaki populasyon - zaman grafigini görmektesiniz

Bakteriler baslangiçta az sayida olup çok süratli bir sekilde üremeye baslarlarA bölgesi bu hizli üreme fazini göstermektedir

Bakteri populasyonu büyüdükçe ortamdaki besin maddeleri azalmakta ve bakterilerin disariya verdigi toksik madde miktarinda artis meydana gelmektedirBesin maddelerinin azalmasi neticesinde üreme hizi belli bir limitin üzerine çikamazBu devre duraklama devridir ve B harfiyle gösterilmistir
C harfiyle gösterilen bölge ölüm devresidirBu devrede toksik madde miktari besin maddesi miktarinin çok üzerindedirOrtamda çok fazla bulunan toksik maddeler bakteriler için zehir etkisi yapmakta ve ölümlerine neden olmaktadirDolayisiyla üreme hizida ölümlere bagli olarak süratle düsüs gösterir

Eger dogada böyle bir feedback mekanizmasi var olmasaydi su an ortamdaki mikroorganizmalar yüzünden göz gözü görmeyecek ve yasamdan söz edemeyecektik

Mikroorganizmalar her ne kadar bizlerin gözünden kaçan önemsiz yaratiklar gibi gözüksede gerek yasam biçimleri gerekse yerine getirdigi görevler bakiminda doganin dengesi için vazgeçilmez birer unsurlardir

Mikroorganizmalarda tipki diger yaratiklar gibi kendisini tasarlayan varligin emri dogrultusunda dogadaki tüm canlilarin yasamini devam ettirebilmesi için hiç durmadan çalismaktadirlar

Dogadaki hiçbir canli yoktur ki birbirleriyle etkilesim içerisinde olmasin